42 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 491 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Καταγραφή της παρουσίας της νυχτοπεταλούδας Clarina syriaca στην Κύπρο μετά από 70 χρόνια δρ Μάριος Αριστοφάνους Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος Η Clarina syriaca (Lederer, 1855) (Εικόνα 1) ανήκει στην οικογένεια νυχτοπεταλούδων γνωστή ως Sphingidae, δηλαδή οι Σφίγγες. Τα έντομα της οικογένειας πήραν αυτήν την ονομασία λόγω μιας συγκεκριμένης θέσης που αποκτάει η προνύμφη τους, αλλιώς κάμπια, όταν αναπαύεται. Συγκεκριμένα, η προνύμφη σηκώνει το πάνω μέρος του σώματος της από το φύλλο και μαζεύει το κεφάλι και τα πόδια της, παίρνοντας μορφή παρόμοια με αυτή της Σφίγγας της αρχαίας Αιγύπτου. Εικόνα 1: Ενήλικο έντομο Clarina syriaca. Στην Κύπρο υπάρχουν πέραν των 1000 ειδών νυχτοπεταλούδων, εκ των οποίων 10 είναι είδη Σφίγγας. Οι Σφίγγες περιλαμβάνουν τις μεγαλύτερες νυχτοπεταλούδες του νησιού μας, με μερικά είδη να φτάνουν μέχρι και 13 εκατοστά σε άνοιγμα φτερών και οι προνύμφες μέχρι 13 εκατοστά μήκος και 1,5 εκατοστά πλάτος. Παρά το μεγάλο μέγεθός τους, οι Σφίγγες, και γενικότερα όλες οι νυχτοπεταλούδες, είναι εντελώς ακίνδυνες* για τον άνθρωπο, καθώς τρέφονται με νέκταρ μέσω της προβοσκίδας τους και εκ φύσεως δεν διαθέτουν στοματικά μέρη που δαγκώνουν. Ορισμένα είδη, στο ενήλικο στάδιο, δηλαδή στο στάδιο της νυχτοπεταλούδας και όχι της προνύμφης, δεν τρέφονται καν, ωστόσο βασίζονται στην ενέργεια που αποθηκεύεται ενώ βρίσκονται στο στάδιο της προνύμφης σε μορφή λίπους. Η χρήση της λέξης «ακίνδυνες» αναφέρεται στις ενήλικες νυχτοπεταλούδες και την αδυναμία τους να δαγκώσουν τον άνθρωπο. Υπάρχουν είδη που είναι δηλητηριώδη εάν φαγωθούν, λόγω του ότι τα ίδια τα έντομα τρέφονται με δηλητηριώδη φυτά, ή επιβλαβή εάν έρθουν σε επαφή με το δέρμα. Στην Κύπρο είναι οι γνωστές οι κάμπιες του πεύκου ή πιτυοκάμπες, που είναι προνύμφες της νυχτοπεταλούδας Thaumetopoea wilkinsoni Tams, 1925, που προκαλούν ερεθισμό/ αλλεργική αντίδραση όταν οι λεπτές «τρίχες» τους έρχονται σε επαφή με το δέρμα. Η Clarina syriaca απαντάται στις χώρες τις Ανατολικής Μεσόγειου: Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανο, Συρία και νότια Τουρκία, μια γεωγραφική περιοχή γνωστή και ως Λεβαντίνη. Είναι γνωστή και από την Κύπρο, αλλά μέχρι πρόσφατα από ένα μόνο δείγμα, που συλλέχθηκε το 1950 στις Πλάτρες και διατηρείται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Τον Αύγουστο του 2020, δηλαδή μετά από 70 χρόνια, βρέθηκε ένα δεύτερο ενήλικο δείγμα στην όχθη ποταμού στο Δάσος Πάφου. Παρόλου που αυτά τα δυο άτομα βρέθηκαν σε πυκνό δάσος στη μέση του νησιού, δεν ήταν μέχρι προσφάτως γνωστό αν αυτό το είδος αναπαράγεται στην Κύπρο ή αν τα δείγματα αντιπροσώπευαν αποτέλεσμα μετανάστευσης. Βάσει της βιβλιογραφίας, έγινε γνωστό ότι η προνύμφη του συγκεκριμένου είδους τρέφεται με αμπέλι και ότι ο βιότοπος που προτιμά είναι η παραποτάμια βλάστηση, που χαρακτηρίζεται από ένα σκιερό, δροσερό και υγρό μικρόκλιμα. Mε βάση τα παραπάνω, την επόμενη χρονιά (2021) πραγματοποιήθηκαν στοχευμένες εξορμήσεις για την εύρεση στοιχείων που αποδεικνύουν την αναπαραγωγή του είδους στο νησί, δηλαδή αβγά ή προνύμφες. Μετά από πολλές εξορμήσεις και πολλές ώρες αναζήτησης βρέθηκε μόνο μια προνύμφη (Εικόνα 2) σε φύλλο αμπελιού, στην όχθη ποταμού στο Δάσος Πάφου. Προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι αυτή η προνύμφη ήταν στην πραγματικότητα η προνύμφη της Clarina syriaca και όχι κάποιου άλλου είδους, έγινε εκτροφή της έως το στάδιο της χρυσαλλίδας, μέχρι που εκκολάφθηκε η νυχτοπεταλούδα και επιβεβαιώθηκε ότι ανήκε στο είδος Clarina syriaca (Εικόνα 1) και ότι όντως αναπαράγεται στην Κύπρο. Εικόνα 2: Προνύμφη Clarina syriaca. Πιθανές επιπτώσεις σε αμπελώνες Παρόλου που η Clarina syriaca τρέφεται με το φυτό της αμπέλου, δεν αποτελεί ούτε πρόκειται να αποτελέσει επιβλαβές έντομο για τους αμπελώνες για τους εξής λόγους: Ενδιαίτημα Όπως προαναφέρθηκε, ο βιότοπος που προτιμά η Clarina syriaca είναι κοντά σε ποτάμια, σε υγρά, σκιερά και δροσερά μέρη. Δηλαδή, η νυχτοπεταλούδα αυτή φαίνεται να αποφεύγει ανοιχτές, εκτεθειμένες και ηλιόλουστες τοποθεσίες με ξηρές και θερμές συνθήκες, οι οποίες επικρατούν στους περισσότερους αγροτικούς αμπελώνες. Μέρος του φυτού με το οποίο τρέφεται Οι προνύμφες της Clarina syriaca προτιμούν να τρέφονται με τα φύλλα του αμπελιού και όχι με τα σταφύλια. Ως εκ τούτου, εάν βρεθούν σε οινοποιήσιμα ή επιτραπέζια αμπέλια δεν πρόκειται να προκαλέσουν ζημιά στους καρπούς. Επομένως, η παρουσία τους δεν θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στη συγκομιδή/ παραγωγή των σταφυλιών.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==