ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ AΓΡΟΤΗΣ TΕΥΧΟΣ 487 ΕΤΟΣ 79 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2023 www.agrokypros.gov.cy Το μεταλλείο της Σκουριώτισσας: Παρελθόν, παρόν και μέλλον Σπάνια φυτά της Κύπρου που ανθίζουν την άνοιξη Η καλλιέργεια των λαχανικών δέσμης
Η κοκκινομοσφιλιά ανήκει στην οικογένεια των Ροδίδων (Rosaceae), η οποία περιλαμβάνει 91 γένη και 4.828 είδη που έχουν παγκόσμια εξάπλωση, με πιο έντονη παρουσία στο βόρειο ημισφαίριο. Ένα από τα σημαντικότερα γένη της οικογένειας είναι ο Κράταιγος (Crataegus) που περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Στην Κύπρο αντιπροσωπεύεται με τα είδη Crataegus azarolus (μοσφιλιά) και Crataegus monogyna Jacq. (κοκκινομοσφιλιά) καθώς και το υβρίδιο μεταξύ των δύο: Crataegus x sinaica (κράταιγος η σιναϊτική). Η κοκκινομοσφιλιά ανθίζει Απρίλιο μέχρι Μάιο και καρποφορεί λίγο αργότερα. Ο καρπός είναι ωοειδές μήλο με ερυθρό ή αιματώδες χρώμα και ωριμάζει Σεπτέμβριο με Νοέμβριο. Οι καρποί της Κοκκινομοσφιλιάς είναι εδώδιμοι, όχι όμως τόσο εύγευστοι όσο του συγγενικού είδους της μοσφιλιάς (Crataegus azarolus). Είναι είδος της Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας το οποίο θεωρείται ιθαγενές της Κύπρου. Η κοκκινομοσφιλιά είναι σχετικά κοινό είδος σε αρκετές περιοχές του νησιού μας σε υψόμετρο 300-1.800m. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. σελ. 68 (Aναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά). Κράταιγος η μονόγυνη - Κοκκινομοσφιλιά - Crataegus monogyna Jacq.
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 3 Περιεχόμενα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 6 Απολογισμός έργου του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος για τα έτη 2018-2022 ΓΕΩΡΓIΑ 8 Οι κυριότερες ποικιλίες εσπεριδοειδών που καλλιεργούνται στην Κύπρο 12 Οι κυριότερες τροφοπενίες στα πυρηνόκαρπα 14 Η σημασία της βασικής λίπανσης στη θρέψη των φυτών 16 Διαφυλλικές λιπάνσεις 16 Γεωργικά μηχανήματα στις αροτραίες καλλιέργειες: Κύρια κατεργασία εδάφους 19 Η καλλιέργεια των «λαχανικών δέσμης» 22 Κυριότερες μυκητολογικές ασθένειες και εχθροί του κρεμμυδιού 24 Η βιολογική παραγωγή στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» 25 Η καλλιέργεια της χρυσομηλιάς 26 Νέα νομοθετική πρόταση κανονισμού της ΕΕ για την ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων ΝEΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 28 Πιστοποιητικό κατάρτισης για τους γεωργούς-επαγγελματίες χρήστες φυτοπροστατευτικών προϊόντων 28 Δημοσιοποίηση αποφάσεων επιβολής διοικητικών προστίμων και κυρώσεων για παραβάσεις της νομοθεσίας για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 29 Επισκόπηση χοιροτροφίας 2021 31 Σχέδιο Κρατικής Ενίσχυσης σε Συνδέσμους, Ενώσεις Εκτροφέων/ Οργανώσεις Αναπαραγωγής (Κοινωνίες Εκτροφής) για τη δημιουργία και τήρηση γενεαλογικών μητρώων ζώων για την περίοδο 2021-2022 33 Διαδικασία καταχώρισης εγκατάστασης παραγωγής γάλακτος 35 Εποχικές κτηνοτροφικές ασχολίες ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 37 Σπάνια φυτά της Κύπρου που ανθίζουν την άνοιξη 39 Πρόοδος υλοποίησης του προγράμματος «Norway Grants» 41 21η Μαρτίου: Διεθνής Μέρα Δασών 42 Απολογισμός δασικού Μέτρου (08) ΠΑΑ 2014-2020 45 Το Μεταλλείο της Σκουριώτισσας: Παρελθόν, παρόν και μέλλον 48 Η κατανομή της αθροιστικής βροχής στην Κύπρο - Μια ιστορική ανάλυση 49 Έντονα καιρικά φαινόμενα που επηρέασαν την Κύπρο το 2022 50 Η παραγωγή οξύρρυγχου στην κυπριακή υδατοκαλλιέργεια 51 Κοινό Πρόγραμμα Ελέγχου Αλιείας στη Μεσόγειο - Επιχειρησιακός συντονισμός για αποτροπή της παράνομης λαθραίας και άναρχης αλιείας 54 Αποκατάσταση αμμοθινικών οικοτόπων μέσω του έργου LIFE-CALLIOPE 56 Κλιματική αλλαγή και γεωργία: Ανάγκη για προσαρμογή 58 Ισοτοπική υδρογεωλογία και οι εφαρμογές της AΓΡΟΤΗΣ ...συνέχεια
