ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ AΓΡΟΤΗΣ TΕΥΧΟΣ 490 ΕΤΟΣ 80 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2024 www.agrokypros.gov.cy Διεθνές Έτος Αμπέλου και Οίνου - 2024 «Χαλίτζια Τηλλυρίας ΠΓΕ» Ελιά και Κύπρος
H Συκαμινιά ή Μουριά ανήκει στο γένος Morus της οικογένειας των Μορεοειδών (Moraceae). Είναι γνωστή και ως συκαμιά ή βαβατσινιά. To γένος Morus αντιπροσωπεύεται από 18 είδη σε όλο τον κόσμο. Στην Κύπρο είναι πολύ διαδεδομένο φυτό, κυρίως με τα είδη Morus alba L. και Morus nigra L. που προέρχονται από την Ασία. Πρόκειται για φυλλοβόλο δέντρο ύψους μέχρι 15 μέτρων, με τεφροκαστανό φλοιό. Τα φύλλα του είναι απλά, ακέραια, διατεταγμένα κατ’ εναλλαγή, πριονωτά και καρδιόσχημα στη βάση. Η πάνω επιφάνεια του φύλλου μπορεί να είναι λεία και στιλπνή και η κάτω ελαφρά τριχωτή. Φέρει μικρά, κιτρινοπράσινα άνθη και ανθοφορεί κατά τους μήνες Μάιο-Ιούνιο. Ο καρπός είναι κυλινδρικός ή ωοειδής και αποτελείται από πολλά αχαίνια που σχηματίζουν το γνωστό μούρο. Τα φύλλα της συκαμινιάς αποτελούν τη μοναδική πηγή τροφής του μεταξοσκώληκα, γι’ αυτό και το δέντρο φιλοξενήθηκε στις αυλές των σπιτιών σε πόλεις και χωριά όλης της Κύπρου. Ήταν πολύτιμη για την οικογένεια διότι τα φύλλα της χρησιμοποιούνταν επιπλέον ως τροφή για τα οικόσιτα ζώα, ενώ τα παιδιά έπαιζαν στη σκιά της, έτρωγαν τους ζουμερούς καρπούς της και παρατηρούσαν την άγρια ζωή που προσέλκυε. Οι συκαμινιές έχουν καλλωπιστική αξία, αφού με το πλούσιο φύλλωμά τους προσφέρουν δροσιά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ τον χειμώνα με το πέσιμο των φύλλων επιτρέπουν στις ζεστές ακτίνες του ήλιου να μετριάσουν τις χαμηλές θερμοκρασίες. Εξάλλου, για την οικολογική της αξία, το Τμήμα Δασών χρησιμοποιεί τη συκαμινιά σε χώρους πρασίνου και στη δημιουργία θέσεων τροφοληψίας ειδών άγριας ζωής σε κρατικά δάση. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. σελ. 66 (Aναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά). Συκαμινιά - Morus alba Δέντρο της Χρονιάς 2024 H συκαμινιά - Morus alba - White mulberry Άνθος συκαμινιάς
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 3 Περιεχόμενα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 6 Προκλήσεις στη γεωργία και την κτηνοτροφία, λόγω της πανδημίας και των πολέμων, και η επισιτιστική ασφάλεια 6 Ολοκλήρωση του έργου ARTOLIO ΓΕΩΡΓIΑ 9 Πρόγραμμα κατάρτισης με θέμα «Σύγχρονες τάσεις στην ορθολογική λίπανση των κηπευτικών» 11 Κλιμάκωση της διάθεσης της παραγωγής στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις 12 Η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών Diaphorina citri 16 Βέλτιστες πρακτικές άρδευσης φυλλοβόλων 18 Ενεργητική προστασία καλλιεργειών σε επίπεδο γεωργού 21 Κατηγοριοποίηση ποικιλιών πατάτας με βάση τα χαρακτηριστικά τους και το τελικό προϊόν 24 Κυβερνητικό Φυτώριο Σαϊττά ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 25 Νέα και εξελίξεις στις χρήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 26 Αιρεσιμότητα: Κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης στην κτηνοτροφία 28 Διακίνηση αγελαδινού γάλακτος 30 Συνοπτική έκθεση ευρημάτων της Επισκόπησης Πτηνοτροφίας 2020 32 Απώλειες μελισσιών από φυσικές καταστροφές ή άλλα αίτια ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 35 Το έργο Πανδώτειρα με το ακρωνύμιο LIFE IP-Physis 36 Αντιπλημμυρικά έργα στην Αραδίππου 38 Χρήση τεχνολογιών εξ’ αποστάσεως παρακολούθησης αλιευτικών δραστηριοτήτων μέσω κλειστών κυκλωμάτων CCTV σε αλιευτικά σκάφη και σκάφη-ψυγεία 39 Έντονα καιρικά φαινόμενα που επηρέασαν την Κύπρο το 2023 40 Ανασκόπηση των καιρικών συνθηκών που επικράτησαν στην Κύπρο το καλοκαίρι του 2023 44 Εντός και εκτός τόπου προστασία σπάνιων φυτικών ειδών 45 Δασικός Σταθμός Κακομάλλη - 100 χρόνια λειτουργίας 47 Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις 48 Τεχνική Επιτροπή για την προώθηση της χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών που προκύπτουν από την επεξεργασία αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ 50 Εθνοβοτανική μελέτη για τις παραδοσιακές χρήσεις των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην ορεινή περιοχή του Τροόδους 52 Κίνδυνος για τα εσπεριδοειδή από νέες ασθένειες AΓΡΟΤΗΣ ...συνέχεια
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 4 Διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αμφιπόλεως 6, 2025, Στρόβολος Λευκωσία www.agrokypros.gov.cy Τηλ.: 22408599/8, Φαξ: 22771385 Email: agrokypros@moa.gov.cy ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Απελλή, 1080 Λευκωσία www.pio.gov.cy Υπεύθυνος Έκδοσης Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Κλάδος Γεωργικών Εφαρμογών - Δημοσιότητα Επιμέλεια Έκδοσης Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Email: mvalanidou@pio.moi.gov.cy Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδιασμός Design for Life Ltd - www.dforlife.com Φωτογραφίες Αρχείο ΥΓΑΑΠ, αρχεία Τμημάτων/Υπηρεσιών/Οργανισμών του ΥΓΑΑΠ και προσωπικά αρχεία συγγραφέων, www.shutterstock. com Εκτύπωση Τυπογραφείο Κυπριακής Δημοκρατίας Γ.Τ.Π. 48/2024 - 5.000 ISSN 0256-8519 Εκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Διατίθεται, επίσης, ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.agrokypros.gov.cy Εναλλακτικά, σαρώστε με το κινητό σας το εικονίδιο για πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού. Συνδρομές: Για θέματα που αφορούν τη συνδρομή σας στο περιοδικό (όπως εγγραφή, διαγραφή, αλλαγή διεύθυνσης κ.λπ.) επικοινωνήστε με το: agrokypros@moa.gov.cy ή με το φάξ: 22771385. Σημείωση Εκδότη: Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής. Το περιεχόμενο των άρθρων που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος αντιπροσωπεύει τις απόψεις του συντάκτη/των συντακτών του και μόνον και τελεί υπό την αποκλειστική του/τους ευθύνη. Τεύχος 490, Έτος 80, Ιανουάριος-Απρίλιος 2024 • Το τετραμηνιαίο περιοδικό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) το οποίο εκδίδεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών του Υπουργείου Εσωτερικών. Περιεχόμενα (συνέχεια) ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 54 Τομεακές παρεμβάσεις Οπωροκηπευτικών στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2023-2027 57 Οι περί των Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών στην Αλυσίδα Εφοδιασμού Γεωργικών Προϊόντων και Τροφίμων Νόμοι του 2021 και 2023 60 Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 - Καθεστώς 9.1: Σύσταση Ομάδων και Οργανώσεων Παράγωγων στον τομέα της γεωργίας 61 Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 - Καθεστώς 1.3: Βραχυπρόθεσμες Ανταλλαγές και Επισκέψεις σε Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις και Δάση ΝΕΑ ΕΑΔ ΚΑΙ ΕΣΣΚ 62 2ο Παγκύπριο Συνέδριο «Αγροτική Ανάπτυξη: Από την Έρευνα στην Πράξη» ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ 64 Εθνικό Σχέδιο Δράσης Βιολογικής Παραγωγής ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ 65 Διεθνές Έτος Αμπέλου και Οίνου - 2024 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ 66 H Συκαμινιά - Morus alba ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 68 Κυβερνητικό νηματουργείο βάμβακος στη Λευκωσία ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΠΟΠ / ΠΓΕ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 69 «Χαλίτζια Τηλλυρίας / Halitzia Tillirias» - Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ 71 Μαγειρεύουμε ψάρια υδατοκαλλιέργειας: Πέστροφα
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 5 Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες Νέο έτος, με πολλά και ενδιαφέροντα θέματα που παρουσιάζονται στις σελίδες του τεύχους 490 του περιοδικού «Αγρότης». Το έτος 2024 έχει ανακηρυχθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Αμπέλου και Οίνου (OIV) ως Διεθνές Έτος Αμπέλου και Οίνου. Εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν με την ευκαιρία αυτή, στη Γαλλία, όπου ο Οργανισμός αυτός εδρεύει, και παγκόσμια. Η Κύπρος συμμετέχει στις εκδηλώσεις με τον Κυπριακό Διαγωνισμό Οίνου, ο οποίος τελεί υπό την αιγίδα του OIV. Πολλές είναι οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο γεωργοκτηνοτροφικός μας τομέας. Η πανδημία του Covid-19, οι πολεμικές συρράξεις στην Ουκρανία και πιο πρόσφατα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, έχουν συμπαρασύρει τις οικονομίες των χωρών σε ύφεση. Ακόμα και σήμερα, ο γεωργικός τομέας εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια εύθραυστη ισορροπία, λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχόμενη ενεργειακή κρίση, την κλιματική κρίση και τις αυξανόμενες επισιτιστικές ανάγκες. Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, παρακολουθώντας τις εξελίξεις και τα δεδομένα, σχεδιάζει και υλοποιεί δράσεις για τη στήριξη και την ανάπτυξη της κυπριακής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Στο παρόν τεύχος φιλοξενείται το δεύτερο μέρος της παρουσίασης σχετικά με το πρόγραμμα κατάρτισης που διοργανώθηκε από το Τμήμα Γεωργίας με θέμα «Σύγχρονες τάσεις στην ορθολογική λίπανση των κηπευτικών». Η δρ Ντάτση αναλύει τις νέες τάσεις στην αγορά λιπασμάτων και τη διαχείριση του ζητήματος της θρέψης σε βιολογικές καλλιέργειες. Τον Αύγουστο του 2023 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών. Το έντομο αυτό, το οποίο προσβάλλει φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των εσπεριδοειδών, θεωρείται ιδιαίτερα επιζήμιο για τη γεωργία της ΕΕ εξαιτίας του γεγονότος ότι αποτελεί βασικό φορέα του επιβλαβούς οργανισμού προτεραιότητας Citrus greening bacterium. Στο σχετικό άρθρο περιγράφονται τα μέτρα που πρέπει να λάβουν οι εμπλεκόμενοι στον τομέα για τη διαχείριση του εχθρού αυτού. Στο πλαίσιο εφαρμογής του νέου Στρατηγικού Σχεδίου της Κύπρου για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, εντάσσεται μια νέα έννοια, αυτή της αιρεσιμότητας. Σε σχετικό άρθρο περιγράφονται τα πρότυπα Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης και οι κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης που εφαρμόζονται στον τομέα της κτηνοτροφίας. Στη θεματική ενότητα Φυσικοί Πόροι και Περιβάλλον, παρουσιάζονται ενδιαφέροντα στοιχεία και πρωτοβουλίες σχετικά με την ανάδειξη ή