37 AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 491 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σύμφωνα με τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (United Nations Framework Convention on Climate Change-UNFCCC), ο ορισμός για την κλιματική αλλαγή είναι «η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες», διαφοροποιώντας τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα η οποία οφείλεται σε φυσικά αίτια. Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής Η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει σταδιακά το κλίμα της γης, προσθέτοντας τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου σε εκείνες που απαντώνται φυσιολογικά στην ατμόσφαιρα. Αυτά τα επιπλέον αέρια του θερμοκηπίου προέρχονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, καθώς και από άλλες ανθρώπινες παρεμβάσεις, όπως η αποψίλωση των τροπικών δασών, η άσκηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και η παραγωγή χημικών ουσιών. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι το κυριότερο αέριο του θερμοκηπίου που παράγεται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτά τα επιπλέον αέρια ενισχύουν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία της γης να αυξάνεται με πρωτοφανείς ρυθμούς και να επέρχονται σημαντικές αλλαγές στο κλίμα. Ολόκληρη η Ευρώπη είναι εκτεθειμένη στην κλιματική αλλαγή, ωστόσο, ορισμένες περιοχές όπως η λεκάνη της Μεσογείου, οι ορεινές περιοχές, οι πυκνοκατοικημένες κατακλυζόμενες πεδιάδες, οι παράκτιες ζώνες και η Αρκτική, θεωρούνται ιδιαίτερα τρωτές και κινδυνεύουν περισσότερο από τις υπόλοιπες. Στην Ευρώπη, η άνοδος της θερμοκρασίας ήταν ταχύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο (1,3 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα). Στη Μεσόγειο συγκεκριμένα, η θερμοκρασία φαίνεται να εμφανίζει αύξηση και οι βροχοπτώσεις να μειώνονται στατιστικώς σημαντικά κατά τη χειμερινή και τη θερινή περίοδο, με βάση στοιχεία που αφορούν στο τελευταίο μισό του 20ου αιώνα. Οι επιδράσεις στα δάση της Κύπρου Τα δάση της Κύπρου, όπως και όλα τα άλλα μεσογειακά οικοσυστήματα, δυστυχώς δεν μπορούν να μείνουν ανεπηρέαστα από τις κλιματικές μεταβολές και αλλαγές, με αποτέλεσμα να δέχονται συνεχή και έντονη καταπόνηση. Τα κυριότερα γνωρίσματα της κλιματικής αλλαγής, εκτός από τη βαθμιαία αύξηση της θερμοκρασίας, είναι: • Η συχνότερη και εντονότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως περιόδων ξηρασίας, κυμάτων καύσωνα, καταιγίδων, χαλαζοπτώσεων κ.λπ.). • Η αύξηση της επιφανειακής απορροής και μείωση της δυνατότητας ταμίευσης νερού στο έδαφος, λόγω της ραγδαιότητας των βροχοπτώσεων και καταιγίδων και της πτώσης μεγάλου όγκου βροχής σε μικρό χρονικό διάστημα. Ως αποτέλεσμα, αυξάνονται οι καταστροφικές πλημμύρες και ο κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους. • Η μείωση της διάρκειας των βροχοπτώσεων και αύξηση της έντασής τους, η επιμήκυνση του καλοκαιριού, καθώς και η επικράτηση πιο ξηρών κατά την άνοιξη συνθηκών και ακανόνιστων τον χειμώνα. Κλιματική αλλαγή και βλάστηση Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι, αν συνεχιστεί ή ενταθεί η κλιματική αλλαγή, τότε αναμένονται οι εξής συνέπειες: • Η γεωγραφική κατανομή των δασών θα αλλάξει σε μεγάλο βαθμό. • Στα επόμενα 80-100 έτη η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 3-4 °C και η βροχόπτωση θα μειωθεί 20-30%. • Η τραχεία πεύκη θα μετακινηθεί 300-400 μέτρα ψηλότερα από ότι σήμερα. • Η μαύρη πεύκη μάλλον θα εξαφανιστεί, εκτός αν ληφθούν μέτρα και διατηρηθεί στις προσβόρειες εκθέσεις. • Ο κυπριακός κέδρος επίσης θα απειληθεί, ίσως επιβιώσει στο Τρόοδος. • Πολλά παραποτάμια δάση θα εξαφανιστούν, λόγω της μείωσης της ροής των ποταμών. • Η αναγέννηση των δασικών συστάδων θα γίνει πιο δύσκολη, ενώ η αναδάσωση θα χρειάζεται περισσότερη υποστήριξη. • Τα περιαστικά δάση, όπως αυτό της Αθαλάσσας κ.λπ., θα απειληθούν, όπως και οι δενδροστοιχίες στα μικρά υψόμετρα. • Πολλά σημαντικά είδη φυτών και ζώων θα εξαφανιστούν ή θα απειληθούν. • Οι δασικές πυρκαγιές και οι πυρκαγιές υπαίθρου θα αυξηθούν σε συχνότητα και ένταση, αφού θα ευνοούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες και την παρατεταμένη άνομβρο θερινή περίοδο, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Οι δασικές πυρκαγιές ως επακόλουθο της κλιματικής αλλαγής - Συνέπειες σε οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα • Αναμένεται ότι θα αυξηθεί το ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος της περιοχής καμένων δασών. • Θα αυξηθεί ο κίνδυνος πλημμυρών. • Θα αυξηθεί η ταχύτητα του ανέμου. • Θα ελαττωθεί η υγρασία και κατ’ επέκταση θα μειωθούν οι βροχοπτώσεις όταν τα δάση είναι ομβρόφιλα. • Θα μειωθεί η δυνατότητα εμπλουτισμού των υπόγειων νερών. • Θα μειωθεί η παραγωγή οξυγόνου και θα δεσμεύονται λιγότερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επιβλαβών ουσιών. Μέτρα προσαρμογής από το Τμήμα Δασών Το Τμήμα Δασών λαμβάνει και εφαρμόζει μέτρα, τα οποία στην πλειοψηφία τους είναι επαναλαμβανόμενα και αποσκοπούν στην προσαρμογή των δασικών συστάδων, φυσικών και τεχνητών, στην κλιματική αλλαγή, στη μείωση των εκπομπών και την αύξηση των απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου. Τα μέτρα αυτά μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κύριους πυλώνες: 1. Προστασία των δασών από τις δασικές πυρκαγιές Η προστασία των δασών από τις πυρκαγιές διασφαλίζεται με τις κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις, την εφαρμογή της νομοθεσίας, καθώς και με την ετοιμασία και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη προστασία των προστατευόμενων περιοχών, καθώς και των περιοχών με οικοσυστήματα που δύσκολα αναγεννιούνται. 2. Προσαρμογή των δασών στην κλιματική αλλαγή, ενίσχυση της συνεισφοράς των δασών στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, βελτίωση των δασών και του πρασίνου Η ετοιμασία και υλοποίηση του μεσοπρόθεσμου σχεδίου Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στα δάση της Κύπρου Κωνσταντίνος Περικλέους Δασικός Λειτουργός Τμήμα Δασών
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==