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 4 Διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αμφιπόλεως 6, 2025, Στρόβολος Λευκωσία www.agrokypros.gov.cy Τηλ.: 22408599/8, Φαξ: 22771385 Email: agrokypros@moa.gov.cy ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Απελλή, 1080 Λευκωσία www.pio.gov.cy Υπεύθυνος Έκδοσης Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Κλάδος Γεωργικών Εφαρμογών - Δημοσιότητα Επιμέλεια Έκδοσης Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Email: enicolaou@pio.moi.gov.cy Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδιασμός Design for Life Ltd - www.dforlife.com Φωτογραφίες Αρχείο ΥΓΑΑΠ, αρχεία Τμημάτων/Υπηρεσιών/Οργανισμών του ΥΓΑΑΠ και προσωπικά αρχεία συγγραφέων, www.shutterstock. com Εκτύπωση Κώνος Λτδ Γ.Τ.Π. 065/2023 - 5.000 ISSN 0256-8519 Εκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Διατίθεται, επίσης, ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.agrokypros.gov.cy Εναλλακτικά, σαρώστε με το κινητό σας το εικονίδιο για πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού. Συνδρομές: Για θέματα που αφορούν τη συνδρομή σας στο περιοδικό (όπως εγγραφή, διαγραφή, αλλαγή διεύθυνσης κ.λπ.) επικοινωνήστε με το: agrokypros@moa.gov.cy ή με το φάξ: 22771385. Σημείωση Εκδότη: Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής. Το περιεχόμενο των άρθρων που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος αντιπροσωπεύει τις απόψεις του συντάκτη/των συντακτών του και μόνον και τελεί υπό την αποκλειστική του/τους ευθύνη. Τεύχος 487, Έτος 79, Ιανουάριος-Απρίλιος 2023 • Το τετραμηνιαίο περιοδικό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) το οποίο εκδίδεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών του Υπουργείου Εσωτερικών. Περιεχόμενα (συνέχεια) Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ 60 Σχέδιο χορηγιών για γενετική βελτίωση των πληθυσμών προβάτων και αιγών της Κύπρου 61 Οι πληθυσμοί φάσσας στην Κύπρο και προβλήματα στη γεωργία ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΑΠ 64 Καθεστώς 1.3: Βραχυπρόθεσμες ανταλλαγές και επισκέψεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και δάση ΝΕΑ ΕΑΔ ΚΑΙ ΕΣΣΚ 65 Νέα Εθνικού Αγροτικού Δικτύου ΓΕΩΡΓΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ 66 Εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Γεωργικής Πολιτικής για την προγραμματική περίοδο 2023-2027 ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ 67 Ο Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου (OIV): τα «Ηνωμένα ΄Εθνη» του Οίνου ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ 68 Το Δέντρο της Χρονιάς 2023 Κράταιγος η μονόγυνη - Κοκκινομοσφιλιά - Crataegus monogyna Jacq. ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 69 Γεώργιος Θεμιστοκλέους Ματσούκης ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ 71 Μαγειρεύουμε ψάρια υδατοκαλλιέργειας: Λαβράκι
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 5 Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες, Το πρώτο τεύχος του περιοδικού μας για το έτος 2023 κυκλοφορεί, με πλούσια και ενδιαφέρουσα ύλη για τη γεωργία, τη κτηνοτροφία, την αλιεία και τα δάση του τόπου μας, αλλά και γενικότερα περιβαλλοντικά θέματα. Η περίοδος αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις καλλιέργειες, καθώς προσφέρεται για την προετοιμασία του εδάφους και την εφαρμογή βασικής λίπανσης. Τα σχετικά άρθρα μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για τις εργασίες αυτές. Αντίστοιχα, ο προγραμματισμός για τις εποχικές καλλιέργειες κηπευτικών μπορεί να μεγιστοποιήσει την απόδοσή τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα λαχανικά δέσμης. Αντίστοιχα, οι κτηνοτρόφοι καλούνται αυτήν την περίοδο να διαχειριστούν την αναπαραγωγική διαδικασία και τα νεογέννητα ζώα στις μονάδες τους, να εξασφαλίσουν χονδροειδή τροφή για το επόμενο διάστημα και να φροντίσουν για την υγεία και ευημερία των ζώων τους. Ενδιαφέρον μπορεί να έχει για οργανωμένα σύνολα κτηνοτρόφων μας η προκήρυξη εκ νέου του Σχεδίου Ενίσχυσης