Η Κύπρος μας #19

2 Η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου σηματοδοτεί, ίσως, το μοναδικό παγκόσμιο παράδειγμα εκτοπισμού και οικιστικής ερήμωσης. Εκεί, ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει στις 14 Αυγούστου 1974, την ημέρα που η πόλη καταλήφθηκε από τον τουρκικό στρατό και οι νόμιμοι κάτοικοί της αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν, για να γλιτώσουν από την τουρκική βαρβαρότητα. Το Βαρώσι λεηλατήθηκε, σφραγίστηκε με συρματόπλεγμα και χαρακτηρίστηκε ως στρατιωτική ζώνη, υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού. Παρέμεινε, από τότε, μια πόλη βουβή, ερημωμένη και απροσπέλαστη, μια «πόλη φάντασμα», μια «νεκρή πόλη». Η εγκατάλειψη, η στασιμότητα, η φθορά του χρόνου, χαρακτηρίζουν τη σημερινή της εικόνα. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, τα Βαρώσια παρουσίαζαν αλματώδη εμπορική και βιομηχανική ανάπτυξη, ενώ αποτελούσαν κορυφαίο τουριστικό προορισμό και το μεγαλύτερο τουριστικό θέρετρο της Κύπρου. Η δραματική κατάσταση, στην οποία έχει περιέλθει η άλλοτε κραταιά πόλη της Αμμοχώστου, περιγράφηκε με ιδιαίτερη παραστατικότητα και με μελανά χρώματα στην Έκθεση της Επιτροπής Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου του 2008: «Από τον φράκτη, που αποτρέπει τους πεζούς να έχουν πρόσβαση στο Βαρώσι, τα παραλιακά ξενοδοχεία, τα διαμερίσματα και τα εστιατόρια, δεν είναι τίποτε περισσότερο από σαθρούς σκελετούς από μπετόν – τεράστιες αστικές ταφόπλακες, που στέκονται αποφασιστικά ενάντια στο πέρασμα του χρόνου». Σαράντα επτά χρόνια μετά, η Τουρκία και το κατοχικό καθεστώς ανακοινώνουν άνοιγμα μέρους της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων, σε μια κίνηση αλλαγής του καθεστώτος της πόλης και δημιουργίας νέων τετελεσμένων στο Κυπριακό, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και αγνοώντας τις δηλώσεις της Προεδρίας και μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας και της ΕΕ. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, σε δύο πολύ σημαντικά ψηφίσματά του για το Κυπριακό, περιέλαβε ρητές πρόνοιες για το ζήτημα της πόλης της Αμμοχώστου. Τα Βαρώσια ανοίγουν, όχι όμως για να επιστραφούν στους νόμιμους ιδιοκτήτες ή για να τεθούν υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, όπως προβλέπει το ψήφισμα 550/84 του Συμβουλίου Ασφαλείας, με το οποίο καταδικάζονται ως απαράδεκτες οι απόπειρες εποικισμού οποιουδήποτε τμήματος των Βαρωσίων από άτομα διαφορετικά από τους νόμιμους κατοίκους του και ζητείται η μεταβίβαση της περίκλειστης περιοχής στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Οκτώ χρόνια αργότερα, το ψήφισμα 789/92 προτείνει ως Μέτρο Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης να τεθούν τα Βαρώσια υπό τον έλεγχο της Ειρηνευτικής Δύναμης, με στόχο την εφαρμογή του ψηφίσματος 550/84. Και τα δύο αυτά σημαντικότατα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας αποσυνδέουν ουσιαστικά το ζήτημα της Αμμοχώστου από την επίλυση του Κυπριακού και δίνουν προτεραιότητα στην επιστροφή της πόλης στους νόμιμους κατοίκους της, κάτω από τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εκφράσει, επίσης, το έντονο ενδιαφέρον του για την Αμμόχωστο και έχει υπογραμμίσει σε αρκετές περιπτώσεις την ανάγκη η Τουρκία να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Παρά ταύτα, η Τουρκία συνεχίζει να κωφεύει. Από το 2017, άρχισε να εξετάζει σχέδια ανοίγματος και εποικισμού της περίκλειστης πόλης. Η πρώτη ανακοίνωση ήρθε τον Ιούνιο του 2019, με την εξαγγελία για σταδιακό άνοιγμα των Βαρωσίων υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση και τη