AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 489 52 Απλοί κοινωνικοί δείκτες Το λιγότερο βιώσιμο ΓΣ5 (Πίνακας 1) διαφοροποιείται σημαντικά από τα άλλα ΓΣ, λόγω της πολύ μικρής συμμετοχής των παραγωγών σε Ομάδες και Οργανώσεις Παραγωγών (ΟΠ) (≈ 15%). Αυτό, επιβεβαιώνει ότι η αδυναμία οργάνωσης εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα του αιγοπροβατοτροφικού τομέα της Κύπρου. Ακόμη, βρέθηκε ότι η συμμετοχή σε ΟΠ συσχετίζεται θετικά με το καθαρό κέρδος και την πρόσοδο εργασίας, υποδεικνύοντας τη σημαντικότητα της οργάνωσης για τη βιωσιμότητα των ΓΣ. Από την ανάλυση προέκυψε ότι το επίπεδο του μισθού συσχετίζεται θετικά με την ικανοποίηση από τη γεωργική δραστηριότητα, τον ελεύθερο χρόνο και την ποιότητα ζωής, υποδηλώνοντας ότι το επίπεδο του μισθού επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο οι αγρότες αντιλαμβάνονται και αξιολογούν την ποιότητα της ζωής τους. Το επίπεδο του μισθού συσχετίζεται επίσης αρνητικά με την ηλικία και θετικά με το μορφωτικό επίπεδο του παραγωγού, υποδεικνύοντας ότι τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά του παραγωγού ενδέχεται να επηρεάζουν το επίπεδο του εισοδήματος. Παρομοίως, ο σύνθετος δείκτης κοινωνικής βιωσιμότητας συσχετίζεται αρνητικά με την ηλικία του παραγωγού και θετικά με το μορφωτικό του επίπεδο. Όντως, οι ηλικιωμένοι και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου παραγωγοί των ΓΣ4 και ΓΣ5 παρουσιάζουν τις χαμηλότερες τιμές του κοινωνικού σύνθετου δείκτη βιωσιμότητας. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το ότι όλα τα ΓΣ παρουσιάζουν χαμηλές προοπτικές διαδοχής και ανανέωσης των γενεών, καθώς και μεσαίο προς χαμηλό επίπεδο ικανοποίησης από την ποιότητα ζωής. Απλοί οικονομικοί δείκτες Η σχετικά υψηλή οικονομική βιωσιμότητα του ΓΣ4 οφείλεται στις πολύ καλές του επιδόσεις σε συγκεκριμένους απλούς δείκτες (π.χ. υψηλό ποσοστό ιδιόκτητης γης, υψηλό ποσοστό εξωγεωργικού εισοδήματος και υψηλή αξιοποίηση βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων). Εντούτοις, το ΓΣ4 είναι το λιγότερο εκσυγχρονισμένο. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι η αξιοποίηση βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων βρέθηκε να συσχετίζεται θετικά με τους σύνθετους δείκτες της περιβαλλοντικής, της οικονομικής και της συνολικής βιωσιμότητας. Με άλλα λόγια, οι εκμεταλλεύσεις που αξιοποιούν βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων τείνουν να είναι περισσότερο βιώσιμες. Στον αντίποδα, η κακή οικονομική επίδοση του εκτατικού ΓΣ3, βάσει της τιμής του οικονομικού σύνθετου δείκτη (Πίνακας 1) οφείλεται, πρωτίστως, στην πολύ υψηλή εξάρτησή του από τις επιδοτήσεις, οι οποίες αποτελούν κατά μέσο όρο το 37% της ΑΠ. Ωστόσο, το σύστημα αυτό παρουσιάζει την υψηλότερη παραγωγικότητα εργασίας και υψηλό επίπεδο εκσυγχρονισμού των εκμεταλλεύσεων. Στο σημείο αυτό σημειώνεται ότι η ανάλυση συσχέτισης έδειξε ότι ο απλός οικονομικός δείκτης της εξάρτησης από τις επιδοτήσεις συσχετίζεται αρνητικά με την οικονομική αποδοτικότητα και την αποδοτικότητα του κεφαλαίου, καθώς και με τους σύνθετους δείκτες της οικονομικής και της συνολικής βιωσιμότητας. Αυτό σημαίνει ότι, όσο αυξάνεται η εξάρτηση από τις επιδοτήσεις, τόσο μειώνεται η αποδοτικότητα και η βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης. Προηγούμενες έρευνες (π.