24 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 3 ΓΕΩΡΓIΑ Η εμφατική μείωση του κυπριακού αμπελώνα τη δεκαετία 2005-2014 από 120.000 δεκάρια στα 61.000, όπως αποτυπώνεται στις Γεωργικές Στατιστικές της Δημοκρατίας, ακολουθήθηκε, το 2015, από σημαντική αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης (>20%), σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Παράλληλα, η συνεχής αύξηση των οινοποιητικών επιχειρήσεων στην κυπριακή ύπαιθρο υπογραμμίζει τη σύγχρονη δυναμική του αμπελοοινικού τομέα στη χώρα. Ασθένειες του ξύλου - Μια νέα πρόκληση για τον κυπριακό αμπελώνα Οι σχετικές με το αμπέλι δραστηριότητες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ευημερία της Κύπρου τόσο λόγω της συμβολής τους στο ΑΕΠ όσο και λόγω άλλων εξίσου σημαντικών προεκτάσεων. Είναι καταγεγραμμένο ότι το 60% των εδαφών της χώρας απειλείται με απερήμωση. Δεδομένου ότι ο κυπριακός αμπελώνας επικεντρώνεται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές, αξιοποιώντας άγονες, πετρώδεις και επικλινείς εκτάσεις, είναι γενικά αποδεκτό ότι η αμπελοκαλλιέργεια συντελεί σημαντικά στον περιορισμό του προβλήματος, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη στήριξη του κοινωνικού και οικονομικού ιστού αυτών των λιγότερο ευνοημένων και απομακρυσμένων περιοχών της χώρας. Σημασία και αντίκτυπος Παρά τις ελπιδοφόρες προοπτικές που διαγράφονται για τον αμπελοοινικό τομέα της Κύπρου, δεν απουσιάζουν μια σειρά από προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν. Σε αυτές έρχεται να προστεθεί ένας πολύ σημαντικός κίνδυνος από μια ομάδα ασθενειών, γνωστές ως ασθένειες του ξύλου της αμπέλου. Μια απειλή που, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Μόνιμης Συνέλευσης των Γεωργικών Επιμελητηρίων της Γαλλίας, θα διαμορφώσει τον παγκόσμιο αμπελοοινικό τομέα του 21ου αιώνα1. Με βάση εκτιμήσεις που στηρίζονται σε πρόσφατα δεδομένα που έχουν προκύψει από τη δραστηριότητα ερευνητικής ομάδαςτουΤμήματοςΓεωπονικώνΕπιστημών,Βιοτεχνολογίας και ΕπιστήμηςΤροφίμων τουΤΕΠΑΚ, καθώςκαι παρατηρήσεις του Κλάδου Προστασίας Φυτών του Τμήματος Γεωργίας, ο κυπριακός αμπελώνας πλήττεται σοβαρά από τις ασθένειες αυτές, οι οποίες αποτελούν αυτή τη στιγμή το σημαντικότερο φυτοπαθολογικό πρόβλημα για την παραγωγικότητά του. Δυστυχώς, η απειλή αυτή δεν έχει αξιολογηθεί στον βαθμό που θα έπρεπε από τους αμπελοκαλλιεργητές ή συχνά παραγνωρίζεται η σπουδαιότητά της, αφού η εξασθένιση των πρεμνών γίνεται σταδιακά και η μετάδοση των παθογόνων μέσα στον αμπελώνα πραγματοποιείται με τρόπο που δεν είναι άμεσα αντιληπτός. Όπως γίνεται κατανοητό, η διαχείριση του προβλήματος είναι κομβική για την ευημερία της αμπελοκαλλιέργειας του τόπου. Αμπελώνας στην επαρχία Λευκωσίας με σοβαρές απώλειες από ασθένειες του ξύλου. Τα βέλη υποδεικνύουν περιοχές ανανέωσης της φυτείας με νέα φυτά για την αντικατάσταση παλαιότερων πρέμνων που νεκρώθηκαν. Σύμφωνα με το Γαλλικό Υπουργείο Γεωργίας και το Ινστιτούτο Οίνου οι ασθένειες του ξύλου χαρακτηρίζονται ως «εθνική κρίση», αφού έχουν καταστήσει μη παραγωγικό το 12% των αμπελώνων της χώρας (περίπου 1.000.000 δεκάρια). Ως αποτέλεσμα, κάθε χρόνο 5-7% των πρέμνων πρέπει να αναφυτεύονται, γεγονός που δημιουργεί στη γαλλική βιομηχανία οίνου των €13 δις, απώλειες πέραν του €1 δις. Αν και οι προσβολές δεν οδηγούν άμεσα σε θανάτωση των πρέμνων, οι αποδόσεις μπορεί να μειωθούν έως και 50%. Αναφορές από τη νότια Ιταλία καταγράφουν προσβολές ως και 80% στην πλειοψηφία των ώριμων αμπελώνων, ενώ αντίστοιχα υψηλά ποσοστά επικρατούν και στον μεγαλύτερο αμπελώνα του κόσμου, τον ισπανικό. Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική στην Αυστραλία, τη Νότια Αφρική και άλλες σημαντικές οινοπαραγωγές χώρες. Στην Καλιφόρνια, που παράγει περί το 90% των οινοποιήσιμων σταφυλιών των ΗΠΑ, οι απώλειες μπορεί να ξεπεράσουν το 80% σε ευπαθείς ποικιλίες, με ετήσιες οικονομικές απώλειες εκατοντάδων εκατομμυρίων. Ερευνήτρια του πανεπιστημίου U.C. Davis επιβεβαιώνει ότι η κατάσταση είναι επείγουσα, δηλώνοντας: «Κάθε αμπελώνας στην Καλιφόρνια είναι μολυσμένος με μία ή περισσότερες από τις ασθένειες του ξύλου. Τα πρέμνα μπορεί να μολυνθούν σε διαφορετικό βαθμό, αλλά εντέλει θα μολυνθούν, είναι αναπόφευκτο, έτσι ήταν και με τη φυλλοξήρα». Η ανησυχία είναι ότι χωρίς δράση η ιστορία θα επαναληφθεί2. Καθίσταται, λοιπόν, προφανές ότι οι ασθένειες αυτές αποτελούν πραγματικό οικονομικό πρόβλημα, και η διαχείρισή τους τίθεται ως ζήτημα υψηλής προτεραιότητας. Ας συστηθούμε… Ο όρος «ασθένειες ξύλου της αμπέλου» είναι συλλογικός και περιλαμβάνει τις ασθένειες: Ίσκα (Esca), Ευτυπίωση (Eutypa dieback), Μελανή Νέκρωση των Βραχιόνων (Botryosphaeria dieback), Φώμοψη (Phomopsis dieback), Ασθένεια Petri (Petri disease) και Μελανή Νέκρωση της Βάσης (Black foot), με κοινό χαρακτηριστικό όλων την προσβολή των ξυλοποιημένων οργάνων του φυτού. Οι δύο τελευταίες ασθένειες αναφέρονται μαζί και ως «Σύνδρομο της Παρακμής των Νεαρών Αμπελώνων» (Young Vine Decline), αφού παρατηρούνται σε φυτώρια και αμπελώνες μικρής ηλικίας (≤ 6 ετών), ενώ οι υπόλοιπες συναντώνται κυρίως σε ωριμότερα πρέμνα. Έως σήμερα, 133 διαφορετικά είδη μυκήτων έχουν συσχετιστεί διεθνώς με τις «ασθένειες του ξύλου της αμπέλου». Οι μολύνσεις μπορεί να πραγματοποιηθούν στο επίπεδο του πολλαπλασιαστικού υλικού (κληματίδα ή έρριζο μόσχευμα) στο φυτώριο ή νωρίς στον αγρό, αλλά και σε ώριμους αμπελώνες, μέσω των ανοικτών πληγών, κατά την ετήσια διαδικασία του κλαδέματος. Σε αντίθεση με την εποχική παρουσία των παθογόνων που προσβάλλουν τα «πράσινα» μέρη της αμπέλου (στάχτη, περονόσπορος, βοτρύτης κ.ά.), δρ Λουκάς Κανέτης Επίκουρος Καθηγητής, Γεωπόνος - Φυτοπαθολόγος Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Στυλιανός Σαμουήλ Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας 1 “Τhe Telegraph”: French winemakers demand action on grape disease devastating vine; Οκτώβριος 22, 2014. 2 “Wine Spectator”: A Dire Threat to Grapevines; Αύγουστος 18, 2015.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==