ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ AΓΡΟΤΗΣ TΕΥΧΟΣ 488 ΕΤΟΣ 79 MΑΪΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2023 www.agrokypros.gov.cy Ενετικά Γεφύρια Έξυπνο σύστημα άρδευσης 12η Μαΐου - Διεθνής Ημέρα για την Υγεία των Φυτών
Το Δελφίνιο το κάσσειο είναι πολυετής, όρθια, τριχωτή πόα, ύψους από 50 έως 85 εκατοστών. Τα φύλλα είναι νεφροειδή, πλάτους 5,5-7,5 εκατοστών και μήκους 10 - 14 εκατοστών, με μίσχους μήκους έως 20 εκατοστά. Τα φύλλα των βλαστών είναι μικρότερα από αυτά της βάσης και με κοντύτερο μίσχο. Τα άνθη είναι εντυπωσιακά, ιώδη ή πορφυροϊώδη, τριχωτά σε ταξιανθίες, μήκους μέχρι 30 εκατοστά. Είναι ενδημικό της Κύπρου και αποτελεί ένα από τα σπανιότερα φυτικά είδη του νησιού μας. Συναντάται σε δύο μόνο θέσεις στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, τον Κυπαρισσόβουνο και κοντά στο Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα. Φύεται στις σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, σε βραχώδεις βουνοκορφές, με φρυγανώδη και θαμνώδη βλάστηση, σε υψόμετρο 800 - 950 μέτρα. Οι πληθυσμοί, περίπου 80 άτομα στις δύο θέσεις, απειλούνται από διάφορες δραστηριότητες και συνθήκες. Χαρακτηρίζεται ως Κρισίμως Κινδυνεύον σύμφωνα με την κατάταξη της IUCN και είναι ενδεχόμενα το πιο απειλούμενο με εξαφάνιση ενδημικό είδος φυτού της Κύπρου. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. σελ. 69 (Aναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά). Δελφίνιο το κάσσειο Delphinium fissum subsp. caseyi, Ranunculaceae
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 3 Περιεχόμενα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 6 Συμμετοχή του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος στο Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ 7 12η Μαΐου - Διεθνής Ημέρα Υγείας των Φυτών ΓΕΩΡΓIΑ 8 Έξυπνο σύστημα άρδευσης, με τη χρήση αγρομετεωρολογικού σταθμού, στον Βοτανόκηπο του Τμήματος Γεωργίας, στην Αθαλάσσα 9 Φυτοπροστατευτικά προϊόντα και ολοκληρωμένη φυτοπροστασία 11 Η καλλιέργεια του μάνγκο 13 Η καλλιέργεια της μπανάνας 15 Αρωματικά φυτά, επεξεργασία και διάθεση 17 Η καλλιέργεια της ροδιάς 20 Ευκαιρίες χρηματοδότησης Ομάδων και Οργανώσεων Παραγωγών μέσω του Στρατηγικού Σχεδίου 2023 - 2027 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 25 Προαπαιτούμενα ενός συστήματος HACCP 26 Mη εμπορικού χαρακτήρα διακίνηση ζώων συντροφιάς: Είσοδος στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας 28 Κτηνιατρικά φάρμακα και διασφάλιση της δημόσιας υγείας 29 Αραβόσιτος - Η διαδικασία ενσίρωσης 31 Επισκόπηση Κονικλοτροφίας 2021: Συνοπτική έκθεση ευρημάτων 32 Πώληση τροφίμων ζωικής προέλευσης από το διαδίκτυο 34 Εποχικές κτηνοτροφικές ασχολίες ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 36 Σε εξέλιξη οι εργασίες για την κατασκευή του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων Άχνας 37 Οι εργασίες ανάδειξης του Γεώτοπου 3 του Παγκόσμιου Γεωπάρκου Τροόδους της UNESCO στον ποταμό της Μαρούλλενας, Καλό Χωρίο Ορεινής 39 Μελέτη της προέλευσης των νιτρικών ιόντων στους υπόγειους υδροφορείς της Κύπρου 42 Η αξιοποίηση ανθρωποπουλιών για τη βιολογική καταπολέμηση τρωκτικών στον Αγρό 44 Μονοπάτι «Ενετικά Γεφύρια»: από τον Μεσαίωνα στο σήμερα 47 Έργο LIFE FOODPRINT 47 Σύμβαση για την προστασία ειδών τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση λόγω του εμπορίου τους (CITES) 49 Μελέτη διαχείρισης της βλάστησης με στόχο την πυροπροστασία 51 Θαλάσσια ερασιτεχνική αλιεία στην Κύπρο Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ 53 Δυνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στη γεωργία και τη δημόσια υγεία από τη συνεχή διασπορά μολύβδου στο περιβάλλον λόγω του κυνηγιού και της ψυχαγωγικής/αθλητικής σκοποβολής AΓΡΟΤΗΣ ...συνέχεια
