15 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 3 ΓΕΩΡΓIΑ Ανάγκη για αναβάθμιση των θερμοκηπιακών καλλιεργειών λαχανικών στην Κύπρο Ευθύμιος Οδυσσέως Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας Η υπό κάλυψη παραγωγή λαχανοκομικών καλλιεργειών άρχισε να αναπτύσσεται στην Κύπρο κατά τη δεκαετία του 1960, κυρίως στην επαρχία Αμμοχώστου. Η παραγωγή αφορούσε σε λαχανοκομικά είδη, κυρίως σε ψυχρά χαμηλά τούνελ αλλά και θερμοκηπιακές κατασκευές τύπου Ιεράπετρας με ξύλινο σκελετό και χρήση νάιλον ως υλικού κάλυψης. Ο τομέας αυτός σημείωσε ραγδαία εξέλιξη και ανάπτυξη, τόσο σε έκταση όσο και σε ποικιλία ειδών, από το 1980 και εξής. Οι λαχανοκομικές θερμοκηπιακές μονάδες ξεκίνησαν να επενδύουν πλέον και στη χρήση εξοπλισμού, κυρίως για τη ρύθμιση του περιβάλλοντος του θερμοκηπίου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ξεκινούν να εγκαθίστανται οι πρώτες υδροπονικές καλλιέργειες, κυρίως φράουλας, ντομάτας και αγγουριού, σε υποστρώματα πετροβάμβακα και ινών καρύδας, τάση που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Τα τελευταία χρόνια αυξητική τάση παρουσιάζεται στην κατασκευή ψηλών θερμοκηπίων με ύψος υδροροής πέραν των 3 μέτρων και παράθυρα οροφής, με σκοπό την καλύτερη ρύθμιση του περιβάλλοντος του θερμοκηπίου, και στην κατασκευή δικτυοκηπίων, κυρίως με χρήση εντομοπροστατευτικών δικτύων αλλά και δικτύων σκίασης, με σκοπό τον περιορισμό των εντομολογικών προσβολών και της χρήσης φυτοπροστατευτικών ουσιών. Σήμερα οι υπό κάλυψη λαχανοκομικές καλλιέργειες αποτελούν τα πλέον εντατικά συστήματα γεωργικής παραγωγής στην Κύπρο. Χωροταξικά η πλειονότητα των μονάδων αυτών εντοπίζεται στις παραθαλάσσιες περιοχές λόγω των πιο ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν σε αυτές. Από την επισκόπηση των υπό κάλυψη λαχανοκομικών καλλιεργειών για την καλλιεργητική περίοδο 2017, διαπιστώθηκε ότι αυτές καλύπτουν έκταση 3.988 δεκαρίων ή 0,30% του συνόλου της καλλιεργούμενης γεωργικής γης. Στην επισκόπηση δεν λήφθηκαν υπόψη οι λαχανοκομικές εκτάσεις όπου χρησιμοποιούνται χαμηλά σκέπαστρα με σκοπό την πρωίμιση της παραγωγής ή/και την προστασία της από εντομολογικές προσβολές. Ωστόσο, η αξία της παραγωγής των υπό κάλυψη λαχανοκομικών ειδών είναι πολλαπλάσια του ποσοστού της καλλιεργούμενης έκτασης. Η υψηλή αξία παραγωγής, παρά τη φαινομενικά μικρή καλλιεργούμενη έκταση, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εισαγωγή τεχνολογίας και τεχνογνωσίας που οδηγούν στην αύξηση της αποδοτικότητας των λαχανοκομικών ειδών στις υπό κάλυψη καλλιέργειες σε σχέση με τις αντίστοιχες υπαίθριες καλλιέργειες. Πού υστερεί η θερμοκηπιακή παραγωγή λαχανικών στην Κύπρο; Τύποι θερμοκηπιακών κατασκευών Παρά την ανάπτυξη σε έκταση των υπό κάλυψη καλλιεργειών στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, μεγάλο ποσοστό των θερμοκηπιακών κατασκευών εξακολουθούν να αποτελούν τα θερμοκήπια τύπου τούνελ, ψηλά και χαμηλά, καθώς και τα θερμοκήπια με ύψος υδροροής 2,5 - 3 μ. χωρίς παράθυρα οροφής. Οι θερμοκηπιακές αυτές κατασκευές δεν επιτρέπουν την αποτελεσματική διαχείριση του κλίματος εντός αυτών, με αποτέλεσμα τα θερμοκήπια να υπερθερμαίνονται κατά τη διάρκεια των θερμών περιόδων του έτους ή να ψύχονται εύκολα κατά τη διάρκεια των ψυχρών