Κλινικές Κατευθυντήριες Οδηγίες ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Β' ΕΚΔΟΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών 2024
Κλινικές Κατευθυντήριες Οδηγίες ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Β' ΕΚΔΟΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών 2024
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ................................................ 5 ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ........................................................................................................................... 9 Α ΖΩΝΗ ............................................................................................................................................. 12 ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΛΟΜΩΞΕΩΝ ... 12 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ..... 16 Β ΖΩΝΗ ............................................................................................................................................. 27 ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ .................................. 27 ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΙΒΑΝΟ ........................................ 37 Γ ΖΩΝΗ ............................................................................................................................................. 40 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ .................................................................................................. 40 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ............................................................................ 50 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ - ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΜΕΝΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ................. 53 ΔΙΑΚΡΙΒΩΣΗ (VALIDATION) ΚΛΙΒΑΝΟΥ ΑΤΜΟΥ ................................................................. 57 3 Περιεχόμενα
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Η δημιουργία Κλινικών Κατευθυντήριων Οδηγιών πηγάζει από την ανάγκη για συνεχή βελτίωση, μείωση του κόστους και για έλεγχο της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στα Κεντρικά Τμήματα Αποστείρωσης. Μειώνουν την πιθανότητα σφάλματος, διευκολύνουν την εκπαίδευση του νέου προσωπικού, ενθαρρύνουν την αυτονομία, βελτιώνουν την επικοινωνία με τη Διοίκηση και με άλλα τμήματα όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων που αφορούν το Τμήμα. Επιπρόσθετα, συμβάλλουν στην ενίσχυση και την αναβάθμιση των ρόλων των εργαζομένων στα Τμήματα Αποστείρωσης. Στόχοι και σκοποί του Τμήματος Κεντρικής Αποστείρωσης • Ασφαλής διοχέτευση αποστειρωμένου υλικού σε όλα τα τμήματα του Νοσοκομείου • Ετοιμότητα σετ εργαλείων • Ύπαρξη αποθεμάτων αποστειρωμένου και μη υλικού • Μείωση του συνολικού κόστους (εξοπλισμός, προσωπικό) Αρχιτεκτονική δομή του Τμήματος Κεντρικής Αποστείρωσης Ο χώρος που στεγάζεται το Τμήμα Κεντρικής Αποστείρωσης πρέπει να είναι διαμορφωμένος ως διάταξη, μέγεθος και υλικά σύμφωνα με τις λειτουργικές απαιτήσεις του και τον όγκο υλικού τον οποίο διεκπεραιώνει. Η θέση του μέσα στο Νοσοκομείο πρέπει να είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει την άμεση επαφή με τα τμήματα τα οποία εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα, το συγκρότημα των χειρουργείων και τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, καθώς επίσης και να συνδέεται άμεσα με το Τμήμα του Πλυντηρίου και της Λινοθήκης. Όσον αφορά τη λειτουργική οργάνωση, το Τμήμα Κεντρικής Αποστείρωσης πρέπει να διαχωρίζεται σε τέσσερεις περιοχές δραστηριοτήτων (ΖΩΝΕΣ), οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τον βαθμό καθαριότητας των χώρων που περιλαμβάνουν: • Ζώνη Α Περιοχή παραλαβής, ταξινόμησης και απολύμανσης του ακάθαρτου υλικού. Το ακάθαρτο υλικό ταξινομείται ανάλογα με τη μέθοδο καθαρισμού που θα ακολουθηθεί και στη συνέχεια καθαρίζεται, απολυμαίνεται και στεγνώνεται με την κατάλληλη ανά είδος, μέθοδο. • Ζώνη Β Περιοχή συσκευασίας του υλικού προς αποστείρωση. Εδώ ελέγχονται, ταξινομούνται και συσκευάζονται κατάλληλα τα καθαρά εργαλεία καθώς και ο καθαρός ιματισμός και προωθούνται σε πακέτα στους κλιβάνους. 