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 4 Διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αμφιπόλεως 6, 2025, Στρόβολος Λευκωσία www.agrokypros.gov.cy Τηλ.: 22408599/8, Φαξ: 22771385 Email: agrokypros@moa.gov.cy ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Απελλή, 1080 Λευκωσία www.pio.gov.cy Υπεύθυνος Έκδοσης Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Κλάδος Γεωργικών Εφαρμογών - Δημοσιότητα Επιμέλεια Έκδοσης Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Email: enicolaou@pio.moi.gov.cy Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδιασμός Design for Life Ltd - www.dforlife.com Φωτογραφίες Αρχείο ΥΓΑΑΠ, αρχεία Τμημάτων/Υπηρεσιών/Οργανισμών του ΥΓΑΑΠ και προσωπικά αρχεία συγγραφέων, www.shutterstock. com Εκτύπωση Κώνος Λτδ Γ.Τ.Π. 144/2023 - 5.000 ISSN 0256-8519 Εκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Διατίθεται, επίσης, ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.agrokypros.gov.cy Εναλλακτικά, σαρώστε με το κινητό σας το εικονίδιο για πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού. Συνδρομές: Για θέματα που αφορούν τη συνδρομή σας στο περιοδικό (όπως εγγραφή, διαγραφή, αλλαγή διεύθυνσης κ.λπ.) επικοινωνήστε με το: agrokypros@moa.gov.cy ή με το φάξ: 22771385. Σημείωση Εκδότη: Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής. Το περιεχόμενο των άρθρων που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος αντιπροσωπεύει τις απόψεις του συντάκτη/των συντακτών του και μόνον και τελεί υπό την αποκλειστική του/τους ευθύνη. Τεύχος 488, Έτος 79, Μάιος-Αύγουστος 2023 • Το τετραμηνιαίο περιοδικό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) το οποίο εκδίδεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών του Υπουργείου Εσωτερικών. Περιεχόμενα (συνέχεια) ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 57 Το Υπουργικό Συμβούλιο έδωσε το πράσινο φως για στήριξη του αγροτικού κλάδου 58 Ξεκινά η ενίσχυση των μελισσοκόμων στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Γεωργικής Πολιτικής 2023-2027 62 Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 64 Επιμέρους Παρεμβάσεις Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Γεωργικής Πολιτικής 2023-2027 Α.Α. 1.4 - Βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία ΝΕΑ ΕΑΔ ΚΑΙ ΕΣΣΚ 66 Νέα Εθνικού Αγροτικού Δικτύου ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ 67 Υπηρεσίες που παρέχει το Εργαστήριο Οίνων και Αλκοολούχων ποτών του Τμήματος Γεωργίας ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ 69 Δελφίνιο το κάσσειο ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 70 Η Κύπρος καλλιεργούσε βαμβάκι ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ 71 Μαγειρεύουμε ψάρια υδατοκαλλιέργειας
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 5 Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες, Πιστοί στο ραντεβού μας και αυτήν την καλοκαιρινή περίοδο φέρνουμε κοντά σας άλλο ένα τεύχος του Περιοδικού Αγρότης με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα θέματα. Η περίοδος αυτή βρίσκει σε πλήρη εφαρμογή ένα μεγάλο αριθμό από παρεμβάσεις, δράσεις και χρηματοδοτικές ευκαιρίες που εντάσσονται στο πλαίσιο της Νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής 2023-2027. Δράσεις που αφορούν στη στήριξη για νέους παραγωγούς, στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οικολογικές δεσμεύσεις ώστε η ευρωπαϊκή, και κατ’ επέκταση η γεωργοκτηνοτροφία της Κύπρου, να συμβαδίζουν με τους αισιόδοξους στόχους που έχουν τεθεί υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, αλλά και σε τομεακές παρεμβάσεις τόσο στον τομέα των οπωροκηπευτικών, όσο και της μελισσοκομίας. Στις 12 Μαΐου 2023 γιορτάστηκε για πρώτη χρονιά η Διεθνής Ημέρα Υγείας των Φυτών. Μια ευκαιρία για να θυμηθούμε όλοι τον πολύπλευρο και εξαιρετικά σημαντικό ρόλο που αυτά διαδραματίζουν στην καθημερινότητά μας. Το μήνυμα του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, με την ευκαιρία αυτή, σχετιζόταν με την προστασία του νησιώτικού μας οικοσυστήματος, «Κρατούμε τους επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες των φυτών μακριά