51 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 491 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ επιρρεπή και ευάλωτα στις πυρκαγιές. Οι μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί μας με τα παρατεταμένα θερμά και ξηρά καλοκαίρια και τους δυνατούς άνεμους, η τοπογραφία με το έντονο ανάγλυφο των δασικών εδαφών και τις μεγάλες κλίσεις, καθώς και τα χαρακτηριστικά της βλάστησης λόγω της ποσότητας, της συνέχειας και της ευφλεκτότητάς τους, αποτελούν τους κύριους παράγοντες για τους οποίους ο κίνδυνος διάδοσης δασικών πυρκαγιών στην Κύπρο είναι εξαιρετικά μεγάλος.2 Η φωτιά είναι μία χημική διεργασία η οποία συντηρείται όσο υπάρχουν η καύσιμη ύλη, η θερμότητα και το οξυγόνο. Αν ένα από τα τρία στοιχεία αφαιρεθεί, η φωτιά παύει να υφίσταται. Επιπλέον αυτού, η θερμότητα της φλόγας μεταδίδεται στη γύρω καύσιμη ύλη και την προθερμαίνει μέχρι να φθάσει και αυτή σε θερμοκρασία ανάφλεξης. Η μετάδοση της θερμότητας πραγματοποιείται με τρεις τρόπους: • με επαφή, από ένα σημείο της καύσιμης ύλης σε ένα άλλο, λόγω της αγωγιμότητας αυτής στη θερμότητα • με επαγωγή, δηλαδή με μεταφορά και διάχυση των θερμών αερίων της καύσης, και • με ακτινοβολία, που προέρχεται από τη φλόγα 3 Ο καιρός είναι ο περισσότερο μεταβλητός παράγοντας που επηρεάζει τη συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών. Οι παράμετροι του καιρού που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών είναι: • ο άνεμος (ταχύτητα και διεύθυνση) • η σχετική υγρασία του αέρα • η θερμοκρασία του αέρα • τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχή) • η ύπαρξη νεφώσεων ή ηλιοφάνειας • η σταθερότητα της ατμόσφαιρας Η ταχύτητα του ανέμου είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για τη συμπεριφορά της φωτιάς. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του ανέμου τόσο περισσότερο οι φλόγες αποκτούν κλίση προς τα εμπρός και πλησιάζουν την καύσιμη ύλη μπροστά τους. Η περιεχόμενη υγρασία στην καύσιμη ύλη, δηλαδή η ποσότητα σε γραμμάρια νερού που περικλείεται σε κάθε γραμμάριο ξερής βιομάζας, διαδραματίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά της φωτιάς. Όσο μεγαλύτερη είναι η περιεχόμενη υγρασία, τόσο περισσότερη ενέργεια απαιτείται για να ανέβει η θερμοκρασία της καύσιμης ύλης στους 300 βαθμούς Κελσίου για να αναφλεγεί, γιατί πρέπει πρώτα να εξατμιστεί το περιεχόμενο νερό στους 100 βαθμούς Κελσίου. Η θέρμανση και η εξάτμιση του νερού απαιτούν πολύ μεγάλα ποσά ενέργειας. Έτσι, η προθέρμανση και ανάφλεξη της καύσιμης ύλης καθυστερεί, επηρεάζοντας αντίστοιχα και τη συνολική συμπεριφορά της φωτιάς. Τον πιο σημαντικό, όμως, ρόλο έχει η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας, γιατί αυτή μεταβάλλεται συνεχώς κατά τη διάρκεια του 24ώρου, επηρεάζοντας άμεσα την υγρασία της καύσιμης ύλης και, συνεπώς, και τη συμπεριφορά της φωτιάς. Η θερμοκρασία της καύσιμης ύλης είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας για τη συμπεριφορά της φωτιάς. Όσο θερμότερα είναι τα δασικά καύσιμα, τόσο λιγότερη ενέργεια απαιτείται για την