5 Βασικές αρχές λειτουργίας Τμήματος Κεντρικής Αποστείρωσης
Χώρος κλιβάνων Οι κλίβανοι πρέπει να είναι διαμπερείς. Οι πόρτες τους ανοίγουν η μια προς την καθαρή αίθουσα και η άλλη προς την αποθήκη του αποστειρωμένου υλικού. Η επικοινωνία καθαρής ζώνης και αποστειρωμένης ζώνης μπορεί να γίνεται, για πρακτικούς λόγους, με άλλη ενδιάμεση ελεγχόμενη πόρτα. • Ζώνη Γ Άσηπτη περιοχή. Παραλαβή του αποστειρωμένου υλικού απευθείας από τους κλιβάνους, το οποίο ταξινομείται και αποθηκεύεται πριν τη διανομή του στα διάφορα τμήματα. • Ζώνη Δ Χώρος αποθήκευσης αποστειρωμένων υλικών Ο χώρος αυτός είναι ανάλογου μεγέθους με τον χώρο των καθαρών. Συνήθως προτιμάται το μικτό σύστημα αποθήκευσης, με ανοικτά ράφια και κλειστά ερμάρια (συρτάρια). Η ατμόσφαιρά του έχει θετικές πιέσεις για τη διατήρηση του αέρα όσο γίνεται καθαρότερου (αερισμός-εξαερισμός), γι’ αυτό έχει ειδική εγκατάσταση για την περιοδική ανανέωση αέρα (φίλτρα HEPA). Οι θερμοκρασίες διατηρούνται σχετικά χαμηλές, με 25-50% υγρασία. Το προσωπικό είναι ντυμένο όπως στο χειρουργείο. Χορηγεί/διοχετεύει τα αποστειρωμένα υλικά από το πάσο ή μέσω χώρου/ασανσέρ που βρίσκονται τα καθαρά τρόλεϊ. Περιοχή Αποστολής Ο Χώρος Αποστολής συντονίζει τη διανομή του αποστειρωμένου αποθέματος στις απαιτούμενες νοσοκομειακές μονάδες. Περιλαμβάνει έναν πάγκο ή χώρο αποθήκευσης δίσκων και τρόλεϊ για τα συσκευασμένα καροτσάκια σε αναμονή παράδοσης (απαιτούμενος εξοπλισμός: τροχήλατες συρμάτινες ή συμπαγείς αποθήκες, σχάρες και κουτιά αποστείρωσης, κατάλληλα ερμάρια, ράφια). Επιπρόσθετοι Χώροι Το Τμήμα πρέπει να υποστηρίζεται κτηριακά από τα αποδυτήρια και τους χώρους υγιεινής του προσωπικού, τον χώρο πλύσης και απολύμανσης των τροχήλατων διακίνησης του υλικού, το γραφείο Προϊσταμένου του Τμήματος, καθώς και τους χώρους ελέγχου ροής του αέρα. Το Γραφείο του Προϊσταμένου βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του Τμήματος, ώστε να διευκολύνεται η εποπτεία των εργασιών που επιτελούνται σε όλες τις Ζώνες. Ο χώρος του Γραφείου βρίσκεται με την όψη προς την ενδιάμεση Ζώνη, όπου υπάρχει μεγάλο γυάλινο παράθυρο που διευκολύνει την επίβλεψη, ούτως ώστε να επιλαμβάνεται άμεσα ο προϊστάμενος των όσων συμβαίνουν στο Τμήμα. Η διαφοροποίηση των χώρων αυτών συμβάλλει στην ορθή διάκριση και αποφυγή λαθών μεταξύ αποστειρωμένων και μη αποστειρωμένων υλικών. 6 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Ποιότητα Αέρα Η ποιότητα του αέρα είναι βασικό ποιοτικό στοιχείο το οποίο πρέπει να υπόκειται σε απόλυτο έλεγχο. Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, σε όλους τους επιμέρους χώρους πακετοποίησης και φύλαξης του αποστειρωμένου υλικού ο έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται: μετά από τη διακοπή οποιασδήποτε διαδικασίας, έξοδο του προσωπικού και μετά από χρονικό διάστημα είκοσι λεπτών απαραίτητων για την επώαση πιθανών αποικιών μικροοργανισμών. Στη Ζώνη Α είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει σύστημα αρνητικής πίεσης αέρα. Στις Ζώνες Βκαι Γπρέπει να υπάρχει σύστημα θετικής πίεσης αέρα, ο οποίος περνά από ειδικά φίλτρα τύπου ΗΕΡΑ που έχουν τη δυνατότητα κατακράτησης μέχρι 