για τη δημιουργία και τήρηση γενεαλογικών μητρώων ζώων, καθώς και η διαδικασία για την καταχώριση νέων εγκαταστάσεων παραγωγής τροφίμων ζωικής προέλευσης, και ιδιαίτερα γάλακτος, στο Μητρώο των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών. Η 21η Μαρτίου έχει κηρυχθεί από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ως η Διεθνής Ημέρα Δασών, θυμίζοντάς μας τον πολυσχιδή ρόλο που τα δάση διαδραματίζουν στην καθημερινότητά μας, αλλά και την ανάγκη για την προστασία τους από ανθρωπογενείς πιέσεις, την κλιματική αλλαγή και άλλους παράγοντες. Το φετινό σύνθημα της Διεθνούς Ημέρας Δασών είναι «Υγιή δάση για υγιείς ανθρώπους» και αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια αφού, πέρα από τη σημαντικότητα των δασών για την εξασφάλιση καθαρού αέρα, νερού, βιοποικιλότητας, πρώτων υλών για καθημερινά χρειώδη και άλλα, μια βόλτα στο δάσος μπορεί από μόνη της να φέρει ηρεμία, ισορροπία, προσέγγιση των ανθρώπων ξανά με τη φύση και το περιβάλλον. Ιδιαίτερη ομορφιά χαρακτηρίζει εξάλλου τα φυτά που ανθίζουν στον τόπο μας με τις πρώτες μέρες της άνοιξης, κάποια από τα οποία, όπως παρουσιάζεται στο σχετικό άρθρο, είναι μοναδικά. Στις σελίδες που ακολουθούν πιστεύουμε θα βρείτε πολλά και ενδιαφέροντα για τον φυσικό πλούτο του τόπου μας, για περιβαλλοντικά ζητήματα, για την αξιοποίηση χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και άλλους πόρους με σκοπό τη βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος και των υποδομών για την προστασία τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα άρθρα που επεξηγούν το επιστημονικό υπόβαθρο με βάση το οποίο υπηρετούν τον Κύπριο πολίτη τα Τμήματα του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Δεν λείπουν από το τεύχος οι μόνιμες στήλες, με ξεχωριστό, απροσδόκητο καμιά φορά περιεχόμενο, όπως μια ιστορία καινοτομίας και επιχειρηματικότητας από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Μέχρι την επόμενη φορά, σας ευχόμαστε λοιπόν μια ευχάριστη και ωφέλιμη ανάγνωση. Αναμένουμε όπως πάντα, σχόλια και εισηγήσεις σας για τη βελτίωση και την αναβάθμιση του περιοδικού μας. Καλή και δημιουργική χρονιά σε όλους! Η συντακτική ομάδα AΓΡΟΤΗΣ
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 6 Το έργο που ανέπτυξε το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κατά την τελευταία πενταετία υπηρετεί το όραμα που έθεσε το Υπουργείο, να καταστεί δηλαδή η Κύπρος πιο αειφόρος και πιο «πράσινη», μέσα από την εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στον αγροτικό τομέα, την ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων. Στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, οι δράσεις του Υπουργείου επικεντρώθηκαν στη βελτίωση των συνθηκών μέσα στις οποίες δραστηριοποιούνται οι αγρότες μας, στην αύξηση του εισοδήματος τους αλλά και στο να καταστεί ο αγροτικός τομέας πιο ανταγωνιστικός και πιο φιλικός προς το περιβάλλον. Μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) διατέθηκαν για τους σκοπούς αυτούς στον αγροτικό τομέα, πέραν των 180 εκατομμυρίων ευρώ. Σημαντική θεωρείται και η πρόσφατη απόφαση για ένταξη των αγροτών στους δικαιούχους χρήσης του συστήματος εικονικού συμψηφισμού αλλά και χρηματοδότησης, μέσα από το ΠΑΑ, της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στον αγροτικό τομέα. Αλλά 240 εκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν στους αγρότες ως εκταρικές επιδοτήσεις, βελτιώνοντας έτσι το εισόδημά τους. Σημαντική ήταν και η στήριξη του αμπελοοινικού τομέα με κονδύλια που φτάνουν τα 23 εκατομμύρια ευρώ και που συνέβαλαν ώστε οι κυπριακοί οίνοι να μπορούν να διακριθούν σε διεθνείς διαγωνισμούς. Στον τομέα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας οι δράσεις του Υπουργείου συνέβαλαν αφενός στη διαχείριση των διαδοχικών κρίσεων που έπληξαν ευρύτερα την κυπριακή οικονομία και αφετέρου στην αξιοποίηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που προσφέρουν τα