40 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 491 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Κιτρινόχελο που σέρνεται στις όχθες ποταμού. Τα χέλια μπορούν να επιβιώσουν αρκετές ώρες έξω από το νερό, αφού έχουν την ικανότητα να αναπνέουν και μέσω των πόρων του δέρματός τους εκτός από τα βράγχιά τους. Πηγή φωτογραφίας: ΤΑΥ (Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων). Μετά από περίπου 10-20 χρόνια, το κιτρινόχελο υπόκειται στην τελική μεταμόρφωσή του σε ασημόχελο και ξεκινά τη καθοδική του πορεία από τα ποτάμια πίσω στη θάλασσα των Σαργασσών, στον Ατλαντικό Ωκεανό. Πριν τη μετανάστευσή του σταματά να τρέφεται, μέχρι που το πεπτικό του σύστημα εκφυλίζεται εντελώς, αλλάζει χρώμα και τα μάτια του αυξάνονται σε μέγεθος. Η ράχη του σώματός του παίρνει γκριζόμαυρο χρώμα και η κοιλιακή χώρα ασημένιο προς λευκό. Τα πτερύγια δυναμώνουν και μακραίνουν για να χρησιμοποιηθούν στην κολύμβηση, ενώ τα μεγαλύτερα μάτια διευκολύνουν την όραση στον βυθό. Το απόθεμα του λίπους στο σώμα του αυξάνεται, από περίπου 5% σε 30%, ούτως ώστε να καταφέρει να φτάσει στο μέρος αναπαραγωγής του χωρίς καθόλου τροφή. Εντυπωσιακό αποτελεί το γεγονός ότι ασημόχελα σε συνθήκες αιχμαλωσίας επιβίωσαν μέχρι και τέσσερα χρόνια χωρίς να τρέφονται. Τα χέλια, λοιπόν, σε αυτό το στάδιο έχουν ως μοναδικό σκοπό την αναπαραγωγή τους! Η θάλασσα των Σαργασσών, η οποία πήρε το όνομά της από το καφέ φύκος σαργάσσον (Sargassum). Πηγή φωτογραφίας: NOAA Ocean Exploration Το έναυσμα για τη μεταναστευτική πορεία του είδους προκαλείται από τις αυξημένες ροές υδάτων και τη μείωση της θερμοκρασίας του νερού κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου. Η κάθοδος από τους ποταμούς συμβαίνει κατά τις βροχερές νύχτες του χειμώνα με χαμηλό φυσικό φωτισμό. Όταν εισέλθουν στη θάλασσα, ταξιδεύουν σε βάθος χιλιάδων μέτρων, διανύοντας κατά μέσο όρο έξι χιλιόμετρα ανά ημέρα. Σκοπός αυτής της αργής μετανάστευσης των χελιών, στον βυθό των θαλασσών, είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και η αποφυγή θηρευτών, έτσι ώστε να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους μέχρι την περιοχή ωοτοκίας. Τέλος, φτάνοντας στη θάλασσα των Σαργασσών, τα χέλια ωοτοκούν μία φορά και πεθαίνουν. Αποτελούν πανμικτικό είδος, δηλαδή αποτελούν ένα απόθεμα, καθώς όλα τα άτομα αναπαράγονται στην ίδια περιοχή και άρα υπάρχει μία γονιδιακή δεξαμενή. Ο περίπλοκος κύκλος ζωής του ευρωπαϊκού χελιού. Εδώ κι εκατομμύρια χρόνια, τα χέλια μεταναστεύουν από τον Ατλαντικό Ωκεανό στα ευρωπαϊκά ποτάμια και μετά επιστρέφουν πίσω. Σήμερα, όμως, ο πληθυσμός τους σε όλο το εύρος κατανομής τους έχει πέσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Ο αριθμός των υαλόχελων που φτάνουν τώρα στις εκβολές των ποταμών εκτιμάται να είναι κάτω από το 10% αυτού της δεκαετίας του 1980. Αυτό συνεπάγεται ότι πολύ λιγότερα χέλια καταφέρνουν να ωριμάσουν και να επιβιώσουν, για να επιστρέψουν στον Ατλαντικό και να αναπαραχθούν. Η μείωση αυτή αποδόθηκε αρχικά στην υπεραλίευση του είδους, αφού, εκτός από τη νόμιμη αλιεία, η λαθραλιεία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα λόγω της επικερδούς εμπορίας χελιών προς την Ασία. Ωστόσο, άλλες ανθρωπογενείς πιέσεις φαίνεται να έχουν εξίσου, αν όχι σοβαρότερη, επίδραση στο απόθεμα των χελιών. Τα εμπόδια στους ευρωπαϊκούς ποταμούς έχουν ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο σε αριθμό, καταστρέφοντας τη συνδεσιμότητα των εσωτερικών υδάτων με τη θάλασσα. Αυτό μεταφράζεται σε ένα εμπόδιο κάθε 400 μέτρα υδάτινης διαδρομής. Πολλά από αυτά διαθέτουν ανυπέρβλητους τοίχους, χωρίς υποδομές για προσπέλασή τους, όπως ιχθυοδιαδρόμους, περάσματα κατάλληλα για τα χέλια. Έτσι, η μετανάστευση των χελιών από τη θάλασσα στο υδάτινο περιβάλλον τους και πίσω, παρεμποδίζεται σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα πολλά χέλια να πεθαίνουν πριν προλάβουν να εκπληρώσουν τον σκοπό τους.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==