δήλωση ότι εκεί θα γίνουν επενδύσεις. Στις 8 Οκτωβρίου 2020, το κατοχικό καθεστώς προχώρησε σε άνοιγμα του παραλιακού μετώπου της περιφραγμένης πόλης. Κατόπιν αιτήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το ζήτημα οδηγείται σε κλειστές διαβουλεύσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και σε έκδοση δήλωσης της Προεδρίας του, με την οποία επαναβεβαιώνει το καθεστώς της Αμμοχώστου, όπως ορίζεται στα προηγούμενα ψηφίσματά του. Ανήμερα της βάρβαρης τουρκικής εισβολής, στις 20 Ιουλίου 2021, ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πραγματοποιεί παράνομη επίσκεψη στην Κύπρο και μαζί με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, ανακοινώνουν ότι το καθεστώς της στρατιωτικής ζώνης της περίκλειστης περιοχής θα αρθεί, σε μια έκταση που αντιστοιχεί στο 3,5% της συνολικής. Παράλληλα, παροτρύνουν όσους Ελληνοκύπριους το επιθυμούν, να επιστρέψουν στις πατρογονικές τους εστίες, δελεάζοντάς τους να προσφύγουν στη λεγόμενη «Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας». Αντιμετώπιση των προκλητικών σχεδιασμών της Τουρκίας Σε έντονη δραστηριότητα επιδίδεται η Λευκωσία μετά τις τουρκικές ανακοινώσεις. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα, την ιδιότητά της ως ισότιμο κράτος μέλος της ΕΕ, τις στρατηγικές συνεργασίες και τις σχέσεις καλής γειτονίας με όλους τους εταίρους της, καθώς και την ενεργό διεθνή διπλωματία, επιδιώκει να ενισχύσει το κράτος, το οποίο στην ολότητά του μπορεί και πρέπει να αποτελέσει στην περιοχή παράγοντα σταθερότητας, ειρήνης, ευημερίας και προόδου. Έντονες διεθνείς αντιδράσεις Οι έκνομες κινήσεις της Τουρκίας και του κατοχικού καθεστώτος, προκάλεσαν έντονες διεθνείς αντιδράσεις, με κυριότερες των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας, της Ρωσίας, της Γαλλίας, της ΕΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Καλούν την Τουρκία να σταματήσει τις προκλήσεις και τις μονομερείς ενέργειες και να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο και τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Προεδρική Δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας για τα Βαρώσια Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, υπό την Προεδρία της Γαλλίας, υιοθέτησε ομόφωνα, στις 23 Ιουλίου, τη Δήλωση του Προέδρου του Σώματος για το θέμα των Βαρωσίων, ζητώντας ανάκληση της απόφασης. Συγκεκριμένα, καταδικάζει τις ανακοινώσεις «Τούρκων και Τουρκοκύπριων ηγετών», στις 20 Ιουλίου 2021, για περαιτέρω άνοιγμα τμήματος της περιφραγμένης περιοχής των Βαρωσίων και ζητά την άμεση αναστροφή αυτής της πορείας δράσης και την αντιστροφή όλων των μέτρων που έχουν ληφθεί στα Βαρώσια από τον Οκτώβριο του 2020. Το Συμβούλιο Ασφαλείας υπογραμμίζει την ανάγκη να αποφευχθούν περαιτέρω μονομερείς ενέργειες που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις στο νησί και να βλάψουν τις προοπτικές για μια διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος. Το Συμβούλιο Ασφαλείας τονίζει, επίσης, τη σημασία του πλήρους σεβασμού και της εφαρμογής των ψηφισμάτων του, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς των Βαρωσίων υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ και του σεβασμού της ελεύθερης μετακίνησης της UNF1CYP. Αντιστροφή των τουρκικών ενεργειών στα Βαρώσια, ζητά και η Ευρωπαϊκή Ένωση Αντιστροφή των τουρκικών ενεργειών στα Βαρώσια, οι οποίες είναι αντίθετες στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ζητά ο Ύπατος ΣΑΡΆΝΤΑ ΕΠΤΆ ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΤΆΛΗΨΗ ΤΩΝ ΒΑΡΩΣΊΩΝ Με νέα τετελεσμένα επιχειρείται η αλλαγή του καθεστώτος της περίκλειστης πόλης