μοναδικά κυπριακά προϊόντα. Εξαιρετικής σημασίας θεωρείται η καταχώριση της ονομασίας «χαλλούμι» ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), μετά από προσπάθειες δεκαετιών. Ήδη, τα αποτελέσματα αυτής της εξέλιξης φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Το δεύτερο σημαντικότερο εξαγωγικό αγροτικό προϊόν της Κύπρου, η «πατάτα κοκκινογής», αναμένεται να καταχωριστεί επίσης ως προστατευόμενη ονομασία Προϊόντος Γεωγραφικής Ένδειξης(ΠΓΕ), αφού πρόσφατα δημοσιεύτηκε η σχετική αίτηση σε εθνικό επίπεδο και θα ακολουθήσει η αίτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Κυβέρνηση στάθηκε δίπλα στον αγροτικό κόσμο κατά τη διάρκεια των διαδοχικών κρίσεων που δημιούργησαν η πανδημία του κορωνοϊού και οι επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τα ποσά που δόθηκαν μέσα από στοχευμένα προγράμματα για στήριξη των αγροτών που είχαν πληγεί περισσότερο από τις κρίσεις αυτές ανέρχονται σε 50 εκατομμύρια ευρώ. Εφαρμόστηκαν μια σειρά από σημαντικές μεταρρυθμίσεις και μέτρα που εκσυγχρονίζουν το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την αγροτική δραστηριότητα. Οι σημαντικότερες από αυτές ήταν, η ψήφιση του νόμου για την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων, ο οποίος ήδη τέθηκε σε εφαρμογή, ο νόμος που κατατέθηκε στη Βουλή για τη ρύθμιση της λειτουργίας των λαϊκών αγορών, ο οποίος μειώνει την ψαλίδα τιμών μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, το νομοσχέδιο για την καθιέρωση του κυπριακού σήματος που θα δώσει προστιθέμενη αξία στα κυπριακά προϊόντα, η κατάργηση του Οργανισμού Γεωργικής Ασφάλισης και η δημιουργία ενός νέου συστήματος διαχείρισης κινδύνων, με το οποίο επιτυγχάνεται ουσιαστική στήριξη του εισοδήματος των αγροτών (από το 2019 που λειτούργησε το νέο σύστημα χορηγήθηκαν στους αγρότες περίπου 38 εκατομμύρια ευρώ για κάλυψη του απολεσθέντος εισοδήματος), η κατάργηση της Επιτροπής Σιτηρών Κύπρου, που λειτουργούσε με ζημιογόνο τρόπο, και η ψήφιση του νόμου για τη διατήρηση αποθεμάτων πρώτων υλών των ζωοτροφών, και σιτηρών για ανθρώπινη χρήση. Σε ό,τι αφορά την προστασία και ευημερία των ζώων, το Υπουργείο έχει αναπτύξει σημαντικές πρωτοβουλίες, οι οποίες αποσκοπούσαν στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου. Για τον σκοπό αυτό, αναθεωρήθηκαν ή δημιουργήθηκαν νέες νομοθεσίες και στηρίχθηκαν οι φιλοζωικές οργανώσεις, οι οποίες επιτελούν σημαντικό και αξιέπαινο έργο και θεωρούνται από το Υπουργείο ως σταθεροί συνεργάτες. Στον τομέα της αλιείας, των θαλάσσιων ερευνών και της γαλάζιας ανάπτυξης, οι προσπάθειες του Υπουργείου επικεντρώθηκαν στην οικονομική και κοινωνική ευημερία του αλιευτικού τομέα της Κύπρου, σε ένα καθαρό, υγιές και παραγωγικό θαλάσσιο περιβάλλον. Μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Θάλασσα 2014 - 2020, διατέθηκαν συνολικά 33 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το ποσό αυτό αναμένεται να αυξηθεί μέχρι τα 53 εκατομμύρια με την ολοκλήρωση των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη. Για τη στήριξη της υδατοκαλλιέργειας, η οποία τα τελευταία χρόνια παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη, άρχισαν οι διαδικασίες κατασκευής μιας νέας, σύγχρονης λιμενικής υποδομής στο Πεντάκωμο, με εκτίμηση δαπάνης 35 εκατομμυρίων ευρώ. Παράλληλα, αναβαθμίστηκαν μια σειρά από αλιευτικά καταφύγια, ώστε να παρέχεται ασφαλής ελλιμενισμός στους επαγγελματίες αλιείς. Στον τομέα της υδατικής πολιτικής, οι δραστηριότητες του Υπουργείου επικεντρώθηκαν αφενός στην ικανοποίηση των αναγκών σε νερό με βιώσιμο τρόπο και αφετέρου στη διασφάλιση της ποιότητας και της προστασίας των υδάτινων πόρων και του περιβάλλοντος. Για τον σκοπό αυτό υλοποιήθηκαν ή βρίσκονται σε ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ Απολογισμός έργου του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος για τα έτη 2018-2022
