AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 57 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Ιολογικές και συναφείς ασθένειες εσπεριδοειδών στην Κύπρο Τα εσπεριδοειδή αποτελούν μια σημαντική παραδοσιακή καλλιέργεια της Κύπρου. Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί περισσότερες από 100 διαφορετικές ασθένειες που προσβάλλουν τα εσπεριδοειδή διεθνώς και προκαλούνται από μύκητες, ιούς, ιοειδή και διάφορα προκαρυωτικά παθογόνα (βακτήρια, φυτοπλάσματα και σπειροπλάσματα). Οι ιοί είναι μόρια νουκλεϊνικού οξέος (RNA ή DNA) που εισβάλλουν και αναπαράγονται στα φυτικά κύτταρα προκαλώντας σημαντικές φυσιολογικές και μορφολογικές αλλοιώσεις στα φυτά. Οδηγούν στη μείωση ή στην υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και μεταδίδονται με διάφορους τρόπους και μηχανισμούς όπως έντομα, μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό και μηχανικά μέσα. 1. Ο ιός της τριστέζας των εσπεριδοειδών (Citrus tristeza virus, CTV) Ο ιός CTV προσβάλλει όλα τα είδη εσπεριδοειδών και μεταδίδεται με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (εμβόλια) και με διάφορα είδη αφίδων. Στην Κύπρο η μετάδοση της τριστέζας στη φύση γίνεται κυρίως από την αφίδα Aphis gossypii, ενώ ο πιο αποτελεσματικός φορέας του ιού, που είναι η καστανή αφίδα των εσπεριδοειδών Toxoptera citricida, δεν έχει εντοπιστεί. Η εκδήλωση και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ασθένειας εξαρτώνται από το είδος του δέντρου, από τον συνδυασμό εμβολίουυποκειμένου και από τo στέλεχος (φυλή) του ιού. Έχουν αναφερθεί αρκετά στελέχη (ή αλλιώς φυλές) του ιού τα οποία ευθύνονται για την πρόκληση ποικίλων συμπτωμάτων με διαφορετική σοβαρότητα. Οι δύο κύριοι τύποι συμπτωμάτων ή συνδρόμων που προκαλεί ο ιός στα προσβεβλημένα δέντρα είναι: (ι) Η ταχεία ή βαθμιαία παρακμή - αποπληξία σε ορισμένα είδη εσπεριδοειδών, όπως η πορτοκαλιά και η μανταρινιά που είναι εμβολιασμένα σε κιτρομηλιά. Η ταχεία παρακμή μπορεί να οδηγήσει ένα δέντρο σε πλήρη ξήρανση και αποπληξία σε μερικούς μόλις μήνες ενώ η βαθμιαία σε αρκετά χρόνια (Εικόνα 1), και (ιι) Η βοθρίωση του ξύλου σε δέντρα γκρέιπφρουτ, πόμελο, πορτοκαλιάς κ.ά. που συνδέεται με σοβαρή παρακμή του δέντρου (Εικόνα 2). Θεωρείται ιδιαίτερα σοβαρός τύπος συμπτώματος και στη φύση μεταδίδεται πολύ αποτελεσματικά με την αφίδα T. citricida. Εικόνα 1. Αποπληξία/ξήρανση από τριστέζα Εικόνα 2. Βοθρίωση στελέχους σε πορτοκαλιά με τριστέζα Γενικά τα προσβεβλημένα δέντρα παρουσιάζουν διάφορα συμπτώματα που σε μερικές περιπτώσεις είναι ήπια και δεν μειώνουν την παραγωγική ικανότητα του δέντρου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι πολύ σοβαρά. Τα συμπτώματα είναι δυνατόν να εκδηλωθούν μετά από παρέλευση αρκετών χρόνων, ειδικά σε περιπτώσεις προσβολής από ήπιο στέλεχος/φυλή του ιού, οπότε η παραγωγική ζωή του δέντρου είναι αρκετά μεγάλη και κυμαίνεται από 15 μέχρι 20 χρόνια. Σε πολλές περιπτώσεις τα προσβεβλημένα δέντρα είναι ασυμπτωματικοί φορείς του ιού και αποτελούν εστίες μόλυνσης που μπορούν να μολύνουν άλλα πιο ευπαθή δέντρα. Στην Κύπρο ο ιός της τριστέζας εισάχθηκε με μολυσμένα εμβόλια από τη Νότιο Αφρική το 1929 και ανιχνεύτηκε το 1966. Από το 1992 τέθηκε σε εφαρμογή το Εθνικό Σχέδιο Αντιμετώπισης του ιού της τριστέζας με σκοπό την επισκόπηση των εσπεριδοειδών του τόπου, την καταστροφή των προσβεβλημένων δέντρων και φυτειών και τη χρήση υγιούς και πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού για την εγκατάσταση νέων φυτειών και για τον επανεμβολιασμό παλαιοτέρων φυτειών. Τα αποτελέσματα των επισκοπήσεων δείχνουν ότι η μέση προσβολή είναι της τάξης των 4,2%. 2.Ψώρωση των εσπεριδοειδών (Citrus psorosis virus, CPsV) Η ασθένεια προκαλείται από τον ιό της ψώρωσης που εμφανίζεται ως απολέπιση του φλοιού του κορμού, των κλάδων και βραχιόνων του δέντρου, που συχνά συνοδεύεται από εκροή κόμμεως. Ακολουθεί αποφλοίωση, σταδιακή παρακμή και τελικά ξήρανση του δέντρου (Εικόνα 3). Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως από το 5ο-20ό έτος της ηλικίας του δέντρου. Ο ιός της ψώρωσης μεταδίδεται με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό. Στην Κύπρο ο ιός εισήλθε πριν το 1960 με τη μεταφορά μολυσμένου πολλαπλασιαστικού υλικού και εντοπίζεται κυρίως σε δέντρα μεγάλης ηλικίας. Εικόνα 3. Έκκριση κόμμεος και απολέπιση φλοιού εσπεριδοειδών με ψώρωση δρ Θεοδώρα Καπαρή-Ησαΐα Ανώτερη Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών δρ Λάμπρος Παπαγιάννης Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Α΄ Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==