3 Micro. Για την εξασφάλιση σταθερής ποιότητας αέρα, το ποσοστό ανανέωσης του αέρα πρέπει να είναι ανάλογο με τον όγκο των χώρων, τον εξοπλισμό, και το προσωπικό που εργάζεται μέσα σε αυτούς. Επίσης, για τον έλεγχο της ροής του αέρα από το Τμήμα Αποστείρωσης προς τους διατμηματικούς διαδρόμους και όχι αντιστρόφως, η είσοδος στους χώρους του τμήματος θα πρέπει να πραγματοποιείται μέσω προθαλάμων. Ποιότητα Φωτισμού Ο φωτισμός στο τμήμα Κεντρικής Αποστείρωσης θα πρέπει να είναι υψηλού επιπέδου επειδή έχει καθοριστικό ρόλο στον έλεγχο των υλικών ειδικά όσον αφορά το αρχικό στάδιο της παραλαβής και πλύσης των υλικών και στον έλεγχο της λειτουργίας τους κατά τη διαδικασία της συσκευασίας. Ποιότητα Νερού Η μη κατάλληλη σύνθεση του νερού έχει αρνητικές επιπτώσεις στα μηχανήματα (πλυντήρια, κλιβάνους) καθώς και στα χειρουργικά εργαλεία. Το νερό θα πρέπει να διασφαλίζει τουλάχιστον τα κριτήρια που ισχύουν για το πόσιμο νερό. Για να αποφευχθούν οι υπερβολικές συγκεντρώσεις χλωριούχων ενώσεων, οι οποίες οδηγούν σε διάβρωση, συνιστάται η χρήση πλήρως απιονισμένου νερού για την τελική απόπλυση των υλικών. Ειδικά το νερό το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ατμού πρέπει να πληροί τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Οδηγίας ΕΝ285 (Παράρτημα). Οικοδομικά Υλικά Τα οικοδομικά τελειώματα των χώρων πρέπει να είναι λεία, μη απορροφητικά, χωρίς εσοχές και εσωτερικές κλειστές γωνιές. Με αυτό τον τρόπο περιορίζεται κατά το δυνατόν η ανάπτυξη μικροοργανισμών πάνω σε αυτά και είναι εφικτή η συχνή χρήση απορρυπαντικών και απολυμαντικών υλικών. 7
Δάπεδα Τα δάπεδα θα πρέπει να είναι αντιμικροβιακά, συνθετικά αντιολισθητικά με πιστοποιητικά αντοχής σε χημικά και υψηλής καταπόνησης. Πρέπει να αποφεύγεται η ύπαρξη αρμών στο δάπεδο. Πρέπει να είναι ίσια, λεία, χωρίς ρωγμές και ικανά να αντέχουν το φορτίο βαριών καροτσιών που μεταφέρονται κατά μήκος τους. Πρέπει να είναι συνεχή με αντιολισθητικό φινίρισμα, ειδικά στους χώρους απολύμανσης και πλυσίματος των καροτσιών. Τοίχοι Οι τοίχοι θα πρέπει να είναι ενιαίοι. Στις Ζώνες Α και Β συνιστάται ο χρωματισμός των επιφανειών των τοίχων με ριπολίνη νερού. Στη Ζώνη Γ, όπου υπάρχουν πιο αυξημένες απαιτήσεις, συνιστάται η χρήση ειδικών αντιμικροβιακών βαφών ή κεραμικών πλακιδίων με εποξειδικό αρμό. Οι τοίχοι πρέπει να είναι συνεχείς, λείοι (χωρίς ξεφλούδισμα του χρώματος), ίσιοι και επικαλυμμένοι με πλενόμενο χρώμα ή υλικό. Οι γωνίες πρέπει να προστατεύονται με μεταλλικές ράβδους ή άλλα παρόμοια υλικά, για την αποφυγή ζημιών από καρότσια και τρόλεϊ. Επιφάνειες Όλες οι επιφάνειες στον χώρο επεξεργασίας πρέπει να είναι λείες, ίσιες και να καθαρίζονται εύκολα, να είναι χωρίς ρωγμές και πόρους και να αντέχουν στη χημική απολύμανση. Πρέπει να είναι κατασκευασμένες από αδιάβροχα υλικά που είναι συμβατά με τα χρησιμοποιούμενα καθαριστικά. Το ξύλο και τα ελάσματα δεν συνιστώνται γιατί απορροφούν το νερό και τα χημικά διαλύματα. Ο ανοξείδωτος χάλυβας συνιστάται για επιφάνειες εργασίας, νεροχύτες και επικάλυψη εξοπλισμού, καθώς αυτά καθαρίζονται εύκολα. Οροφές Όπου απαιτείται επισκεψιμότητα των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων που διέρχονται κάτω από την πλάκα οροφής των χώρων, προτείνεται η χρήση ψευδοροφών από μεταλλικές κασέτες αδιάτρητες ή πλάκες με κατάλληλη ανθυγρή επικάλυψη λείας επιφάνειας χωρίς εσοχές και προεξοχές και με ειδικά κουμπώματα για την πλήρη στεγάνωση μεταξύ τους. Σε περιοχές που δεν απαιτείται επισκεψιμότητα των εγκαταστάσεων μπορεί να χρησιμοποιηθούν ανθυγρές γυψοσανίδες. Στις Ζώνες Βκαι Γ θα πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση ψευδοροφών. Όσον αφορά τον σταθερό εξοπλισμό του Τμήματος (πάγκοι, ερμάρια, ράφια) συστήνεται η χρήση κατασκευών από συμπαγείς επιφάνειες από υλικά τύπου corian ή άλλα συνθετικά με αποφυγή κατά το δυνατόν αρμών και με πολύ υψηλές αντοχές σε χημικά, καταπόνηση και υγρασία. Το σημαντικότερο είναι η συμπεριφορά των υλικών στην κρούση, η οποία ευθύνεται για τα βαθουλώματα. Μέγιστης σημασίας αποτελεί και η συντήρησή τους. 8 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ 1. Αντισηψία Είναι η διαδικασία η οποία επιφέρει μερική μόνο καταστροφή των μικροβίων με χημικά μέσα σε ζωντανούς ιστούς. 