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 7 Κορυφαία δράση σε σχέση με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσε η πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας για τον συντονισμό των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετείχαν πέραν των 240 επιστημόνων, υπό τον συντονισμό του Ινστιτούτου Κύπρου, και οι εισηγήσεις τους, υπό μορφή σχεδίου δράσης, υιοθετήθηκαν σε διάσκεψη των ηγετών της περιοχής, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο το 2022. Στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, υιοθετήθηκε νέο Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2022 - 2028, το οποίο περιλαμβάνει 65 μέτρα, με προϋπολογισμό πέραν των 80 εκατομμυρίων ευρώ. Αριθμός έργων για τη διαχείριση αποβλήτων έχουν ήδη αρχίσει να υλοποιούνται, με χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2027. Εκσυγχρονίστηκε επίσης το νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων και άρχισε η διαδικασία εφαρμογής του Προγράμματος «Πληρώνω όσο Πετώ». Πρόσθετα, προωθήθηκε ένα βελτιωμένο νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο για την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη χρήση των αξιοποιήσιμων αδρανών υλικών που προκύπτουν από την επεξεργασία αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων, στο πλαίσιο των αρχών της κυκλικής οικονομίας. Στον τομέα της Μετεωρολογίας, εκσυγχρονίζεται σε συνεχή βάση το δίκτυο σταθμών αυτόματης μετεωρολογικής παρατήρησης, ενώ αναβαθμίστηκαν οι υποδομές μετεωρολογικού εξοπλισμού για υποστήριξη της αεροναυσιπλοΐας, με στόχο τη βελτιστοποίηση της ασφάλειας των πτήσεων. Τέλος, το ΥΓΑΑΠ αφήνει ως παρακαταθήκη στην επόμενη κυβέρνηση τρία εγκεκριμένα από την ΕΕ εργαλεία: 3 Τη συμβολή του στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με 19 μέτρα - 5 μεταρρυθμίσεις + 14 Επενδύσεις και προϋπολογισμό 200 εκατομμυρίων ευρώ 3 Το Στρατηγικό Σχέδιο της Κύπρου για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (2023-2027) με προϋπολογισμό 454 εκατομμυρίων ευρώ 3 Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας 2021-2027, με προϋπολογισμό 54.7 εκατομμυρίων ευρώ εξέλιξη μεγάλα αναπτυξιακά υδατικά έργα συνολικής αξίας 400 εκατομμυρίων ευρώ, που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Συνοχής, το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, όπως επίσης και από τον κρατικό Προϋπολογισμό. Παράλληλα, άρχισε ο προγραμματισμός, σχεδιασμός και προώθηση της υλοποίησης πρόσθετων έργων, συνολικής αξίας πέραν των 865 εκατομμυρίων ευρώ. Στον τομέα του περιβάλλοντος, σημαντική εξέλιξη αποτελεί η απόφαση για εξορθολογισμό και αναβάθμιση του πλαισίου διαχείρισης των θεμάτων του περιβάλλοντος, μέσα από τη δημιουργία της νέας Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος στο Υπουργείο. Την πενταετία που πέρασε, εγκρίθηκε και άρχισε να εφαρμόζεται η στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη βιοποικιλότητα στην Κύπρο, με χρονικό ορίζοντα το 2030 και προϋπολογισμό 30 περίπου εκατομμυρίων ευρώ. Μετά από δεκαετίες συζητήσεων άρχισε και η υλοποίηση του Σχεδίου Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα, με εκτιμώμενη αξία γύρω στα 44 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα συνεχίζονται οι προσπάθειες για τη δημοσίευση του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα. Καταβλήθηκε, επίσης, μεγάλη προσπάθεια για συμπλήρωση του δικτύου ΝATURA2000 στην Κύπρο, με την ένταξη οκτώ νέων περιοχών σε αυτό και την επέκταση τεσσάρων από τις υφιστάμενες περιοχές του δικτύου. Επιπρόσθετα, καταρτίστηκε Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη βιολογική καταπολέμηση των τρωκτικών, το οποίο στοχεύει στη μείωση χρήσης των τρωκτικοκτόνων μέσω της χρήσης του ανθρωποπουλιού και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Ήδη οι ποσότητες τρωκτικοκτόνων που χρησιμοποιούνται στην Κύπρο, μειώθηκαν σχεδόν στο μισό. Με δεδομένη την κλιματική αλλαγή, το Υπουργείο αντιμετώπισε τη μεγάλη πρόκληση της προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές μέσα από ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Ο σχεδιασμός αυτός περιλάμβανε ενίσχυση σε πτητικά και επίγεια μέσα δασοπυρόσβεσης, εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης της βλάστησης και δημιουργία νέων υποδομών, όπως ο νέος δίαυλος στην περιοχή Μάμμαρι - Κοκκινοτριμιθιάς για πυροσβεστικά αεροσκάφη. Ένα σύνολο δραστηριοτήτων του Υπουργείου αφορούσε την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, κάτι που αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την Κύπρο, αφού αφενός βρίσκεται σε μια περιοχή που επηρεάζεται ιδιαίτερα και αφετέρου θα πρέπει να καλύψει τους φιλόδοξους στόχους που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, καταρτίστηκε Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα και υιοθετήθηκε η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Κύπρου για ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, προς μια οικονομία μηδενικών εκπομπών το 2050. Εφαρμόστηκε επίσης το πρόγραμμα «Φυτεύω για το κλίμα», μέσω του οποίου παραχωρήθηκαν από το Τμήμα Δασών σε οργανωμένα σύνολα και ιδιώτες, δεκάδες χιλιάδες δενδρύλλια. ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
8 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 ΓΕΩΡΓIΑ Οι κυριότερες ποικιλίες εσπεριδοειδών που καλλιεργούνται στην Κύπρο Γιώργος Aριστείδου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Πορτοκάλια Ουάσινγκτον Νέιβελ (Μέρλιν): Η πιο γνωστή και διαδεδομένη ομφαλοφόρα ποικιλία πορτοκαλιού που καλλιεργείται στην Κύπρο από το 1930. Δέντρο ζωηρό και παραγωγικό, με καρπούς μεγάλου μεγέθους με μέτριο ως μεγάλο ομφαλό που μερικές φορές προεξέχει του καρπού. Οι καρποί είναι άσπερμοι και ξεφλουδίζονται σχετικά εύκολα. Η σάρκα είναι τραγανή, τρυφερή, πλούσια σε άρωμα, γευστική και μετρίως χυμώδης. Είναι ποικιλία ευπαθής στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες κατά την άνθιση και οι καρποί της προσβάλλονται εύκολα από τη μεσογειακή μύγα. Παρουσιάζει επίσης, πρόβλημα καρπόπτωσης μετά την ωρίμανση των καρπών. Είναι μεσοπρώιμη ποικιλία, ωριμάζει αρχές Δεκεμβρίου. Ουάσινγκτον Νέιβελ Ναβελίνα: Πρώιμη ομφαλοφόρα ποικιλία η οποία ωριμάζει μέσα Οκτωβρίου, δηλαδή περίπου ενάμιση μήνα πριν την Ουάσινγκτον Νέιβελ. Οι καρπού αποκτούν αποδεκτά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά πριν ακόμη ο φλοιός χάσει εντελώς το πράσινο χρώμα, οπότε σε αυτούς εφαρμόζεται η τεχνική του αποπρασινισμού. Το δέντρο είναι μέτριου μεγέθους, αρκετά παραγωγικό. Οι καρποί στην πλήρη ωρίμανση τους έχουν έντονο πορτοκαλί χρώμα, ξεφλουδίζονται εύκολα, είναι πολύ καλής ποιότητας και ικανοποιητικού μεγέθους. Ναβελίνα Νιούχολ: Τα χαρακτηριστικά του δέντρου της ποικιλίας αυτής είναι πανομοιότυπα με αυτά της Ναβελίνα. Η ποικιλία διαφέρει στο γεγονός ότι οι καρποί έχουν σχήμα περισσότερο οβάλ και είναι λίγο πιο πρώιμη λόγω χαμηλότερης οξύτητας του χυμού των καρπών της. Νιούχολ Γιάφφα: Η ποικιλία αυτή καλλιεργείται στην Κύπρο από το 1864. Είναι επίσης γνωστή με το όνομα Γιαφίτικη. Δέντρο μέτριας ζωηρότητας με μεγάλα φύλλα. Οι καρποί είναι μέτριου έως μεγάλου μεγέθους, έχουν σχήμα οβάλ, είναι Τα εσπεριδοειδή είναι μια από τις παραδοσιακές καλλιέργειες της Κύπρου και έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς αποτελούν ένα από τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα του τόπου μας. Η συνολική φυτεμένη έκταση με εσπεριδοειδή, στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, είναι περίπου 31.700 δεκάρια (ΚΟΑΠ 2021) ενώ, η ετήσια παραγωγή ανέρχεται, περίπου, στους 70.000 τόνους. Στην Κύπρο καλλιεργούνται όλα τα κύρια εμπορικά είδη εσπεριδοειδών δηλαδή πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπφρουτ, μανταρίνια και υβρίδια μανταρινιών, καθώς και άλλα λιγότερο διαδεδομένα όπως πόμελα, περγαμόντο, κουμκουάτ κ.ά. Στο άρθρο αυτό περιγράφονται οι κυριότερες ποικιλίες εσπεριδοειδών που καλλιεργούνται στην Κύπρο.