από το νησί μας». Στις σελίδες της γεωργίας γίνεται αναφορά σε ένα καινοτόμο σύστημα άρδευσης, κυπριακής ευρεσιτεχνίας, το οποίο συνδυάζει αισθητήρες παρακολούθησης των συνθηκών στον αγρό με έξυπνες συσκευές, ώστε να παρέχει στην καλλιέργεια την ποσότητα νερού που χρειάζεται, στο κατάλληλο στάδιο. Περιγράφεται η καλλιέργεια δύο εξωτικών φρούτων που συνοδεύουν τα καλοκαίρια μας, αυτής του μάνγκο και της μπανάνας. Την ενότητα συμπληρώνουν πληροφορίες για την καλλιέργεια της ροδιάς και νέα δεδομένα για την επεξεργασία και διάθεση αρωματικών φυτών. Η ασφάλεια των τροφίμων είναι ένα ζήτημα που κυριαρχεί στην ευρωπαϊκή και εθνική μας ατζέντα και αποτελεί προτεραιότητα τόσο ως άξονας πολιτικής όσο και στις κανονιστικές και άλλες ρυθμίσεις. Στις σελίδες κτηνοτροφίας γίνεται αναφορά σε σχετικά με το ζήτημα αυτό θέματα, ενώ δεν λείπουν συμβουλές για επίκαιρες με την εποχή εργασίες και στατιστικά στοιχεία. Στις σελίδες για τον φυσικό πλούτο του τόπου μας, γίνεται αναφορά σε «δασικούς θησαυρούς» της Κύπρου, ενώ περιγράφονται ερευνητικές εργασίες, μελέτες, αξιοποίηση χρηματοδοτικών ευκαιριών από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες πηγές και συντονισμένες προσπάθειες των υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος για την προστασία, τη βελτίωση και την ανάπτυξη του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου μας. Στις μόνιμες στήλες, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο σχετικά με την καλλιέργεια του βαμβακιού στον τόπο μας από τον 17ο αιώνα και εξής, ενώ αυτές συμπληρώνονται από την αναφορά στην ενδημική χλωρίδα, και τη συνταγή που βασίζεται ακόμα μια φορά σε ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας της Κύπρου. Καλό καλοκαίρι σε όλους λοιπόν, με συνοδεία την ευχάριστη ανάγνωση του περιοδικού μας. Είμαστε βεβαίως πάντα στη διάθεσή σας για να δεχτούμε τα σχόλια και εισηγήσεις σας, με σκοπό τη βελτίωση και την αναβάθμιση της ύλης μας. Η συντακτική ομάδα AΓΡΟΤΗΣ
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 6 O Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Πέτρος Ξενοφώντος συμμετείχε στη Σύνοδο του Συμβουλίου Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου 2023, στις Βρυξέλλες. Κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου, οι Υπουργοί αντάλλαξαν απόψεις για τη νέα δέσμη μέτρων στην οποία περιλαμβάνεται η μετάβαση σε ένα τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας λιγότερο ενεργοβόρο, η προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η Κοινή Ευρωπαϊκή Αλιευτική Πολιτική. Σε παρέμβασή του, ο κ. Ξενοφώντος καλωσόρισε τη δέσμη μέτρων, επισημαίνοντας τις μέχρι σήμερα προσπάθειες του κυπριακού στόλου και τις προκλήσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας. Αναφερόμενος στις δυσκολίες της ενεργειακής μετάβασης, εισηγήθηκε την ενδυνάμωση των προσπαθειών. Ολοκληρώνοντας την παρέμβασή του, ο Υπουργός υπενθύμισε τα σοβαρότατα προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία στον αλιευτικό τομέα με τις παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες και τις παρενοχλήσεις κυπριακών αλιευτικών. Στο επίκεντρο των συζητήσεων για τα θέματα γεωργίας τέθηκαν η κατάσταση της αγοράς της Ένωσης και τα θέματα γεωργίας που συνδέονται με το εμπόριο. Οι ‘27’ ενημερώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατάσταση της αγοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις επιπτώσεις που έχει επιφέρει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στην επισιτιστική ασφάλεια. Έγινε, επίσης, αναφορά στην παράταση της συμφωνίας για τη λειτουργία των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και στο προτεινόμενο μέτρο άμβλυνσης των σημαντικών επιπτώσεων για τους γεωργούς της ΕΕ σε γειτονικές με την Ουκρανία περιοχές. Στην παρέμβαση του, ο κ. Ξενοφώντος σημείωσε ότι στην Κύπρο το κόστος παραγωγής συνεχίζει την ανοδική του πορεία, συμπιέζοντας τα περιθώρια ευημερίας των γεωργών με κίνδυνο τη