2. Απολύμανση Είναι η διαδικασία με την οποία επιτυγχάνεται η εξάλειψη ή η μείωση 73 log CFU (τουλάχιστον κατά χίλιες φορές) των παθογόνων μικροοργανισμών με εξαίρεση τους σπόρους από αντικείμενα ή επιφάνειες. Ικανοποιητικό όριο θεωρείται μείωση των μικροοργανισμών κατά 5 log σε πέντε λεπτά για τα βακτήρια και κατά 4 log για τους ιούς. Μικροβιοκτόνα είναι χημικές ουσίες, οι οποίες καταστρέφουν μικροοργανισμούς σε αντικείμενα ή επιφάνειες (απολυμαντικά), σε ζώντες οργανισμούς (αντισηπτικά). Ανάλογα με το είδος του μικροοργανισμού στο οποίο δρουν ονομάζονται βακτηριοκτόνα, ιοκτόνα, μυκητιοκτόνα, μυκοβακτηριοκτόνα. 2.1. Κατηγορίες απολυμαντικών: • Οξειδωτικά: χλώριο, ιώδιο, αλογονούχα, υπεροξείδιο υδρογόνου, υπεροξικό οξύ • Μη οξειδωτικά: τασιενεργά, ανιονικά οξέα 2.2. Κατηγορίες απολύμανσης • Υψηλού βαθμού: Καταστροφή όλων των μικροοργανισμών με εξαίρεση μεγάλου αριθμού σπόρων. • Ενδιάμεσου βαθμού: Αδρανοποίηση του μυκοβακτηρίου της φυματίωσης, των βλαστικών μορφών των βακτηρίων, των περισσοτέρων μυκήτων. Δεν διασφαλίζεται η καταστροφή των σπόρων των μικροβίων. • Χαμηλού βαθμού:Αδρανοποίηση κάποιων ιών, βακτηριδίων και μυκήτων. 2.3. Διάκριση αντικειμένων • Κρίσιμα: Αυτά που εισέρχονται απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος ή σε άσηπτες περιοχές του σώματος (π.χ. χειρουργικά εργαλεία, εμφυτεύματα). Πρέπει να είναι πάντα αποστειρωμένα. • Ημικρίσιμα: Αυτά που έρχονται σε επαφή με βλεννογόνους (π.χ. ενδοσκόπια, λαρυγγοσκόπια, κυκλώματα αναισθησίας). Αν δεν είναι δυνατόν να αποστειρωθούν πρέπει να γίνεται υψηλού βαθμού απολύμανση. • Μη κρίσιμα: Αυτά που έρχονται σε επαφή με άθικτο δέρμα (π.χ. περιχειρίδες πιεσόμετρων, ηλεκτρόδια ΗΚΓ κτλ.) Απαιτούν χαμηλού βαθμού απολύμανση. 9 Βασικοί ορισμοί
3. Αποστείρωση Είναι η αυστηρά καθορισμένη και ελεγχόμενη διαδικασία με την οποία επιτυγχάνεται εξάλειψη ή καταστροφή όλων των ειδών μικροβιακής ζωής συμπεριλαμβανομένων και των σπόρων από ένα αντικείμενο (ISO 14937). Για να θεωρήσουμε ότι ένα αντικείμενο έχει αποστειρωθεί πρέπει η θεωρητική πιθανότητα ύπαρξης ενός βιώσιμου μικροοργανισμού να είναι μικρότερη ή ίση με 1/106 (EN556-1). 3.1. Μέθοδοι αποστείρωσης Α. Φυσικά μέσα • Σε υγρή μορφή (ατμός υπό πίεση) • Σε ξηρή μορφή (ξηρός θερμός αέρας) Β. Χημικά μέσα • 100% Οξείδιο του αιθυλενίου (ETO ethylene oxide gas sterilisation) • Φορμαλδεΰδη (κλίβανοι αερίου φορμαλδεΰδης) • Υπεροξείδιο του υδρογόνου Η2Ο2 (Plasma) • Υπεροξικό οξύ (Paracetic acid) Γ. Ακτινοβολία ιονίζουσα 3.2. Θερμοκρασίες ανάπτυξης μικροοργανισμών 3.3. Συνάρτηση χρόνου – λογαριθμικής μείωσης μικροοργανισμών κατά την αποστείρωση 10 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Βακτήρια Ελάχιστη Άριστη Μέγιστη Ψυχρόφιλα βακτήρια: 0 - 7 ºC 5 – 10 ºC 37 ºC Μεσόφιλα βακτήρια: 5 - 10 ºC 35 – 37 ºC 40 – 45 ºC Θερμόφιλα βακτήρια: 40 – 45 ºC 50 – 65 ºC 75 – 85 ºC Πληθυσμός μικροβίων Χρόνος αποστείρωσης Επιζώντα μικρόβια 10 στην 6η 1min 10 στην 5η 10 στην 5η 2min 10 στην 4η 10 στην 4η 3min 10 στην 3η
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ 3.4. Χρόνοι αποστείρωσης 11 Θερμοκρασία Διάρκεια κλιβανισμού 160 ºC 180 min Ξηροί κλίβανοι 170 ºC 60 min 180 ºC 30 min Υγροί κλίβανοι 121 ºC 15 min 126 ºC 10 min 134 ºC 3 min Αλυσίδα Ολικής Διασφάλισης Αποστείρωσης