9 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 ΓΕΩΡΓIΑ άσπερμοι ή έχουν πολύ λίγα σπέρματα, ενώ η φλούδα τους είναι σχετικά χοντρή και ξεφλουδίζεται εύκολα. Η σάρκα είναι τρυφερή, χυμώδης, αρωματική και με εξαιρετική γεύση. Η ωρίμανση των καρπών αρχίζει από τον Δεκέμβριο ανάλογα με την περιοχή που βρίσκεται η καλλιέργεια και αντέχουν πάνω στα δέντρα μέχρι και τον Απρίλιο - Μάιο. Η ποικιλία μειονεκτεί στο ότι παρενιαυτοφορεί έντονα. Σε πολύ ζεστές και ξηρές περιοχές η παραγωγή είναι μικρή, και οι καρποί γίνονται μεγάλοι και τραχείς. Γιάφφα Βαλέντσια: Πρόκειται για ομάδα ποικιλιών η οποία καλλιεργείται κυρίως για χυμοποίηση. Είναι όψιμες ποικιλίες και οι καρποί τους διατηρούνται πάνω στα δέντρα για πολλούς μήνες, χωρίς να υποβαθμίζονται ποιοτικά. Οι καρποί ανάλογα με την ποικιλία και την περιοχή εγκατάστασης της καλλιέργειας αρχίζουν να συγκομίζονται από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Έτσι, πολλές φορές τα δέντρα φέρουν ταυτόχρονα ώριμους καρπούς της προηγούμενης εσοδείας και άνθη ή μικρούς καρπούς της τρέχουσας. Η σάρκα των καρπών έχει πολύ ψηλό ποσοστό χυμού με εξαιρετικό άρωμα και ελαφρώς ξινή γεύση, κατάλληλη για τη βιομηχανία χυμοποίησης. Όταν οι καρποί ωριμάσουν αποκτούν πορτοκαλί χρώμα, αν όμως παραμείνουν πάνω στα δέντρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες παίρνουν και πάλι πράσινο χρώμα. Στην Κύπρο, από το 1932 καλλιεργείται η ποικιλία Βαλέντσια Λέιτ, από την οποία προέρχονται οι υπόλοιπες ποικιλίες αυτού του τύπου, ενώ το 1970 εισάχθηκε η ποικιλία Βαλέντσια Φροστ Νιουσέλλαρ η οποία διαδόθηκε σε όλες τις περιοχές της Κύπρου. Είναι δέντρα ζωηρά, μεγάλα και παραγωγικά, όμως έχουν ελαφριά τάση παρενιαυτοφορίας όταν οι καρποί συγκομίζονται αργά. Οι καρποί τους είναι μέτριου έως μεγάλου μεγέθους, σφαιρικοί, εμπορικά άσπερμοι, με λεπτή φλούδα που ξεφλουδίζεται εύκολα όταν είναι ώριμοι. Μανταρίνια Ντόπια: Ποικιλία που είναι γνωστή ως μανταρινιά Αρακαπά. Προήλθε από τις πρώτες μανταρινιές που εισήχθησαν στην Κύπρο το 1870. Η Ντόπια μανταρινιά είναι ξακουστή για τους αρωματικούς και εύγευστους καρπούς της. Το δέντρο είναι βραδείας ανάπτυξης, μέτριας ζωηρότητας και μεγέθους. Οι καρποί της έχουν μέτριο μέγεθος και σχήμα μετρίως πεπλατυσμένο. Ο φλοιός είναι λεπτός, λείος και αποσπάται πολύ εύκολα. Το χρώμα του όταν ωριμάσει είναι κιτρινοπορτοκαλί. Η σάρκα είναι τρυφερή, χυμώδης και γλυκιά με έντονο χαρακτηριστικό άρωμα, έχει όμως το μειονέκτημα να παρουσιάζει μεγάλο αριθμό σπερμάτων. Όσο προχωρεί η ωρίμανση των καρπών, τόσο ο φλοιός αποχωρίζεται ευκολότερα και η οξύτητα μειώνεται. Το δέντρο αντέχει στο ψύχος, γι’ αυτό καλλιεργείται και σε ημιορεινές περιοχές. Η ποικιλία αυτή έχει τάση να παρενιαυτοφορεί έντονα, ενώ είναι ευαίσθητη στη φυσιολογική ανωμαλία «υδαρή κηλίδωση». Οι καρποί ωριμάζουν τον Δεκέμβριο και διατηρούν την ποιότητα τους μέχρι τα μέσα Μαρτίου. Ντόπια Μανταρινιά Κυπριακή κλημεντίνη: Είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία μανταρινιάς στην Κύπρο. Το δέντρο είναι μέτριας ζωηρότητας και μεγέθους. Ο καρπός είναι μικρού έως μέτριου μεγέθους, με σχήμα που ποικίλλει από σφαιρικό έως ελαφρώς πεπλατυσμένο. Η φλούδα έχει μέτριο πάχος και ξεφλουδίζεται εύκολα, ενώ το χρώμα της γίνεται βαθύ πορτοκαλί. Η σάρκα είναι τρυφερή, χυμώδης, γευστική και αρωματική. Είναι ποικιλία άσπερμη, ολιγόσπερμη ή με μέτριο αριθμό σπερμάτων, ανάλογα αν σταυροεπικονιάζεται ή όχι. Κύριοι επικονιαστές της είναι η κιτρομηλιά και η μανταρινιά Αρακαπά. Θεωρείται ποικιλία ανθεκτική στο ψύχος. Σε θερμές περιοχές ωριμάζει νωρίς τον Οκτώβριο. Οι συνθήκες αυτές ευνοούν την παραγωγή καρπών μεγάλου μεγέθους και καλής ποιότητας, ενώ η συγκομιδή της συνεχίζεται μέχρι τον Ιανουάριο. Είναι ευαίσθητη στη φυσιολογική ανωμαλία «υδαρή κηλίδωση».