μείωση της παραγωγής στους κύριους τομείς τροφίμων. Τόνισε την ανάγκη λήψης άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων για στήριξη των γεωργών σε όλα τα κράτη μέλη για τους τομείς παραγωγής με τα μεγαλύτερα προβλήματα. Επεσήμανε τη σημασία επίτευξης βιωσιμότητας στον τομέα παραγωγής τροφίμων, σημειώνοντας την ανάγκη της όσο το δυνατόν πιο αποδοτικής αξιοποίησης του γεωργικού αποθεματικού των ενισχύσεων της Ένωσης. Στη συζήτηση για θέματα γεωργίας που συνδέονται με το εμπόριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενημέρωσε τους Υπουργούς για την πορεία των διαπραγματεύσεων με τρίτες χώρες, τονίζοντας τον ρόλο που έχει να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση ως παράγοντας σταθερότητας στη διασφάλιση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας και της επίτευξης των στόχων για το περιβάλλον, υπό τις παρούσες δυσμενείς συνθήκες. Ο κ. Ξενοφώντος τόνισε τη σημασία της μετάβασης σε πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων, επισημαίνοντας ότι κάθε συμφωνία της ΕΕ με τρίτες χώρες θα πρέπει να εξετάζεται ανά περίπτωση ώστε να επιτυγχάνονται οι απαραίτητες δεσμεύσεις και η συναίνεση των εμπορικών εταιριών για την επίτευξη των κοινών στόχων. Στο πλαίσιο των συζητήσεων των «27» για τα συμπεράσματα της ομάδας προβληματισμού για το χοίρειο κρέας, ο Υπουργός τόνισε την ανάγκη περαιτέρω χρηματοδοτικών κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα για αποδοτικότερη διαχείριση των κινδύνων. Επιπρόσθετα, αναφέρθηκε στη σημασία διάχυσης της γνώσης και ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ των κρατών μελών για ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της μακροβιότητας του τομέα του χοίρειου κρέατος. Πέραν των πιο πάνω, οι Υπουργοί αντάλλαξαν απόψεις για τις γεωργικές και δασοκομικές πτυχές του Κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης. Συμφώνησαν στη σημαντικότητα των στόχων τονίζοντας παράλληλα το κόστος και την ανάγκη παροχής της μέγιστης ευελιξίας στα κράτη μέλη και δυνατότητες στήριξης των γεωργών και των διαχειριστών δασών. Ο κ. Ξενοφώντος επεσήμανε στην παρέμβασή του τη σημασία που έχει η μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων της πρότασης και την ανάγκη διαφύλαξης της ισορροπίας μεταξύ κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας για τον γεωργικό τομέα της ΕΕ. Η Επιτροπή παρουσίασε επίσης την ανακοίνωση της σχετικά με την αναθεώρηση της πρωτοβουλίας της Ένωσης για τους επικονιαστές στην οποία καθορίζονται οι δράσεις που πρέπει να αναληφθούν από την ίδια την Ένωση και τα κράτη μέλη για να αντιστραφεί η μείωση των επικονιαστών έως το 2030. Στηρίζοντας την πρωτοβουλία, ο Υπουργός τόνισε τη σημασία των επικονιαστών για το περιβάλλον και τη γεωργική παραγωγή και την ανάγκη αξιοποίησης των δράσεων που περιέχονται στο κείμενο της ανακοίνωσης. ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ Συμμετοχή του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος στο Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας της ΕΕ
AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 7 Στις 12 Μαΐου, εορτάστηκε η Διεθνής Ημέρα της Υγείας των Φυτών η οποία έρχεται να τονίσει ότι το κλειδί για τη βιώσιμη ανάπτυξη της γεωργίας, της επισιτιστικής ασφάλειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, είναι τα υγιή φυτά τα οποία αποτελούν την αρχή για όλη τη ζωή στη Γη, τη βάση των λειτουργιών του οικοσυστήματος. Προστατεύοντας τα φυτά προστατεύουμε την πηγή της ζωής Το Τμήμα Γεωργίας, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, μέσω της Διεθνούς Ημέρας Υγείας των Φυτών, προέβη στην ετοιμασία σειράς ανακοινώσεων με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού. Ειδικότερα κάλεσε: • τους ταξιδιώτες να αποφεύγουν να φέρνουν στις αποσκευές τους φυτά και φυτικά προϊόντα από τα ταξίδια τους, καθώς αυτά δυνατό να μεταφέρουν επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες. • το κοινό