χ. Van Passel et al., 2007) έχουν επίσης υπογραμμίσει την ισχυρή εξάρτηση των (εκτατικών) γ.ε. από τις επιδοτήσεις της ΚΑΠ, οι οποίες έχουν συνδεθεί με χαμηλότερες οικονομικές επιδόσεις και χαμηλότερα επίπεδα βιωσιμότητας. Τα ΓΣ-ΓΣ5 και κυρίως το ΓΣ4, διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα λόγω του υψηλού εξωγεωργικού τους εισοδήματος. Τα νοικοκυριά των συστημάτων αυτών αναζητούν εξωγεωργικό εισόδημα κυρίως για την επιβίωσή τους, αλλά και λόγω της αδυναμίας των ΓΣ3 και ΓΣ4 να αξιοποιήσουν πλήρως τη διαθέσιμη οικογενειακή εργασία. Επιπρόσθετα, το εξωγεωργικό εισόδημα συσχετίζεται αρνητικά με τη ΧΓΕ και την απαιτούμενη εργασία, υποδεικνύοντας ότι οι μικρές γ.ε. στηρίζονται περισσότερο σε εξωγεωργικές δραστηριότητες. Παράλληλα, βρέθηκε ότι το εξωγεωργικό εισόδημα συσχετίζεται θετικά με τον σύνθετο δείκτη οικονομικής βιωσιμότητας. Η ουσία είναι να καταστεί η αγροτική δραστηριότητα κερδοφόρα, ενθαρρύνοντας τους παραγωγούς να επενδύσουν στη φυτική/ζωική παραγωγή από μέρος του εξωγεωργικού τους εισοδήματος (Haileslassie et al., 2016). Παρ’ όλα αυτά, διαφάνηκε ότι το εξωγεωργικό εισόδημα συσχετίζεται αρνητικά με την ΑΠ της γ.ε. και με το επενδυμένο κεφάλαιο στη γ.ε., υποδηλώνοντας ότι: (α) το εξωγεωργικό εισόδημα δεν επενδύεται στη γ.ε, και (β) υφίσταται μία αδύναμη συμπληρωματικότητα μεταξύ των βασικών συνιστωσών του ΓΣ, ήτοι της φυτικής/ζωικής παραγωγής και του εισοδήματος εκτός γ.ε., η οποία, πιθανόν, να επηρεάζει αρνητικά τη βιωσιμότητα των ΓΣ. Τα συστήματα ζωικής παραγωγής ΓΣ5-ΓΣ6 παρουσιάζουν τις καλύτερες επιδόσεις στον οικονομικό δείκτη «μεταποίηση στην εκμετάλλευση», λόγω της παρασκευής γαλακτοκομικών προϊόντων, κυρίως χαλλουμιού, στην εκμετάλλευση. Ωστόσο, τα συστήματα αυτά, και κυρίως το ΓΣ6, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικές εισροές, κυρίως αγοραζόμενες ζωοτροφές και, ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην αστάθεια και στους κλυδωνισμούς της αγοράς, όπως π.χ. η αύξηση των διεθνών τιμών των σιτηρών και των ζωοτροφών. Η ευαισθησία των νοικοκυριών του ΓΣ6 στην αστάθεια της αγοράς ενισχύεται από το γεγονός ότι στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στο γεωργικό εισόδημα για τη διαβίωσή τους, αφού σχεδόν το 92% του συνολικού εισοδήματος των νοικοκυριών αυτών προέρχεται από γεωργικές δραστηριότητες, ενώ η ευαισθησία αυτή τεκμηριώνεται από την αρνητική συσχέτιση που βρέθηκε μεταξύ της εξάρτησης από τις εξωτερικές εισροές και του σύνθετου δείκτη οικονομικής βιωσιμότητας. Βασικά συμπεράσματα Από τα αποτελέσματα της μελέτης, μπορούν να εξαχθούν τα ακόλουθα βασικά συμπεράσματα: • Τα εκτατικά ΓΣ (π.χ. ΓΣ3) είναι τα πιο εξαρτημένα από τις επιδοτήσεις και άρα ευάλωτα σε οποιεσδήποτε πολιτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη μείωση ή ακόμη και στην κατάργηση των επιδοτήσεων, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά τους. • Τα ευρήματα θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ρόλο και την αποτελεσματικότητα των επιδοτήσεων της ΚΑΠ για έναν πιο επικερδή και βιώσιμο αγροτικό τομέα. Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0