περιόδων του έτους αντίστοιχα. Παράλληλα, καθίσταται δύσκολη η ρύθμιση της σχετικής υγρασίας στο εσωτερικό τους. Η διατήρηση της σχετικής υγρασίας σε χαμηλά επίπεδα οδηγεί σε απώλεια της σπαργής των φυτών, ενώ αντίθετα η υψηλή σχετική υγρασία οδηγεί στην ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών, οπότε γίνεται εντονότερη η ανάγκη χρήσης φυτοπροστατευτικών ουσιών. Υλικά κάλυψης θερμοκηπίων Στην Κύπρο καθώς και στις πλείστες χώρες της ανατολικής Μεσογείου έχει επικρατήσει η χρήση του πλαστικού πολυαιθυλενίου ως υλικού κάλυψης. Αντίθετα στις βορειότερες χώρες χρησιμοποιείται κυρίως το γυαλί. Τα συνήθη πλαστικά κάλυψης, τα οποία αντικαθίστανται κάθε 3 ή 5 έτη ανάλογα με το είδος τους, υστερούν σε σχέση με τη θερμομόνωση που παρέχει το γυαλί, το οποίο παρεμποδίζει την απώλεια θερμότητας με τη μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η εκτεταμένη χρήση πλαστικού κάλυψης δημιουργεί παράλληλα σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση των πέραν του ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων πλαστικών που κάθε χρόνο τυγχάνουν αντικατάστασης σε θερμοκηπιακές μονάδες. Εξοπλισμός θερμοκηπίων Παράλληλα, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των κατασκευών δεν διαθέτει ικανοποιητικό εξοπλισμό ρύθμισης των συνθηκών του περιβάλλοντος του θερμοκηπίου. Ως αποτέλεσμα η θερμοκηπιακή παραγωγή λαχανικών παρουσιάζει αυξομειώσεις στις αποδόσεις, οι οποίες συνεπάγονται αποκλίσεις στον τακτικό εφοδιασμό της αγοράς με λαχανοκομικά προϊόντα θερμοκηπιακής παραγωγής και μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές διάθεσης στην αγορά. Οι ελλείψεις που παρατηρούνται δημιουργούν περιθώριο για ευκαιριακές εισαγωγές για κάλυψη της ζήτησης εις βάρος της ντόπιας παραγωγής. Ορισμένες από τις θερμοκηπιακές μονάδες (ποσοστό 34,15%) διαθέτει συστήματα θέρμανσης, κυρίως αερόθερμα, ενώ μικρό ποσοστό των θερμοκηπίων (10,1%) διαθέτει συστήματα δροσισμού. Τα δε παθητικά συστήματα εξοικονόμησης θέρμανσης, όπως η θερμοκουρτίνα και η εφαρμογή διπλού φουσκωτού πλαστικού κάλυψης, δεν αξιοποιούνται σε μεγάλο ποσοστό στην Κύπρο λόγω του αρχικού κόστους εγκατάστασης αλλά και της δυσκολίας στην εφαρμογή τους σε αρκετές θερμοκηπιακές κατασκευές. Χρήση ενέργειας στα θερμοκήπια Με βάση στοιχεία που συμπεριλήφθηκαν σε σχετική μελέτη για την αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης στην κυπριακή γεωργία, διαφάνηκε ότι οι θερμοκηπιακές μονάδες στην Κύπρο βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, ηλεκτρισμός) για την παραγωγή της ενέργειας που αναλώνεται. Η άνοδος των διεθνών τιμών των ορυκτών καυσίμων τα τελευταία χρόνια συντελεί στην περαιτέρω αύξηση της συνεισφοράς του κόστους ενέργειας στο συνολικό κόστος παραγωγής, με συνέπεια τη μείωση του γεωργικού εισοδήματος. Παράλληλα, πολλοί παραγωγοί με σκοπό την εξοικονόμηση δεν λειτουργούν ικανοποιητικά τα συστήματα ρύθμισης του περιβάλλοντος των θερμοκηπίων με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγικής δυνατότητας των καλλιεργειών και ταυτόχρονα την αυξημένη χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών για έλεγχο των προβλημάτων από εχθρούς και ασθένειες φυτών που προκύπτουν.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==