47 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Οι δημόσιες δαπάνες για έργα, αγαθά και υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν ποσοστό γύρω στο 14% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή περίπου 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Χρησιμοποιώντας την αγοραστική τους δύναμη για να προμηθευτούν αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι δημόσιες αρχές μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην επίτευξη των εθνικών και διεθνών στόχων βιωσιμότητας. Οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα προώθησης της καινοτομίας, ενώ δύνανται να συμβάλουν στην εξοικονόμηση χρημάτων για τις δημόσιες αρχές. Με την προκήρυξη ΠΔΣ, η βιομηχανία ωθείται, μέσω ουσιαστικών κινήτρων, στην ανάπτυξη πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον, με τις ΠΔΣ εξοικονομούνται χρήματα από τις δημόσιες αρχές, ιδιαίτερα εάν συνεκτιμηθεί το κόστος του πλήρους κύκλου ζωής μιας σύμβασης και όχι μόνο η τιμή αγοράς. Οι αρχές που εφαρμόζουν ΠΔΣ θα είναι καλύτερα προετοιμασμένες για να ανταποκριθούν στις εξελισσόμενες περιβαλλοντικές προκλήσεις, για παράδειγμα όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή τη μετάβαση σε μια πιο κυκλική οικονομία. Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) χαρακτηρίζονται οι συμβάσεις αγαθών, υπηρεσιών και έργων κατά τη σύναψη των οποίων συμπεριλαμβάνονται περιβαλλοντικές παράμετροι από τις αναθέτουσες αρχές. Οι ΠΔΣ έχουν λιγότερες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον, καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση με άλλα αντίστοιχα «συμβατικά» αγαθά. Η έρευνα και η καινοτομία, συμπεριλαμβανομένης της οικολογικής και της κοινωνικής καινοτομίας, συγκαταλέγονται στους βασικούς μοχλούς της μελλοντικής ανάπτυξης και έχουν τοποθετηθεί στο επίκεντρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Οδηγία της ΕΕ για τις Δημόσιες Συμβάσεις του 2014, δίνεται πλέον η δυνατότητα στις δημόσιες αρχές να λαμβάνουν υπόψιν και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Καθορίζονται κανόνες περί αποκλεισμού και επιλογής, με στόχο τη διασφάλιση της συμμόρφωσης των αναδόχων και των υπεργολάβων με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Διατίθενται τεχνικές, όπως η κοστολόγηση του κύκλου ζωής, η χρήση περιβαλλοντικών κριτηρίων ανάθεσης κ.λπ., βοηθώντας έτσι τις αναθέτουσες αρχές, στον εντοπισμό των καταλληλότερων περιβαλλοντικών προσφορών, βάσει των αναγκών τους. Δίνεται η δυνατότητα –στις τεχνικές προδιαγραφές, τα κριτήρια ανάθεσης ή τις προϋποθέσεις εκτέλεσης της σύμβασης– να απαιτείται συγκεκριμένο σήμα ως αποδεικτικό της συμμόρφωσης των αγαθών, έργων ή υπηρεσιών προς τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά. Στο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία της ΕΕ αναδεικνύονται οι ΠΔΣ ως ένα από τα απαραίτητα μέτρα για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότερης και αποδοτικότερης χρήσης των πόρων. Η έννοια της κυκλικής οικονομίας ανταποκρίνεται στη φιλοδοξία για αειφόρο ανάπτυξη στο πλαίσιο της αυξανόμενης πίεσης από την παραγωγή και κατανάλωση των πόρων και του περιβάλλοντος του πλανήτη. Έως τώρα, η οικονομία λειτουργούσε, κυρίως, σύμφωνα µε το μοντέλο «παίρνωφτιάχνω-απορρίπτω», ένα γραµµικό μοντέλο στο οποίο κάθε προϊόν αναπόφευκτα φτάνει στο «τέλος της ωφέλιμης ζωής» του. Πολύτιμα υλικά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων, την κατασκευή υποδομών και κατοικιών, την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών ή την παροχή ενέργειας. Όταν τα προϊόντα αυτά καταναλωθούν ή δεν είναι πλέον απαραίτητα, τότε απορρίπτονται. Η γραµµική οικονομία, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στην εξόρυξη πόρων, δεν αποτελεί πλέον βιώσιμη επιλογή. Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία προϋποθέτει αλλαγή της εστίασης στην επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανανέωση και ανακύκλωση υφιστάμενων υλικών και προϊόντων. Ό,τι προηγουμένως θεωρούνταν «απόβλητο», μπορεί να μετατραπεί σε πρώτη ύλη. Τα προϊόντα σχεδιάζονται µε στόχο να εντάσσονται σε κύκλους υλικών, µε αποτέλεσμα τα υλικά να μεταφέρονται µε τέτοιον τρόπο ώστε η προστιθέμενη αξία να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο, ενώ τα υπολειµµατικά απόβλητα να προσεγγίζουν το μηδέν. Η Κύπρος εφαρμόζει από το 2007 το δικό της Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΠΔΣ, το οποίο έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο. Στη Δημόσια Υπηρεσία εφαρμόζεται υποχρεωτικά. Τον συντονιστικό ρόλο για την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης έχει το Τμήμα Περιβάλλοντος. Στο Σχέδιο Δράσης έχουν ενσωματωθεί τα κριτήρια των προϊόντων και υπηρεσιών που ορίζονται στην εργαλειοθήκη της ΕΕ (GPP Toolkit), τα οποία διακρίνονται σε δύο ομάδες, τα στοιχειώδη (core criteria) κριτήρια και τα αναλυτικά κριτήρια (comprehensive criteria). Ως ελάχιστα κριτήρια υιοθέτησης στα έγγραφα προσφορών ορίζονται τα στοιχειώδη κριτήρια της εργαλειοθήκης και ως γενικότερος στόχος για κάθε κατηγορία το 50%. Τα οφέλη από την εφαρμογή των ΠΔΣ είναι: • Η μείωση της κατανάλωσης των φυσικών πόρων. • Η εξοικονόμηση ενέργειας. • Η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. • Η εξοικονόμηση χρημάτων. • Η μείωση των αποβλήτων συσκευασίας. • Η μείωση των επικίνδυνων αποβλήτων. • Η ανακύκλωση και η χρήση ανακυκλωμένων υλικών. • Η προαγωγή της βιολογικής γεωργίας. • Η βελτίωση της δημόσιας εικόνας της Αρχής ή του Οργανισμού. • Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. • Η ενθάρρυνση των κυπριακών βιομηχανιών να παράγουν «πράσινα» προϊόντα. Οι ΠΔΣ μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως κανάλι για την αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, με τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός συγκεκριμένου προϊόντος/ υπηρεσίας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα οφέλη των φιλικότερων στο περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων. Ναταλία Γεωργίου-Τσιάκαλου Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==