12 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α ΖΩΝΗ Α ΖΩΝΗ Α. Υγιεινή χεριών Υγιεινή των χεριών εφαρμόζεται: • Πριν και μετά την επαφή με τα εργαλεία. • Πριν και μετά τη χρήση γαντιών. • Αντισηψία χεριών με αλκοολούχο διάλυμα όταν τα χέρια δεν είναι εμφανώς λερωμένα μετά την αφαίρεση των γαντιών. Η υγιεινή των χεριών αποτελεί βασικό στοιχείο για την ασφάλεια προσωπικού – ασθενούς, την πρόληψη των λοιμώξεων, την αποτροπή εξάπλωσης μικροβιακής αντοχής και την προστασία από τον αποικισμό με πολυανθεκτικά μικρόβια. H υγιεινή των χεριών πρέπει να εφαρμόζεται όπου ενδείκνυται, ανεξάρτητα από χρήση γαντιών. Η χρήση γαντιών δεν αποτελεί υποκατάστατο της υγιεινής των χεριών. Θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση δακτυλιδιών ή βραχιολιών από το προσωπικό γιατί υπάρχει ο κίνδυνος εμπλοκής τους με τα εργαλεία και ευνοούν τον αποικισμό μικροβίων στο κάτω μέρος τους. Επίσης, τα νύχια του προσωπικού θα πρέπει να μην είναι μακριά ή τεχνητά, καθώς και αυτά ευνοούν τον αποικισμό μικροβίων. Β. Χρήση ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού 1. Γάντια Η χρήση γαντιών αποσκοπεί στην αποφυγή της μόλυνσης των χεριών του επαγγελματία φροντίδας υγείας, καθώς τα χέρια έρχονται σε επαφή με βλεννογόνους, αίμα, μολυσμένα ή και λερωμένα εργαλεία ή αντικείμενα. • Χρήση γαντιών για κάθε περίπτωση πιθανής επαφής με αίμα, βλεννογόνους, λερωμένα εργαλεία ή αντικείμενα. • Χρήση καινούργιου ζευγαριού γαντιών για κάθε άτομο. Μέτρα προστασίας προσωπικού Αποστείρωσης και πρόληψη λοιμώξεων
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ 13 Α ΖΩΝΗ • Αλλαγή των γαντιών μόλις αυτά καταστραφούν ή παρουσιάσουν διάτρηση, και πλύσιμο των χεριών πριν από την αλλαγή. • Εφαρμογή γαντιών στο κατάλληλο μέγεθος. • Χρήση του κατάλληλου τύπου γαντιών που προστατεύει από χημικές ουσίες και αιχμηρά αντικείμενα κατά τον καθαρισμό τους (να είναι γνωστές οι προδιαγραφές των γαντιών όσον αφορά τη συμβατότητά τους με διάφορα υλικά που χρησιμοποιούνται). • Αποφυγή πλυσίματος των γαντιών με αφρό ή αντισηπτικό ή σαπούνι. • Τα γάντια ΔΕΝ επαναχρησιμοποιούνται. • Χρήση προστατευτικών μέσων των χεριών και βραχιόνων. • Χρήση πυρίμαχων αντιολισθητικών γαντιών και μανικιών σιλικόνης για υψηλές θερμοκρασίες. • Χρήση πυρίμαχων γαντιών ανθεκτικών στη θερμότητα έως και 218 βαθμούς Κελσίου, για μέγιστη ασφάλεια και προστασία του προσωπικού. • Αδιάβροχα και προφυλάσσουν τα χέρια από τη θερμότητα και είναι ιδανικά για τη μεταφορά των εργαλείων από το τρόλεϊ των πλυντηρίων στους πάγκους εργασίας του προσωπικού. Τρόπος αφαίρεσης γαντιών Η εξωτερική επιφάνεια των γαντιών θεωρείται μολυσμένη. Πιάστε το εξωτερικό μέρος του γαντιού στο σημείο που βρίσκεται κοντά στον καρπό. Τραβήξτε προς τα έξω το γάντι γυρίζοντας ταυτόχρονα το μέσα-έξω. Κρατήστε με το άλλο χέρι που έχει ακόμη γάντι. Εισάγετε το δάχτυλο του χεριού που δεν έχει γάντι κάτω από το γάντι του άλλου χεριού, στο σημείο του καρπού, και τραβήξτε από μέσα προς τα έξω δημιουργώντας ένα σακουλάκι και για τα δύο γάντια. Απορρίψτε τα γάντια στον κάδο με μολυσματικά απορρίμματα. 2. Στολή • Η χρήση ειδικής στολής από τους επαγγελματίες υγείας-αποστειρωτές δεν πρέπει να θεωρείται ότι προστατεύει από τους βιολογικούς παράγοντες και αίμα, και δεν πρέπει να αντικαθιστά τα μέσα ατομικής προστασίας. • Παρ’ όλα αυτά συνιστάται η χρήση της στολής πάνω από την κανονική ενδυμασία, για προστασία της ενδυμασίας από πιθανούς λοιμογόνους και άλλους παράγοντες. • Η ειδική στολή θα πρέπει να έχει μακριά μανίκια για να προστατεύει τον βραχίονα και το βραχιόνιο.
