41 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 491 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στην Κύπρο η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα κατάντη τμήματα των ποταμών είναι, εκ φύσεως, ποταμοί μη συνεχόμενης ροής, ξηρά στο μεγαλύτερο μέρος του έτους και, συνεπώς, η μετανάστευση των χελιών στα κατάλληλα ενδιαιτήματα στα ανάντη ρέματα συνεχούς ροής είναι εφικτή μόνο κατά την υγρή περίοδο. Κατά συνέπεια, σε πολλές περιπτώσεις, τα εμπόδια που διακόπτουν τη μετανάστευση ανάντη προς τα κατάλληλα ενδιαιτήματα, καθιστούν ολόκληρο τον ποταμό ακατάλληλο για χέλια. Οι τουρμπίνες των υδροηλεκτρικών εργοστασίων αποτελούν επίσης σημαντικό κίνδυνο, αφού μπορούν να τραυματίσουν ή/ και να σκοτώσουν ώριμα χέλια, κατά την προσπάθειά τους να επιστρέψουν στον ωκεανό. Άλλες απειλές συμπεριλαμβάνουν τις υδρομορφολογικές τροποποιήσεις που οδηγούν στη μείωση της ροής των ποταμών και την αποστράγγιση των οικοτόπων των χελιών, τη συσσώρευση ρυπογόνων ουσιών από το νερό στο σώμα τους και το παράσιτο Anguillicola crassus, που εισήχθη στα ευρωπαϊκά νερά στις αρχές του 1980. Ακόμα και η κλιματική αλλαγή έχει επιδράσει αρνητικά στην εκκόλαψη αλλά και στην επιβίωση των νεαρών χελιών κατά τη μετανάστευσή τους από τον Ατλαντικό Ωκεανό, αφού οι φυσικές συνθήκες των ωκεανών έχουν τροποποιηθεί. Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η άνοδος της θερμοκρασίας του νερού επιβραδύνει τη μετανάστευση των λεπτοκέφαλων, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτοι σε θηρευτές και έτσι να μειώνεται η πιθανότητα επιβίωσής τους μέχρι να φτάσουν στα εσωτερικά ύδατα της Ευρώπης και της Αφρικής. Νεκρά ασημόχελα μετά από εγκλωβισμό σε τουρμπίνα υδροηλεκτρικού εργοστασίου. Πηγή φωτογραφίας: SEG-Society of Exploration Geophysicists. Με την επιστημονική κοινότητα να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για εξαφάνιση του χελιού, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέσπισε τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1100/2007, τον Σεπτέμβριο του 2007, σύμφωνα με τον οποίο τα κράτη μέλη υποχρεούνται να λάβουν μέτρα για την ανασύσταση του πληθυσμού των χελιών. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας, την παύση της ερασιτεχνικής αλιείας, τη ρύθμιση της σύλληψης υαλόχελων που προορίζονται για υδατοκαλλιέργεια, τη διόρθωση της συνδεσιμότητας της ροής από τους ποταμούς στη θάλασσα και την παγίδευση και μεταφορά χελιών σε βιοτόπους με ευνοϊκότερες συνθήκες διαβίωσης. Η Κύπρος έχει εξαιρεθεί από αυτή την υποχρέωση λόγω της έλλειψης στοιχείων για την παρουσία του, αλλά και της απουσίας αλιευτικής δραστηριότητας για το είδος. Εντούτοις, πρόσφατες μελέτες που έγιναν, μαζί με δεδομένα που συλλέχθηκαν κατά την υλοποίηση της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, έχουν δείξει ότι στην Κύπρο υπάρχουν μικροί αλλά σημαντικοί πληθυσμοί χελιών, διάσπαρτοι σε αρκετές περιοχές του νησιού. Όντως, οι αναφορές χελιών στην Κύπρο χρονολογούνται τουλάχιστον από τις αρχές του 20ου αιώνα. Κάτοικοι των δυτικών ορεινών και ημιορεινών περιοχών του νησιού, μεγαλύτεροι σε ηλικία, θυμούνται το χέλι να είναι άφθονο στους ποταμούς της Κύπρου, όμως μετέπειτα να μειώνεται δραματικά. Η αλιεία του ήταν επίσης κοινή πρακτική, καθώς συνήθιζαν να το ψαρεύουν με αυτοσχέδια ψάθινα καλάθια που χρησιμοποιούσαν ως παγίδες, με τη δημιουργία λιμνίων κατά τη ξηρή περίοδο αλλά και με τη χρήση φυτών για τη νάρκωσή τους, όπως τα είδη Verbascum sinuatum (Βερπάσκο) και Styrax officinalis (Στερατζιά). Παρ’ όλα τα μέτρα που λήφθηκαν από τα κράτη μέλη της Ένωσης και 16 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1100/2007, ο πληθυσμός των χελιών δεν σημειώνει σημαντική βελτίωση. Επιπλέον, την επιτακτική ανάγκη για προστασία του χελιού μπορεί κανείς να αντιληφθεί τόσο από τα συμπεράσματα της επιστημονικής κοινότητας όσο και από την τελευταία αξιολόγηση της κατάστασης του είδους από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) το 2022, ως «κρισίμως απειλούμενο». Για να ανακάμψει ο πληθυσμός του χελιού, απαιτείται συλλογική προσπάθεια από τις χώρες που το φιλοξενούν, αφού υπάρχει ένα απόθεμα που μοιράζεται σε αυτές. Συνεπώς, η Κύπρος εξετάζει το ενδεχόμενο εκπόνησης Εθνικού Διαχειριστικού Σχεδίου από το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων ερευνών (ΤΑΘΕ), σε συνεργασία με το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), έτσι ώστε να συμβάλει στην προσπάθεια ανασύστασης του πληθυσμού του ευρωπαϊκού χελιού. Το χέλι στην Κύπρο αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα, όπως τα πολλά εμπόδια, μεταξύ των οποίων μεγάλα φράγματα, που διακόπτουν τη σύνδεση των ποταμών με τη θάλασσα, τις απολήψεις νερού, τις μορφολογικές αλλοιώσεις των οικοτόπων τους και την κλιματική αλλαγή. Εν κατακλείδι, όπως τονίζει και ο Άντριου Κέρ, πρόεδρος του Διεθνή οργανισμού για τη διατήρηση του Ευρωπαϊκού χελιού (SEG): «Στην Ευρώπη, έχουμε τώρα την Πράσινη Συμφωνία. Υπάρχει πλέον ένας συνδυασμός κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Αυτό που θέλουμε είναι μια Πράσινη Συμφωνία για τα χέλια, μια συμφωνία γι’ αυτό το είδος, ώστε να αυξηθεί ο πληθυσμός τους».
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==