56 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Κλιματική αλλαγή και γεωργία: Ανάγκη για προσαρμογή Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μόνο ένα θέμα συζήτησης στην επιστημονική κοινότητα. Οι παρατεταμένοι και συχνοί καύσωνες και η ξηρασία έδειξαν ότι η αλλαγή του κλίματος βρίσκεται στην καθημερινή ατζέντα όλων. Σήμερα, η γνώση σχετικά με τις μελλοντικές κλιματολογικές συνθήκες και τις περιφερειακές προσομοιώσεις του κλίματος δεν είναι τόσο σημαντική όσο η γνώση των επιπτώσεων και της επικοινωνίας των επιδράσεων για διαφορετικούς σκοπούς και οικονομικούς τομείς. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος1, η αλλαγή του κλίματος έχει ήδη επηρεάσει αρνητικά τον γεωργικό τομέα στην Ευρώπη και αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Οι μεταβολές στη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις, καθώς και τα ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα επηρεάζουν ήδη την απόδοση των καλλιεργειών και την παραγωγικότητα της κτηνοτροφίας στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εγκατάλειψη γεωργικών εκτάσεων που έχουν πληγεί από την κλιματική αλλαγή σε ορισμένα τμήματα της νότιας Ευρώπης. Οι καιρικές και οι κλιματικές συνθήκες επηρεάζουν επίσης τη διαθεσιμότητα του νερού που χρειάζεται για την άρδευση, τις πρακτικές παροχής νερού στα ζώα, τη μεταποίηση των γεωργικών προϊόντων, καθώς και τις συνθήκες μεταφοράς και αποθήκευσης. Η κλιματική αλλαγή στο μέλλον ενδέχεται να αυξήσει στη Νότια Ευρώπη τη λειψυδρία, τα κύματα καύσωνα, τις έντονες βροχοπτώσεις που συμβάλλουν στη διάβρωση του εδάφους, ενώ άλλα ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα αναμένεται να οδηγήσουν σε χαμηλότερες γεωργικές αποδόσεις. Επιπλέον, οι αλυσιδωτές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και εκτός του ευρωπαϊκού χώρου μπορεί να επηρεάσουν την τιμή, την ποσότητα και την ποιότητα των προϊόντων και, κατά συνέπεια, τις εμπορικές ροές, οι οποίες με τη σειρά τους ενδέχεται να επηρεάσουν το γεωργικό εισόδημα στην Ευρώπη. Η περιοχή της Μεσογείου έχει χαρακτηριστεί ως μία από τους πιο ευάλωτες περιοχές στην κλιματική αλλαγή. Ειδικότερα, οι θερμοκρασίες στην περιοχή της Μεσόγειου αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα, ενώ οι βροχοπτώσεις αναμένεται να μειωθούν. Η αλλαγή του κλίματος αναμένεται να επηρεάσει πολλούς οικονομικούς τομείς και η γεωργία είναι ένας από τους πιο εκτεθειμένους, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από κλιματολογικές συνθήκες όπως βροχόπτωση, θερμοκρασία, εδαφική υγρασία, σχετική υγρασία του αέρα κ.ο.κ. και τη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων, επιφανειακών και υπόγειων, για σκοπούς άρδευσης. Οι αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναφέρονται, μεταξύ άλλων, σε μείωση των αποδόσεων λόγω υψηλών θερμοκρασιών, αυξημένη ζήτηση και μειωμένη διαθεσιμότητα ύδατος για άρδευση λόγω παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας και λειψυδρίας. Οι αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργία αναμένεται να είναι μεγαλύτερες επιπλέον, λόγω ζημιών στις καλλιέργειες εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων. Για την Κύπρο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναφέρονται σε μια συνεχή, σταδιακή και σχετικά ισχυρή άνοδο της θερμοκρασίας, σε συνδυασμό με παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και μείωση των ετήσιων βροχοπτώσεων. Παρόλο που ο γεωργικός τομέας στην Κύπρο ήδη αντιμετωπίζει το πρόβλημα της λειψυδρίας, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να προκαλέσει σοβαρότερα προβλήματα στην ποιότητα και ποσότητα των υπόγειων υδάτων, όπως αυξημένη ζήτηση για νερό άρδευσης, μειωμένη διαθεσιμότητα ύδατος και υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων. Επιπλέον, σημαντικό πρόβλημα για τις παράκτιες γεωργικές περιοχές του νησιού αποτελεί η υπερεκμετάλλευση των υπογείων υδάτων, η οποία οδηγεί στη διείσδυση θαλασσινού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα με αποτέλεσμα την αλάτωση των εδαφών και κατά συνέπεια τη μείωση της απόδοσης των καλλιεργειών. Υπάρχουν ήδη πολλές ευκαιρίες για την εφαρμογή ευρέος φάσματος μέτρων σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της διαχείρισης των εδαφών και των υδάτων και μπορούν να αποφέρουν οφέλη για την προσαρμογή και τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, το περιβάλλον και την οικονομία. Ωστόσο, η προσαρμογή σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί για πολλούς λόγους, όπως είναι η έλλειψη πόρων για επενδύσεις, η έλλειψη πολιτικών πρωτοβουλιών για την προσαρμογή, η θεσμική ικανότητα και η πρόσβαση σε γνώσεις σχετικά με την προσαρμογή. Το 2017, υιοθετήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο η Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης της Κύπρου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Το Σχέδιο Δράσης αποτελείται από 61 δράσεις σε 11 τομείς (δάση, βιοποικιλότητα, ιχθυοκαλλιέργειες, υδάτινοι πόροι, γεωργία, ενέργεια, μεταφορές, υγεία, τουρισμός, υποδομές και παράκτιες περιοχές) και αναθεωρείται ετησίως2. Συντονιστής της υλοποίησης της Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης είναι το Τμήμα Περιβάλλοντος. Ωστόσο, η ευθύνη για καθετοποιημένες δράσεις είναι στους αρμόδιους φορείς ανά τομέα (π.χ. Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και Συμβούλια Υδατοπρομήθειας για νερό, Τμήμα Δασών για τα δάση, Τμήμα Γεωργίας για τη γεωργία). Για τον τομέα της γεωργίας, το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει οκτώ δράσεις οι οποίες πραγματοποιούνται κυρίως από το Τμήμα Γεωργίας, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών και τον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών. Νικολέττα Κυθραιώτου Λειτουργός Περιβάλλοντος Α’ Τμήμα Περιβάλλοντος ¹ https://www.eea.europa.eu/el/articles/i-prosarmogi-stin-klimatiki-allagi 2 Τμήμα Περιβάλλοντος, Εθνική Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. http://www.moa.gov.cy/moa/environment/environmentnew.nsf/All/C15CD8995 4708638C2257FF1003494BD?OpenDocument
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0