να αποφεύγει την παραγγελία φυτών και φυτικών προϊόντων μέσω ηλεκτρονικών αγορών, καθώς αυτά μπορούν να διαφύγουν των απαραίτητων φυτοϋγειονομικών ελέγχων. • τους επαγγελματίες που διακινούν στη Δημοκρατία ή εισάγουν από Τρίτες Χώρες φυτά και φυτικά προϊόντα, να ενημερώνονται επί των εξελίξεων στα θέματα της υγείας των φυτών και να γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους οι οποίες απορρέουν τόσο από τη σχετική εθνική, όσο και από την Ενωσιακή Νομοθεσία. Το Τμήμα Γεωργίας, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, στα πλαίσια της προαγωγής της Διεθνούς Ημέρας Υγείας των Φυτών τόνισε την ανάγκη της πρόληψης της εισαγωγής επιβλαβών οργανισμών στη Δημοκρατία με το μήνυμα: «Κρατούμε τους επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες των φυτών μακριά από το νησί μας.» Η πρόληψη και η προστασία των φυτών από την είσοδο νέων επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών στη χώρα μας είναι ξεκάθαρα πολύ πιο σημαντική και σίγουρα πιο αποδοτική μέθοδος, σε σχέση με την αντιμετώπισή τους αφού εντοπισθούν σε μια περιοχή. Πολλές φορές οι ασθένειες των φυτών είναι αδύνατον να εξαλειφθούν όταν έχουν εισαχθεί και εγκατασταθεί και η διαχείριση τους είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και δαπανηρή. ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 12η Μαΐου - Διεθνής Ημέρα Υγείας των Φυτών
8 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 ΓΕΩΡΓIΑ Έξυπνο σύστημα άρδευσης, με τη χρήση αγρομετεωρολογικού σταθμού, στον Βοτανόκηπο του Τμήματος Γεωργίας, στην Αθαλάσσα δρ Γεώργιος Νικολάου Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Ευστάθιος Ευαγγελίδης Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Το πρόγραμμα άρδευσης παρέχει τη δυνατότητα αυτοματισμού της άρδευσης μέσω καταγραφής διαφόρων κλιματικών παραμέτρων και δεδομένων εδάφους σε πραγματικό χρόνο. Συγκεκριμένα, με βάση τα δεδομένα κλίματος γίνεται άμεση εκτίμηση της εξατμισοδιαπνοής της καλλιέργειας. Αυτό επιτυγχάνεται με την εισαγωγή των κατάλληλων συντελεστών καλλιέργειας (Κc) και τη χρήση μοντέλου άρδευσης. Θέτοντας μία προκαθορισμένη τιμή στόχο, καθορίζεται η συχνότητα άρδευσης ενώ λαμβάνονται υπόψη κλιματικά δεδομένα και δεδομένα εδάφους, όπως για παράδειγμα η βροχόπτωση, το ποσοστό υγρασίας εδάφους για την αναπροσαρμογή της διάρκειας άρδευσης. Ο αγρομετεωρολογικός σταθμός που εγκαταστάθηκε στον Βοτανόκηπο Αθαλάσσας είναι αυτόνομος αφού λειτουργεί με ηλιακό πάνελ και μπαταρία. Τα δεδομένα που καταγράφονται μεταφέρονται σε πραγματικό χρόνο στο διαδίκτυο παρέχοντας τη δυνατότητα απομακρυσμένου ελέγχου στον χρήστη. Παράλληλα το λογισμικό έχει τη δυνατότητα προειδοποίησης του χρήστη σε περίπτωση όπου αναμένεται παγετός, εμφανίζεται αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ασθενειών των φυτών, καθώς και όταν ανιχνεύονται ασυνήθιστα ψηλές ροές νερού στο σύστημα άρδευσης, γεγονός που μπορεί να αποτελεί ένδειξη απωλειών νερού άρδευσης. Το σύστημα άρδευσης που έχει τοποθετηθεί παρέχει τον έλεγχο τεσσάρων διαφορετικών μονάδων διανομής του νερού με δυνατότητα προγραμματισμού έως και 60 διαφορετικών ηλεκτροβαλβίδων. Παράλληλα με την εγκατάσταση του τηλεμετρικού αγρομετεωρολογικού σταθμού έχουν επίσης εγκατασταθεί ένα εξατμισίμετρο μειωμένου μεγέθους (Εικόνα 1Β), ηλεκτρονικά τενσιόμετρα τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα απευθείας σύνδεσης και ελέγχου ηλεκτροβαλβίδων και μία «έξυπνη συσκευή» η οποία μπορεί να καθορίσει τη συχνότητα άρδευσης λαμβάνοντας υπόψη την εξάτμιση του νερού από μία λεκάνη (Εικόνα 1Γ). Πρόκειται για έναν πολυαισθητήρα εξατμισοδιαπνοής, ο οποίος αποτελεί κυπριακή ευρεσιτεχνία. Εφευρέτης του πολυαιθητήρα είναι ο Δαίδαλος Κυπρής και για αυτόν έχει καταχωριστεί Εθνικό Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας με Αρ. Πιστ. CY2620 Β1 και ημερ. 24/4/2019. Στο πλαίσιο αναβάθμισης του υφιστάμενου συστήματος άρδευσης του Τομέα Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών του Τμήματος Γεωργίας έχει πραγματοποιηθεί η εγκατάσταση σύγχρονου βελτιωμένου αυτοματοποιημένου συστήματος άρδευσης στον Βοτανόκηπο Αθαλάσσας. Η υποδομή της άρδευσης περιλαμβάνει την εγκατάσταση αποθηκευτικού χώρου νερού, πλήρη αυτοματοποιημένη κεφαλή ελέγχου νερού άρδευσης, αντλητικό πιεστικό προωθητικό συγκρότημα με μετατροπέα συχνότητας καθώς και σύστημα και αυτοματισμό άρδευσης. Η εφαρμογή του προγράμματος άρδευσης βασίζεται πλέον στο σύστημα ανατροφοδότησης πληροφορίας και λήψης αποφάσεως με βάση τα δεδομένα που λαμβάνονται από τον τηλεμετρικό αγρο-μετεωρολογικό σταθμό (Εικόνα 1Α) που εγκαταστάθηκε στον χώρο. A B Γ Εικόνα 1. Έλεγχος κλιματικών δεδομένων (Α), αυτόματο εξατμισίμετρο (Β), έξυπνη συσκευή άρδευσης (Γ). Από προκαταρκτικά δεδομένα άρδευσης φαίνεται ότι η αξιοποίηση του συγκεκριμένου ευφυούς συστήματος άρδευσης με ανατροφοδότηση πληροφορίας, παρέχει όχι μόνο εξοικονόμηση νερού αλλά και εξοικονόμηση ενέργειας. Με βάση τα αποτελέσματα που έχουν καταγραφεί σε περίοδο δύο μηνών από την εγκατάσταση και χρήση του συγκεκριμένου συστήματος, η κατανάλωση ενέργειας για σκοπούς άρδευσης ανήλθε στις 516 Kwh, ενώ σε αντίστοιχη περσινή περίοδο, χωρίς το σύστημα, στις 3.192 Kwh. Λαμβάνοντας ως ενδεικτική τιμή χρέωσης τα €0,25/ Kwh, το συνολικό κόστος άντλησης νερού μειώθηκε από €798 στα €129. Σε ό,τι αφορά το κόστος του ευφυούς συστήματος άρδευσης, αυτό μπορεί να συγκριθεί με το αντίστοιχο κόστος εγκατάστασης ενός συμβατικού προγραμματιστή άρδευσης, όπως για την προκειμένη περίπτωση ενός προγραμματιστή άρδευσης των 60 σταθμών. Πρόσθετα φαίνεται ότι το αυτόματο εξατμισίμετρο μειωμένου μεγέθους, παρέχει ικανοποιητικές μετρήσεις εξάτμισης νερού, συγκρινόμενο με τις μετρήσεις εξάτμισης εξατμισοδιαπνοής όπως καταγράφονται από τον σταθμό. Τέτοιου είδους εξατμισίμετρα χρησιμοποιούνται
9 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 ΓΕΩΡΓIΑ σε αντιδιαστολή με τα κλασικά μεγάλου μεγέθους εξατμισίμετρα τύπου Pan A Class, για προγραμματισμό της άρδευσης λόγω της ευχρηστίας τους. Αυτό συμβαίνει γιατί το μικρό τους μέγεθος επιτρέπει την εγκατάστασή τους ακόμη και μέσα σε θερμοκήπια. Συγκριτικά να σημειωθεί ότι, για χειμερινή περίοδο δύο μηνών, η μέση ημερήσια εξάτμιση που καταγράφηκε από το εξατμισίμετρο του σταθμού ανήλθε στα 1,29 χιλιοστά. Η αντίστοιχη μέτρηση από τα κλιματικά δεδομένα του τηλεμετρικού σταθμού ήταν 1,15 χιλιοστά. Στον χώρο του Βοτανόκηπου Αθαλάσσας, ο οποίος είναι ανοικτός για το κοινό για σκοπούς επίσκεψης επίδειξης των καινοτομιών στην άρδευση, έχει τοποθετηθεί επίσης και σύστημα ορθολογικής αξιοποίησης/ διαχείρισης των ξεπλυμάτων των ψεκαστικών υγρών (εικόνα 2) με τη χρήση ειδικής μεμβράνης. Το μοντέλο αγροτικής παραγωγής διαχρονικά αποσκοπούσε στην μεγιστοποίηση του κέρδους. Η επίτευξη του στόχου αυτού επιδιωκόταν μέσω της ποσοτικής αύξησης της παραγωγής με αυξημένη χρήση εισροών σε νερό, θρεπτικά στοιχεία, φυτοπροστατευτικές ουσίες και ενέργεια. Η αύξηση της ευαισθητοποίησης για την περιβαλλοντική ρύπανση που προκαλείται από τη γεωργία, η ανάγκη παραγωγής ποιοτικών και ασφαλών γεωργικών προϊόντων, η εναρμόνιση του παραγωγικού τομέα με τις ενωσιακές και εθνικές νομοθεσίες αλλά και η ανάγκη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, οδηγεί αναπόφευκτα στην εφαρμογή περισσότερο φιλοπεριβαλλοντικών καλλιεργητικών πρακτικών. Το νέο μοντέλο αγροτικής παραγωγής θα πρέπει να στοχεύει στη μεγιστοποίηση του περιθωρίου κέρδους του παραγωγού μέσω της ορθολογικής διαχείρισης όλων των εισροών και εκροών ενός αγροτικού συστήματος. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά η δημιουργία και διάδοση νέας γνώσης και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Να σημειωθεί ότι το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Κύπρου 2014-2020 κατά 80% και από εθνικούς πόρους κατά 20%, μέσω του Καθεστώτος 1.2 «Δράσεις ενημέρωσης και επίδειξης» και είχε ως στόχο την παροχή εκπαίδευσης και την επίδειξη των δυνατοτήτων της γεωργίας ακριβείας στους γεωργούς. Εικόνα 2. Χώρος ξεπλύματος και ορθολογικής διαχείρισης απορροών από ψεκαστήρες. Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (ΦΠ) είναι ουσίες που χρησιμοποιούνται με σκοπό την προστασία των καλλιεργειών και άλλων φυτών από επιβλαβείς οργανισμούς. Τα ΦΠ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων, τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσο και παγκόσμια, σχετικά με την υγεία των φυτών και την επισιτιστική ασφάλεια. Ωστόσο, η υπερβολική και μη ορθολογιστική χρήση των ΦΠ ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον και τους οργανισμούς μη στόχους. Ως εκ τούτου, η χρήση των ΦΠ στην Ένωση ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο. Η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) της ΕΕ μέσω μιας σειράς κανόνων και μέτρων στηρίζει τους γεωργούς στην ορθολογική χρήση ΦΠ. Ένα από αυτά είναι και η Ολοκληρωμένη Προστασία Φυτών η οποία άρχισε να εφαρμόζεται τη δεκαετία του 1970, αλλά κατέστη υποχρεωτική με σημαντική θέση στις πολιτικές της Ένωσης το 2014. Η Ένωση μέσα από την ΚΓΠ για όλα τα Κράτη Μέλη προάγει τα βιώσιμα γεωργικά συστήματα στην ΕΕ δίνοντας τη δυνατότητα στους γεωργούς μεταξύ άλλων να: • παρέχουν στην κοινωνία ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα, • εξασφαλίζουν σταθερό και δίκαιο εισόδημα το οποίο να αντικατοπτρίζει το πλήρες φάσμα των δημοσίων αγαθών που οι γεωργοί και τα γεωργικά συστήματα παραγωγής παρέχουν, και να • προστατεύουν τους φυσικούς πόρους, ενισχύουν τη βιοποικιλότητα και συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει πλέον φιλόδοξους στόχους σχετικά με την ορθολογική χρήση των ΦΠ για τα επόμενα έτη. Ένας από τους στόχους αυτούς είναι η μείωση κατά 50% της χρήσης και του κινδύνου των χημικών ουσιών και των πιο επικίνδυνων ΦΠ στην ΕΕ έως το 2030. Φυτοπροστατευτικά προϊόντα και ολοκληρωμένη φυτοπροστασία Μάρκος Μάρκου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας
10 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 ΓΕΩΡΓIΑ Ολοκληρωμένη φυτοπροστασία Η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία επικεντρώνεται, κυρίως, στην αρχή της πρόληψης προσβολής από επιβλαβείς οργανισμούς, μέσω της εφαρμογής βιώσιμων γεωργικών πρακτικών. Αυτές μπορεί να είναι για παράδειγμα η εναλλαγή διαφορετικών καλλιεργειών και η επιλογή ποικιλιών ανθεκτικών σε εχθρούς και ασθένειες. Σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας έχει επίσης η παρακολούθηση των επιβλαβών οργανισμών και η θέσπιση τεκμηριωμένων ορίων οικονομικής ζημιάς. Τα όρια αυτά βοηθούν στη λήψη αποφάσεων ως προς το εάν και πότε απαιτείται η εφαρμογή χημικών ΦΠ. Σε αντίθεση με τη συμβατική εφαρμογή ΦΠ, η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία είναι ένα ολιστικό σύστημα, μια προσέγγιση φιλικότερη προς το περιβάλλον, η οποία συνδυάζει πρακτικές «κοινής λογικής». Πέρα από τους περιβαλλοντικούς και άλλους στόχους που επιτυγχάνονται, μέσω της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας ο γεωργός δύναται να επιτυγχάνει δραστική μείωση του κόστους παραγωγής στη γεωργική του εκμετάλλευση. Αυτό κυρίως συμβαίνει λόγω της αποφυγής άσκοπης χρήσης ΦΠ. Κατά την εφαρμογή ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, οι γεωργοί χρησιμοποιούν χημικά μόνον εάν είναι απαραίτητο μετά την εξάντληση των προληπτικών, φυσικών, βιολογικών ή άλλων μη χημικών μεθόδων ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών. Γενικές αρχές ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας Προληπτικά μέτρα Η πρόληψη ή/και η εξάλειψη των επιβλαβών οργανισμών πρέπει να επιτυγχάνεται ή να υποστηρίζεται, μεταξύ άλλων, με κατάλληλα μέτρα όπως: • η αμειψισπορά/αγρανάπαυση, • η χρήση κατάλληλων τεχνικών καλλιέργειας, • η χρήση, όπου απαιτείται, ανθεκτικών/ανεκτικών ποικιλιών και τυποποιημένου ή πιστοποιημένου υλικού σποράς και φύτευσης, • ο κατάλληλος χρόνος σποράς-φύτευσης, • η εξασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών ανάπτυξης των φυτών, • η καταστροφή αυτοφυών φυτών-ξενιστών, • η απομάκρυνση ασθενών φυτών ή τμημάτων τους, • η εφαρμογή ισορροπημένης άρδευσης/λίπανσης, • η παρεμπόδιση της διάδοσης επιβλαβών οργανισμών με μέτρα υγιεινής, • η προστασία και ενίσχυση σημαντικών ωφέλιμων οργανισμών, • η χρήση τροφικών, χρωματικών και λοιπών παγίδων σύλληψης εντόμων, • η ηλιοαπολύμανση εδάφους κ.