AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 489 49 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ αξιολογήσεις, μεθοδολογικές προσεγγίσεις, πλαίσια ή εργαλεία, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τις τρεις διαστάσεις της βιωσιμότητας, ώστε να επιτρέπουν μια ολιστική αξιολόγηση των ΓΣ (de Olde et al., 2016). Η πιο κοινή προσέγγιση για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας στη γεωργία σχετίζεται με τη χρήση απλών ή/και σύνθετων δεικτών. Πριν, όμως, από κάθε εκτίμηση της βιωσιμότητας ή/ και από οποιαδήποτε προσπάθεια κατανόησης ή ανάπτυξης του αγροτικού τομέα, η αναγνώριση της ετερογένειας των ΓΣ και ο προσδιορισμός των μεταβλητών που διακρίνουν τα διαφορετικά ΓΣ είναι ζωτικής σημασίας (Kuivanen et al., 2016). Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται συχνά οι τυπολογίες ή οι ταξινομήσεις των γ.ε. και ΓΣ. Βάσει της λεπτομερούς ανασκόπησης της διεθνούς βιβλιογραφίας, και από όσα γνωρίζουμε, δεν υφίσταται οποιαδήποτε εμπειρική μελέτη στην Κύπρο, η οποία να επιδίωξε να αναπτύξει μια ποσοτική τυπολογία ΓΣ. H μελέτη που διεξάγεται από το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών επιχειρεί, για πρώτη φορά, να εντοπίσει και να χαρακτηρίσει τα διαφορετικά ΓΣ που επικρατούν στη νοτιοανατολική περιφέρεια της Κύπρου και, ακολούθως, να αξιολογήσει και να συγκρίνει τη βιωσιμότητά τους, ακολουθώντας μία ολιστική προσέγγιση. Μεθοδολογική προσέγγιση Ως περιοχές μελέτης επιλέχθηκαν οι επαρχίες Λάρνακας και ελεύθερης Αμμοχώστου, καθώς αποτελούν βασικές αγροτικές περιοχές της Κύπρου και παρουσιάζουν ενδιαφέρον τόσο από περιβαλλοντικής, όσο και από κοινωνικοοικονομικής απόψεως. Για την επίτευξη των στόχων της έρευνας υιοθετήθηκε ένα μεθοδολογικό πλαίσιο τριών σταδίων (Εικόνα 1). Κατά το πρώτο στάδιο, καθορίστηκε το πλαίσιο βιωσιμότητας και επιλέχθηκαν εννέα περιβαλλοντικοί, 17 κοινωνικοί και 15 οικονομικοί απλοί δείκτες βιωσιμότητας. Οι τιμές των δεικτών υπολογίστηκαν από πρωτογενή, κυρίως, δεδομένα που συλλέχθηκαν την περίοδο 2013-2014 από αντιπροσωπευτικό δείγμα 324 γ.ε. στις περιοχές μελέτης. Στο δεύτερο στάδιο, εφαρμόστηκε πολυμεταβλητή στατιστική ανάλυση (ανάλυση σε κύριες συνιστώσες, ιεραρχική ανάλυση συστάδων και ανάλυση συστάδων Κ-μέσων) για τον εντοπισμό των ΓΣ1 και την ανάπτυξη τυπολογίας, χρησιμοποιώντας 24 μεταβλητές, οι οποίες περιγράφουν τα βασικά διαρθρωτικά, λειτουργικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της γ.ε. (Carmona et al., 2010). Κατά το τρίτο στάδιο, αξιολογήθηκε η βιωσιμότητα των προσδιορισμένων ΓΣ με τη συνδυασμένη εφαρμογή της αριθμητικής και της οπτικής ολοκλήρωσης. Η αριθμητική ολοκλήρωση περιλάμβανε την ανάπτυξη τεσσάρων σύνθετων δεικτών βιωσιμότητας, που ήταν ο περιβαλλοντικός, ο κοινωνικός, ο οικονομικός και ο γενικός δείκτης, βάσει της μεθοδολογίας του OECD (2008), ενώ η οπτική ολοκλήρωση αφορούσε στην παρουσίαση των βαθμολογιών/σκορ (τυποποιημένες τιμές) των απλών δεικτών ανά πυλώνα με αραχνοειδή γραφήματα, καθώς και την παρουσίαση των αρχικών τους τιμών (μη τυποποιημένων) σε έναν ενιαίο πίνακα. Σημειώνεται ότι οι δείκτες τυποποιήθηκαν με τη μέθοδο min-max2, ώστε οι τιμές τους να κυμαίνονται μεταξύ του 0 (= ελάχιστη βιωσιμότητα) και του 1 (= μέγιστη βιωσιμότητα). Τέλος, πραγματοποιήθηκε ανάλυση ευαισθησίας και εσωτερικής συνοχής για τον έλεγχο της ευρωστίας των σύνθετων δεικτών. 1 Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, το γεωργικό σύστημα (farming system) ορίζεται ως «ο πληθυσμός των συστημάτων των ατομικών/μεμονωμένων γεωργικών εκμεταλλεύσεων (farm systems) που, σε γενικές γραμμές, έχουν παρόμοιους πόρους, παρόμοια επιχειρηματικά πρότυπα, παρόμοιους περιορισμούς και μέσα διαβίωσης των νοικοκυριών, και για τα οποία θα ήταν κατάλληλες παρόμοιες παρεμβάσεις και στρατηγικές ανάπτυξης». Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο μίας ευρύτερης τυπολογίας γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ένα γεωργικό σύστημα αναφέρεται σε μία ομάδα «παρόμοια δομημένων» γεωργικών εκμεταλλεύσεων (Giller, 2013). 2 H τεχνική κανονικοποίησης ή τυποποίησης min-max αναφέρεται στην απόσταση από την καλύτερη και τη χειρότερη επίδοση (μέγιστη παρατηρούμενη τιμή και ελάχιστη παρατηρούμενη τιμή στο δείγμα, αντίστοιχα). Εικόνα 1. Μεθοδολογικό πλαίσιο τριών σταδίων που υιοθετήθηκε στη μελέτη.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0