14 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α ΖΩΝΗ • Η ειδική στολή θα πρέπει να αλλάζεται όταν αυτή λερωθεί από αίμα ή βιολογικά υγρά και θα πρέπει να αφαιρείται πριν από την απομάκρυνση από τον χώρο εργασίας της Α Ζώνης. • Χρήση ειδικών καπέλων από το προσωπικό της αποστείρωσης (κυρίως κατά τον έλεγχο και τη συσκευασία των διαφόρων εργαλείων, για την αποφυγή τυχόν πτώσης τριχών στα σετ που προορίζονται για αποστείρωση). Τρόπος αφαίρεσης ρόμπας ή ποδιάς Η μπροστινή εξωτερική επιφάνεια της ρόμπας θεωρείται μολυσμένη γι’ αυτό γίνεται η αφαίρεση με τον εξής τρόπο: Λύστε τα κορδόνια. Τραβήξτε την ποδιά μακριά από τον λαιμό και τους ώμους. Γυρίστε τη μολυσμένη εξωτερική επιφάνεια προς τα μέσα και διπλώστε την ή κάντε την ρολό, απορρίπτοντάς την στον κάδο για τα μολυσματικά. 3. Μάσκα Εφαρμογή μάσκας για την προστασία ματιών, μύτης και στόματος όταν υπάρχει κίνδυνος εκτίναξης βιολογικών υγρών, αίματος ή διαλύματος. Μάσκα που καλύπτει το στόμα και τη μύτη, συνοδευόμενη με προστατευτικά γυαλιά που έχουν προστασία και στα πλάγια, πρέπει να χρησιμοποιείται από επαγγελματίες υγείας αποστειρωτές κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε πράξης που μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα μολυσμένα σταγονίδια. Τρόπος αφαίρεσης μάσκας Κατά την απόρριψη δεν πρέπει να αγγίζεται η μπροστινή επιφάνεια της μάσκας γιατί είναι μολυσματική. Αφαιρείται από τα κορδόνια με φορά από κάτω προς τα πάνω, είναι μιας χρήσης και απορρίπτεται στον κάδο για τα μολυσματικά απορρίμματα. Εάν η μάσκα είναι υψηλής αναπνευστικής προστασίας (FFP2 ή FFP3), πιάστε μόνο τους ιμάντες στο πίσω μέρος της κεφαλής, πρώτα τον κάτω ιμάντα και μετά τον πάνω. Αφού απελευθερωθεί το πίσω μέρος της κεφαλής από τους ιμάντες, σκύψτε ελαφρά μπρος τα μπροστά και απορρίψτε στον κάδο με τα μολυσματικά. 4. Προστατευτικά γυαλιά Τα προστατευτικά γυαλιά θα πρέπει να καλύπτουν ολόκληρο το πεδίο μπροστά από τα μάτια, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να διαθέτουν και προστατευτικό κάλυμμα και στις πλευρές τους, έτσι ώστε να παρέχουν αποτελεσματική προστασία στους βλεννογόνους των οφθαλμών. Τα προστατευτικά γυαλιά θα πρέπει να τοποθετούνται άνετα γύρω από τα μάτια και να είναι αντιθαμβωτικά.
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ 15 Α ΖΩΝΗ Τρόπος αφαίρεσης γυαλιών Η πρόσθια επιφάνεια της οφθαλμικής προστασίας θεωρείται μολυσμένη. Για να αφαιρέσετε κρατήστε από τους βραχίονες των γυαλιών ή το κορδόνι των γυαλιών. Απορρίπτονται στον κάδο για τα μολυσματικά. 5. Κατάλληλα υποδήματα Χρήση κατάλληλων υποδημάτων, κλειστών και ανθεκτικών αρκετά, ώστε να αποτρέπουν τον τραυματισμό σε περίπτωση πτώσης κάποιου εργαλείου. Επίσης, θα πρέπει να φέρουν αντιολισθητική σόλα για αποφυγή ατυχήματος και να έχουν τη δυνατότητα πλυσίματος σε κατάλληλο πλυντήριο υποδημάτων. Σημαντικό μέλημα είναι η αποφυγή τραυματισμού κατά τη χρήση βελόνων, μαχαιριδίων και αιχμηρών αντικειμένων/εργαλείων. Το προσωπικό του Τμήματος Αποστείρωσης πρέπει απαραίτητα να είναι εμβολιασμένο κατά του ιού της Ηπατίτιδας Β και πρέπει να υποβάλλεται συχνά σε έλεγχο για ύπαρξη αντισωμάτων. Σε περίπτωση τραυματισμού του προσωπικού του Τμήματος Αποστείρωσης με αιχμηρό αντικείμενο θα πρέπει να ακολουθείται πάντοτε η ενδεδειγμένη Πολιτική του Νοσοκομείου.