ανάφλεξή τους. Έτσι, αναφλέγονται ταχύτερα, και το ίδιο ισχύει για την εξάπλωση της φωτιάς. Η θερμοκρασία των καυσίμων εξαρτάται από τη θερμοκρασία του αέρα και την έκθεση των καυσίμων στην ηλιακή ακτινοβολία. Εν μέσω βροχής ή νέφωσης, η θερμοκρασία της καύσιμης ύλης κατεβαίνει και επομένως σταματά η ταχεία εξάπλωση της πυρκαγιάς. Η κατάσταση σταθερότητας της ατμόσφαιρας είναι άλλος ένας παράγοντας που, αν και όχι άμεσα αντιληπτός, μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς. Όταν η θερμοκρασιακή δομή της ατμόσφαιρας είναι τέτοια που αντιστέκεται στην κάθετη κίνηση του αέρα, η ατμόσφαιρα ονομάζεται σταθερή και δεν διευκολύνει την ανάπτυξη της πυρκαγιάς, γιατί δυσκολεύει την τροφοδοσία της με οξυγόνο. Αντίθετα, όταν η ατμόσφαιρα είναι ασταθής, τότε οι συνθήκες διευκολύνουν την τροφοδοσία με οξυγόνο, και ευνοούν τη δημιουργία μεγάλης στήλης καπνού και τη γρήγορη εξάπλωση της πυρκαγιάς.4 Έχοντας όλους αυτούς τους παράγοντες υπ' όψιν, εύκολα γίνεται αντιληπτός ο καθοριστικός ρόλος του Τμήματος Μετεωρολογίας στην αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών. Τα τελευταία χρόνια, το Τμήμα προχώρησε στην εγκατάσταση ενός δικτύου αυτόματων σταθμών σε διάφορες περιοχές της πατρίδας μας, με στόχο τη συνεχή λήψη μετεωρολογικών δεδομένων. Το ξέσπασμα πυρκαγιών σε δύσβατες περιοχές όπου δεν υπάρχουν τέτοιοι σταθμοί, ή ακόμη και η καταστροφή των σταθμών από την μανία της φωτιάς, με αποτέλεσμα την απώλεια χρήσιμων δεδομένων κατά τις κρίσιμες ώρες του πύρινου εφιάλτη, είναι κάτι που προβληματίζει το προσωπικό του Τμήματος. Μια λύση που κατά καιρούς έχει συζητηθεί είναι η επιστράτευση ειδικά εξοπλισμένου οχήματος με άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό που να μπορεί να βρίσκεται στον χώρο της πυρκαγιάς και να παρέχει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Η κατάσταση με τις δασικές πυρκαγιές αναμένεται να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια, λόγω της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης που βιώνει ο πλανήτης μας. Η αλλαγή του κλίματος είναι πιθανόν να προκαλέσει περισσότερη ξηρασία, υψηλότερες θερμοκρασίες και περιόδους με ισχυρότερους ανέμους, ειδικά στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Επακόλουθο αυτών θα είναι η αύξηση της πιθανότητας έναρξης πυρκαγιών, της ταχύτητας διάδοσης, καθώς και της δριμύτητάς τους. Η σωστή πρόληψη, η εκπαίδευση του προσωπικού, η ενημέρωση του κοινού και η επένδυση χρημάτων σε ικανό εξοπλισμό είναι η μόνες επιλογές προστασίας του φυσικού πλούτου που διαθέτει αυτό το νησί. Πηγές: 1. Ιστοσελίδα https://www.naftemporiki.gr/green/climate/ 1557663/fonikes-kai-katastrofikes-oi-dasikes-pyrkagies-toy2023-stachti-4-dis-stremmata-dason/ 2. Ιστοσελίδα https://www.moa.gov.cy/moa/fd/fd.nsf/fd93_gr/ fd93_gr?OpenDocument 3. Ιστοσελίδα https://www.kalliergo.gr/anthropoi/xaraktiristikadasikis-pyrkagias-01/ 4. Ιστοσελίδα https://info.woodscamp.com/blog/prescribed-firetips-and-resources-for-your-first-controlled-burn
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==