10 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 ΓΕΩΡΓIΑ Κυπριακή κλημεντίνη Καφφίν: Πρώιμη ποικιλία κλημεντίνης η οποία παράγει καρπούς μεγάλου μεγέθους με λίγα σπέρματα, πολύ καλής ποιότητας. Παρουσιάζει ωστόσο το μειονέκτημα της σχετικά χαμηλής παραγωγικότητας. Ωριμάζει τέλη Σεπτεμβρίου. Κλεμενούλα: Κλημεντίνη ισπανικής προέλευσης. Δέντρο μεγάλο, ζωηρό και παραγωγικό. Ο καρπός της είναι μεγαλύτερου μεγέθους από την κυπριακή κλημεντίνη, με ελαφρώς τραχιά φλούδα η οποία αποσπάται εύκολα. Η σάρκα είναι χυμώδης και χωρίς σπέρματα. Μειονεκτεί στο ότι οι καρποί δεν μπορούν να παραμείνουν στο δέντρο για πολύ καιρό μετά την ωρίμανση τους λόγω απώλειας του χυμού τους. Θεωρείται μεσοπρώιμη ποικιλία. Ορογκράντε: Επίσης ισπανικής προέλευσης, είναι κλώνος της ποικιλίας Κλεμενούλα. Ζωηρή ποικιλία με χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της Κλεμενούλα, ωστόσο οι καρποί της είναι λίγο μεγαλύτεροι σε μέγεθος, η φλούδα τους είναι πιο λεία, αλλά έχουν και χαμηλότερη οξύτητα, με αποτέλεσμα να μπορούν να συγκομιστούν λίγο νωρίτερα. Υβρίδια μανταρινιών Μαντόρα: Υβρίδιο που προήλθε από διασταύρωση μανταρινιάς με πορτοκαλιά. Το δέντρο είναι ζωηρό, μεγάλου μεγέθους και πολύ παραγωγικό. Οι καρποί είναι μέτριου έως μεγάλου μεγέθους, ελαφρώς πεπλατυσμένοι στη βάση όπου συχνά αναπτύσσουν ένα μικρό ομφαλό. Η φλούδα, η οποία είναι μέσου πάχους και τραχιά, όταν ωριμάσει παίρνει έντονο κοκκινοπορτοκαλλί χρώμα, ενώ είναι προσκολλημένη στη σάρκα, πράγμα που δυσκολεύει το ξεφλούδισμα. Η σάρκα είναι χυμώδης, αρωματική με εξαιρετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, με καθόλου έως λίγα σπέρματα ανάλογα με το αν σταυροεπικονιάζεται ή όχι. Ανάλογα με την περιοχή που βρίσκεται εγκατεστημένη η καλλιέργεια, η συγκομιδή της αρχίζει από τα μέσα Ιανουαρίου. Το σοβαρότερο της πρόβλημα είναι η προσυλλεκτική καρπόπτωση, ιδιαίτερα όταν οι καρποί παραμείνουν στο δέντρο για όψιμη συγκομιδή κατά τον μήνα Μάρτιο. Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιοχές η ποικιλία αυτή παρουσιάζει μειωμένη καρποφορία λόγω χαμηλού ποσοστού καρπόδεσης. Νόβα (Nova): Ποικιλία που προήλθε από διασταύρωση κλημεντίνης και του υβριδίου Ορλάντο (κλημεντίνη x γκρέιπφρουτ). Είναι πολύ παραγωγική. Ωριμάζει τέλη Νοεμβρίου. Παράγει καρπούς μέτριου ως μεγάλου μεγέθους, πεπλατυσμένους στα δυο άκρα, πολύ καλής ποιότητας και με έντονο πορτοκαλί χρώμα. Είναι αυτοασυμβίβαστη ποικιλία, που σημαίνει ότι όταν φυτεύεται απομονωμένη είναι άσπερμη. Μειονεκτήματα της είναι η παρενιαυτοφορία και η σχετική δυσκολία ξεφλουδίσματος των καρπών. Επιπλέον, ένα ποσοστό των καρπών παρουσιάζει σχίσιμο στη φλούδα. Νόβα Γκρέιπφρουτ Μαρς Σίτλες: Η πιο διαδεδομένη ποικιλία λευκόσαρκου γκρέιπφρουτ στην Κύπρο, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Τα δέντρα είναι μεγάλα, ζωηρά και πολύ παραγωγικά, κυρίως στο εσωτερικό της κόμης. Οι καρποί είναι μέτριου μεγέθους, με σχήμα σφαιρικό ως ελαφρώς πεπλατυσμένο. Η φλούδα των καρπών είναι λεπτή, λεία, σκληρή και Μαντόρα
flippingbook.comRkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0