16 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α ΖΩΝΗ ΣΚΟΠΟΣ Η διατήρηση και η διασφάλιση της ποιότητας των χειρουργικών εργαλείων μέσα από την υιοθέτηση τυποποιημένου πρωτοκόλλου καθαρισμού και αποστείρωσης. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο καθαρισμός των χειρουργικών εργαλείων πριν από την αποστείρωση είναι σημαντικός γιατί απομακρύνει ορατές ακαθαρσίες, υπολείμματα ιστών, αίματος και ξένων σωμάτων. Προστατεύει τα εργαλεία από διάβρωση. Μειώνει το μικροβιακό φορτίο των εργαλείων και συμβάλλει έτσι ώστε η αποστείρωση να είναι πιο αποτελεσματική. Ο καθαρισμός των εργαλείων πρέπει να αρχίζει κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, για την πρόληψη της ξήρανσης αίματος, ακαθαρσιών και θραυσμάτων στην επιφάνεια και στους αυλούς. Η ορθή χρήση των εργαλείων στο Χειρουργείο συντελεί τόσο στη διατήρηση της λειτουργικότητάς τους όσο και στην παράταση του χρόνου ζωής τους. Ο ρόλος του εργαλειοδότη νοσηλευτή στην αίθουσα του Χειρουργείου είναι σημαντικός για τη σωστή χρήση των εργαλείων. Ειδικά σημεία για τη διαδικασία καθαρισμού που πρέπει να ακολουθείται στο Χειρουργείο: • Σε κάθε επέμβαση τα εργαλεία πρέπει να σκουπίζονται με υγρή γάζα εμποτισμένη με αποστειρωμένο νερό. Η γάζα δεν πρέπει να έρχεται σε επαφή με τους ιστούς ή με τα βιολογικά υγρά του ασθενούς. •Τα αυλοφόρα εργαλεία πρέπει να ξεπλένονται με αποστειρωμένο νερό, απομακρύνοντας από τους αυλούς το αίμα και τυχόν θραύσματα, μειώνοντας τον κίνδυνο να ξεραθούν λιπαρές ακαθαρσίες. • Τα εργαλεία που δεν είναι απαραίτητα για τους «επόμενους χρόνους» του χειρουργείου, πρέπει να τοποθετούνται σε λεκάνη με αποστειρωμένο νερό για να μουσκέψουν. Ο φυσιολογικός ορός πρέπει να αποφεύγεται, γιατί τα ιόντα χλωρίου μπορεί να προκαλέσουν φθορά και σκασίματα στην επιφάνεια των εργαλείων. · Αν τα εργαλεία προέρχονται από ασθενή με νόσο Creutzfeldt-Jakob, γίνεται βύθισή τους σε ενζυματικό διάλυμα για 15 λεπτά και μετά ακολουθεί ο καθαρισμός τους στο ειδικό πρόγραμμα στο πλυντήριο. (βλ. Παράρτημα σελ. 26) • Ο εργαλειοδότης απομακρύνει τα αιχμηρά υλικά (νυστέρια, βελόνες κτλ.) και προχωρά σε αποσυναρμολόγηση των εργαλείων. Διαχείριση ακάθαρτων εργαλείων στο Τμήμα Κεντρικής Αποστείρωσης Ανεξάρτητη Νοσηλευτική Διαδικασία √ Απαιτείται ιατρική οδηγία
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ •Καταμέτρηση των εργαλείων γίνεται πρώτα στη χειρουργική αίθουσα από τον εργαλειοδότη, με τη βοήθεια του Νοσηλευτή Κυκλοφορίας. Απαραίτητη η χρήση του συνοδευτικού εντύπου που πρέπει να βρίσκεται εντός του πακέτου των εργαλείων. Η πρακτική αυτή εξασφαλίζει τον ορθό έλεγχο για τυχόν απώλειες χειρουργικών εργαλείων. • Καταγραφή σε ειδικό έντυπο τυχόν φθορών των χειρουργικών εργαλείων (μη λειτουργικά) και σήμανσή τους από τον εργαλειοδότη στο τέλος της χειρουργικής επέμβασης. • Καταγραφή σε ειδικό έντυπο τυχόν ειδικών υλικών που έχουν χρησιμοποιηθεί στην επέμβαση (οστικά εμφυτεύματα, βίδες, πλατίνες κτλ.) με σκοπό την αντικατάστασή τους, εξασφαλίζοντας έτσι τη σωστή ενημέρωση του προσωπικού του Τμήματος Κεντρικής Αποστείρωσης. • Τα εργαλεία πρέπει να παραμένουν νωπά μέσα στους δίσκους μέχρι και τη μεταφορά τους στην Α Ζώνη της Κεντρικής Αποστείρωσης, όπου και θα αρχίσει ο καθαρισμός και η απολύμανση τους. • Ο καθαρισμός και η απολύμανση των εργαλείων πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν γρηγορότερα μετά τη χρήση τους, γεγονός που βοηθά στην πρόληψη εγκατάστασης βιολογικής μεμβράνης στην επιφάνεια των εργαλείων, καθιστώντας στη συνέχεια αναποτελεσματική την αποστείρωση. Το προσωπικό της αποστείρωσης που διαχειρίζεται τα ακάθαρτα εργαλεία πρέπει να φέρει τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας και ο χειρισμός των αιχμηρών εργαλείων πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή για αποφυγή τραυματισμού. Για την επιτυχή διαχείριση του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού σχετικά με την απολύμανση ή/και την αποστείρωσή του, θα πρέπει ο προϊστάμενος του κάθε τμήματος να βρίσκεται σε συνεργασία με την Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή πρέπει να διαθέτει γραπτές οδηγίες εργασίας για τη διαδικασία απολύμανσης ή/και αποστείρωσης του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού που ανήκει στο τμήμα του. Οι οδηγίες του κατασκευαστή πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλο το προσωπικό που χειρίζεται τον εξοπλισμό. Η επιλογή των απολυμαντικών είναι ευθύνη των ΝΕΛ, σε συνεργασία με τον Προϊστάμενο του Τμήματος Αποστείρωσης, των τεχνικών της ΗΜΥ, όπως και των τεχνικών των πλυντηρίων. ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ- ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ ΕΙΔΗ 1. Ειδικά έντυπα 2. Εξοπλισμός (ανάλογα με τις διεργασίες) 3. Άλλος ατομικός προστατευτικός εξοπλισμός (όπου ενδείκνυται) 17 Α ΖΩΝΗ