ά. Οι εναλλακτικές τεχνικές καλλιέργειας, τις οποίες καλείται κατά προτεραιότητα να εφαρμόσει ο παραγωγός προτού καταλήξει στην εφαρμογή ΦΠ μπορεί να είναι μεταξύ άλλων η προετοιμασία σποροκλινής με σκοπό το σπάσιμο του λήθαργου των σπόρων των ζιζανίων και την καταπολέμησή τους πριν την εγκατάσταση της βασικής φυτείας ή ακόμα η επιλογή ημερομηνίας και πυκνότητας σποράς τέτοιας που να επιτρέπει την επικράτηση της βασικής φυτείας έναντι των ζιζανίων ή και να αποφεύγονται συνθήκες που μπορεί να ευνοούν την εξάπλωση εχθρών και ασθενειών. Ακόμα η συγκαλλιέργεια με φυτά εδαφοκάλυψης, εκτός από την κάλυψη αναγκών θρέψης και τη βελτίωση των ιδιοτήτων του εδάφους, προσφέρει και την ευκαιρία περιορισμού του ανταγωνισμού με τα ζιζάνια και εν τέλει την εφαρμογή μηχανικής ζιζανιοκτονίας κατά την ενσωμάτωσή τους. Άλλες τεχνικές καλλιέργειας προληπτικές της καταφυγής στη χρήση ΦΠ περιλαμβάνουν την άροση συντήρησης, το κατάλληλο κλάδεμα και την άμεση σπορά. Μέτρα υγιεινής που τηρούνται προληπτικά στις καλλιέργειες μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, ο τακτικός καθαρισμός των μηχανημάτων και του εξοπλισμού, η εγκατάσταση διπλών θυρών και προθάλαμου εισόδου στα θερμοκήπια, η χρήση δικτυών στα παράθυρα των θερμοκηπίων με σκοπό την παρεμπόδιση εισόδου εντόμων κ.ά. Οι ωφέλιμοι οργανισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη διάδοσης επιβλαβών οργανισμών. Ως εκ τούτου, η προστασία τους πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χρήση μέτρων φυτοπροστασίας και να επιλέγονται τα πλέον κατάλληλα. Επιπλέον η χρήση οικολογικών υποδομών εντός και εκτός των χώρων παραγωγής προάγει την ανάπτυξη και ενίσχυσή τους προς όφελος των καλλιεργειών. Μέτρα παρακολούθησης Οι επιβλαβείς οργανισμοί πρέπει να παρακολουθούνται με κατάλληλες μεθόδους και εργαλεία, εφόσον υπάρχουν. Στα κατάλληλα αυτά εργαλεία πρέπει να περιλαμβάνονται επιτόπιες παρατηρήσεις καθώς και συστήματα επιστημονικώς ορθής προειδοποίησης, πρόβλεψης και έγκαιρης διάγνωσης, εφόσον είναι εφικτό, καθώς και η αξιοποίηση συμβουλών από συμβούλους με επαγγελματική κατάρτιση. Με βάση τα αποτελέσματα της παρακολούθησης, ο επαγγελματίας χρήστης πρέπει να αποφασίζει αν και πότε πρέπει να εφαρμόσει μέτρα φυτοπροστασίας. Για τους επιβλαβείς οργανισμούς, πριν από τις εφαρμογές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα όρια οικονομικά αποδεκτής ζημιάς που έχουν καθοριστεί για την καλλιέργεια, λαμβάνοντας υπόψη τον εχθρό/ ασθένεια, την ανθεκτικότητα των καλλιεργούμενων ποικιλιών, την περιοχή και τις ειδικές κλιματολογικές συνθήκες, το στάδιο της καλλιέργειας και άλλες σχετικές παραμέτρους. Χρήση εναλλακτικών μέτρων καταπολέμησης Ορθολογικές, βιολογικές, φυσικές και άλλες μέθοδοι χωρίς χημικά μέσα πρέπει να προτιμώνται κατά προτεραιότητα έναντι των μεθόδων με χημικά μέσα, εφόσον παρέχουν το επιδιωκόμενο επίπεδο ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών. Χρήση ΦΠ ως τελευταία επιλογή Τα ΦΠ που εφαρμόζονται πρέπει να είναι κατά το δυνατόν ειδικά για τον συγκεκριμένο στόχο και να έχουν τις λιγότερες παρενέργειες για την υγεία του ανθρώπου, τους οργανισμούς που δεν αποτελούν στόχο και το περιβάλλον. Ο επαγγελματίας χρήστης πρέπει απαραιτήτως να τηρεί τις οδηγίες που αναγράφονται στην ετικέτα του ΦΠ. Εάν ο κίνδυνος να αναπτυχθεί ανθεκτικότητα σε ένα μέτρο φυτοπροστασίας είναι γνωστός και εάν το επίπεδο επιβλαβών οργανισμών απαιτεί επανειλημμένη εφαρμογή
flippingbook.comRkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0