18 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α ΖΩΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΙΔΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ • Εξειδικευμένα εργαλεία με μοτέρ όπως π.χ. τρυπάνια δεν εμβαπτίζονται. • Φακοί λαπαροσκοπίων, ουρολογικών επεμβάσεων, καλώδια οπτικών ινών, καθαρίζονται μόνο με μαλακό πανί, εμποτισμένο με αποστειρωμένο νερό που δεν αφήνει χνούδι. • Οι γυάλινες επιφάνειες των ενδοσκοπίων και οπτικών ινών καθαρίζονται τρίβοντάς τις ελαφρά με βαμβακοφόρο στυλεό εμποτισμένο με οινόπνευμα. • Καινούρια εργαλεία πλένονται μόνα τους την πρώτη φορά, αφού προηγηθεί έλεγχος συμβατότητας με τα υγρά καθαρισμού. • Η χρήση αποσταγμένου/απιονισμένου νερού παρέχει περαιτέρω προστασία ενάντια στη σκουριά και στον αποχρωματισμό. • Οπτική επιθεώρηση για τη διασφάλιση της καθαριότητας σε όλες τις ορατές επιφάνειες (εσωτερικές και εξωτερικές). 1. Καθαρισμός εργαλείων στο χέρι • Καταμέτρηση χειρουργικών εργαλείων • Αποσυναρμολόγηση των εργαλείων σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή και ξέπλυμα με τρεχούμενο νερό. • Άνοιγμα των αρθρωτών εργαλείων και ξέπλυμα. • Εμβάπτιση, όπου ενδείκνυται, σε ειδικό απορρυπαντικό κατάλληλο για χρήση στο χέρι, ακολουθώντας τις οδηγίες του κατασκευαστή για τη δόση που χρειάζεται και τον χρόνο. • Βούρτσισμα του εξωτερικού μέρους του κάθε εργαλείου με μαλακή βούρτσα και καθαρισμός του αυλού τους με ειδικές βούρτσες ανάλογα με το μέγεθος της οπής του αυλού ή με λεπτό σύρμα ή με σύριγγα με πιεσμένο νερό. • Ξέπλυμα των εργαλείων με νερό για τουλάχιστον ένα λεπτό. • Στέγνωμα των εργαλείων με κατάλληλα μέσα (π.χ. αέρα υπό πίεση).
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ 19 Α ΖΩΝΗ • Η υπερφόρτωση του πλυντηρίου να αποφεύγεται. • Σκουριασμένα εργαλεία δεν τοποθετούνται στο πλυντήριο. • Όλα τα αυλοφόρα εργαλεία πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο βατότητας. Εργαλεία μη βατά πρέπει να υποβάλλονται ξανά στη διαδικασία καθαρισμού. • Οι αρθρώσεις των εργαλείων θα πρέπει να παραμένουν ανοικτές και το νερό να μπορεί να αποστραγγιστεί από τους αυλούς, τις τυφλές οπές και τις αύλακες. 2. Καθαρισμός εργαλείων σε αυτόματο πλυντήριο • Τα εργαλεία αποσυναρμολογούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. • Τα αρθρωτά εργαλεία ανοίγονται και τοποθετούνται σε ειδικούς δίσκους με οπές αραιά. • Έλεγχος των βραχίονων ψεκασμού ότι μπορούν να περιστραφούν ελεύθερα και ότι οι τρύπες τους δεν είναι βουλωμένες. • Τα δοχεία που περιέχουν υπολείμματα ξεπλένονται. • Η τοποθέτηση μεγάλων εργαλείων στους δίσκους γίνεται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην κρύβουν άλλα μικρότερα εργαλεία. • Ανοίγονται οι στρόφιγγες στα εργαλεία, όπου υπάρχουν. • Τοποθετούνται δείκτες τύπου wash check για έλεγχο του ικανοποιητικού καθαρισμού. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΙΔΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
20 ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ • ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α ΖΩΝΗ • Κατά την επιλογή προγράμματος καθαρισμού θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το υλικό των εργαλείων που πρόκειται να καθαριστούν, π.χ. τιτάνιο, ανοξείδωτος χάλυβας κτλ., ακολουθώντας πάντοτε τις οδηγίες του κατασκευαστή. • Για ευαίσθητα εργαλεία, π.χ. εργαλεία μικροχειρουργικής ή αυλακωτά εργαλεία, συστήνεται η εμβάπτισή τους σε πλυντήριο υπερήχων. • Απαιτείται καθημερινός καθαρισμός του πλυντηρίου υπερήχων και αλλαγή του διαλύματος. • Επιλέγεται το κατάλληλο πρόγραμμα πλύσης. Οι δοσολογίες των υγρών καθαρισμού και η επιλογή τους εξαρτάται από το αντίστοιχο πλυντήριο που υπάρχει και τις οδηγίες του κατασκευαστικού οίκου. • Μετά το τέλος της πλύσης τα εργαλεία εκφορτώνονται από την καθαρή θύρα του πλυντηρίου και γίνεται οπτική επιθεώρηση για τη διασφάλιση της καθαρότητάς τους και ανάγνωση του αποτελέσματος wash check. • Αν υπάρχουν υπόλοιπα τότε γίνονται διορθωτικές ενέργειες και αν δεν επιφέρουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα τότε χρήζουν περαιτέρω ελέγχου από εγκεκριμένο τεχνικό. 3. Καθαρισμός σε πλυντήριο υπερήχων • Χρησιμοποιείται διάλυμα υψηλής ποιότητας ειδικό για υπερήχους. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΙΔΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
flippingbook.comRkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0