και τη διαχείριση του φυσικού πλούτου του τόπου μας, αξιοποιώντας χρηματοδοτικές ευκαιρίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους πόρους. Μια εκτενής αναφορά στα καιρικά φαινόμενα του έτους που πέρασε, και ιδιαίτερα κατά το περσινό καλοκαίρι, δεικνύουν ότι σημειώθηκαν ή και ξεπεράστηκαν ρεκόρ θερμοκρασιών, ενώ παρατηρήθηκαν ακραία φαινόμενα πλημμύρας, θυελλωδών ανέμων και ξηρασίας. Νέα στήλη εγκαινιάζεται στο τεύχος αυτό. Έχει τίτλο «Νέα για τη βιολογική παραγωγή». Σε αυτή θα παρουσιάζονται άρθρα σχετικά με τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, νέα σχετικά με το κανονιστικό πλαίσιο που τη διέπει, εκδηλώσεις και ενέργειες στην Κύπρο και το εξωτερικό, περιπτωσιολογικές μελέτες και άλλο ενδιαφέρον περιεχόμενο. Δεν λείπουν, όπως πάντα, οι μόνιμες στήλες φιλοξενώντας μεταξύ άλλων και το τελευταίο παραδοσιακό προϊόν της Κύπρου, η ονομασία του οποίου καταχωρίστηκε στο μητρώο των προστατευόμενων ονομασιών προέλευσης και των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καλή και δημιουργική χρονιά σε όλους και ευχάριστη και ωφέλιμη ανάγνωση! Η συντακτική ομάδα AΓΡΟΤΗΣ
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 6 Τέσσερα χρόνια μετά την πανδημία του Covid-19, αλλά και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία που έχει συμπαρασύρει όλους τους τομείς της οικονομίας σε ύφεση, ο γεωργικός τομέας εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια εύθραυστη ισορροπία. Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο μετά τα τελευταία γεγονότα και την ανάφλεξη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, που διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Η διεθνής αστάθεια και οι αναταράξεις, που προκαλούνται από τους πολέμους, τη συνεχόμενη ενεργειακή κρίση και την κλιματική κρίση, θέτουν πολλαπλές προκλήσεις στον γεωργικό τομέα. Οι αλλεπάλληλες αυτές προκλήσεις έχουν αναδείξει τη σημαντικότητα όχι μόνο της διατήρησης αλλά και της βελτίωσης του πρωτογενούς τομέα, τόσο για την ασφάλεια τροφίμων όσο και για την επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων. Η σημασία της γεωργίας και της κτηνοτροφίας για την επιβίωση και την ευημερία μας είναι θεμελιώδης, για την παραγωγή τροφίμων που εξασφαλίζουν την επισιτιστική ασφάλεια, ιδίως σε μια περίοδο επιταχυνόμενης παγκόσμιας αύξησης του πληθυσμού. Στα επόμενα χρόνια ο γεωργοκτηνοτροφικός τομέας θα κληθεί να αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις, καθώς θα χρειαστεί να θρέψει 40% περισσότερους ανθρώπους μέχρι το 2050, να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα και να προσαρμοστεί στις ραγδαίες αλλαγές των καταναλωτικών προτύπων. Παράλληλα, όμως, θα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τις νέες ευκαιρίες που δημιουργούνται και παρουσιάζονται. Η Κυβέρνηση και ειδικότερα το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος στάθηκε δίπλα στον αγροτικό κόσμο κατά τη διάρκεια των διαδοχικών αυτών κρίσεων. Στηρίξαμε τον γεωργοκτηνοτροφικό μας τομέα με τη λήψη μέτρων για την ανακούφισή του, αφενός με εθνικούς πόρους και, αφετέρου, αξιοποιώντας όλες τις προβλεπόμενες χρηματοδοτικές δυνατότητες και εργαλεία από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσα από στοχευμένα προγράμματα για στήριξη των αγροτών που είχαν πληγεί περισσότερο από τις κρίσεις αυτές, κατά την περίοδο 2022-2023 διατέθηκαν ενισχύσεις συνολικού ύψους €34,45 εκατομμυρίων, εκ των οποίων τα €28,2 εκατομμύρια αφορούσαν εθνικούς πόρους και τα υπόλοιπα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ Προκλήσεις στη γεωργία και την κτηνοτροφία, λόγω της πανδημίας και των πολέμων, και η επισιτιστική ασφάλεια €6,25 εκατομμύρια ευρωπαϊκούς πόρους. Προηγήθηκαν και προγράμματα στήριξης τομέων της γεωργίας και κτηνοτροφίας συνολικού ύψους €24 εκατομμυρίων, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19. Παράλληλα, οι δράσεις του Υπουργείου επικεντρώθηκαν και στη βελτίωση των συνθηκών στις οποίες δραστηριοποιούνται οι αγρότες μας, στην αύξηση του εισοδήματός τους, αλλά και στο να καταστεί ο αγροτικός τομέας πιο ανταγωνιστικός και με φιλοπεριβαλλοντικό πρόσημο. Για τη στήριξη της γεωργικής δραστηριότητας και τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου, καθοριστικός θα είναι και ο ρόλος του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2023-2027, με συνολική χρηματοδότηση ύψους €454 εκατομμυρίων. Στο Στρατηγικό Σχέδιο περιλαμβάνονται μέτρα και παρεμβάσεις που προωθούν τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας μας. Παράλληλα, παρέχεται η δυνατότητα για επενδύσεις, ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς και των καταναλωτών. Σε όλες δε τις περιπτώσεις δίνεται μεγάλη έμφαση στην εισαγωγή καινοτομίας και στον μετριασμό του αντικτύπου που έχουν οι δραστηριότητες αυτές στο περιβάλλον. Αδιαμφισβήτητα, ο γεωργοκτηνοτροφικός τομέας στην Κύπρο πρέπει να στηριχθεί, καθώς η επισιτιστική μας ασφάλεια είναι η βάση για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό και αναγνωρίζοντας τη σημασία του τομέα, ως Υπουργείο λαμβάνουμε όλες τις δέουσες ενέργειες, ώστε να τον θωρακίσουμε και αυτός να μη βρεθεί ξανά αντιμέτωπος με ακόμα σοβαρότερες δυσχέρειες. Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και τα νέα δεδομένα όπως αυτά διαμορφώνονται, ώστε να σχεδιαστούν και νέες υποστηρικτικές δράσεις όπου και όταν χρειαστεί. Ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε στο πλευρό των αγροτών μας, παρέχοντας όχι μόνο οικονομική ενίσχυση αλλά και προοπτική, ασφάλεια και στήριξη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος. Αφουγκραζόμαστε τα προβλήματά τους και είμαστε έτοιμοι, εκεί και όπου πρέπει, να βοηθήσουμε και να τους ενισχύσουμε. Η στήριξη των αγροτών μας αποτελεί προτεραιότητα, προκειμένου να ενδυναμώσουμε τον πρωτογενή τομέα και την κυπριακή οικονομία γενικότερα. Στις 28 Δεκεμβρίου 2023 ολοκληρώθηκε το έργο ARTOLIO (Profitable and Sustainable Artisanal Olive Oil Industry in the Mediterranean) στο οποίο συμμετείχε ως εταίρος το Τμήμα Γεωργίας. Το έργο ARTOLIO ήταν χορηγημένο κατά 90% από το πρόγραμμα ENI CBC MED και αποτελεί μια πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ χωρών της Μεσογείου με στόχο την προώθηση και την είσοδο μικρών παραγωγών με παραδοσιακούς ελαιώνες, καθώς και ελαιοτριβείων, στην αγορά του εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου, επενδύοντας στην τεχνογνωσία και τις υποδομές, και εφαρμόζοντας σύγχρονες στρατηγικές μάρκετινγκ. Ολοκλήρωση του έργου ARTOLIO Επικεφαλής Δικαιούχος του Έργου ήταν το ARO Volcani Center στο Ισραήλ και συμμετείχαν σε αυτό ως εταίροι πανεπιστήμια και οργανισμοί από το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, την Ελλάδα (Μακεδονία και Πελοπόννησος), την Κύπρο, τη Γαλλία (Κορσική) και την Ισπανία (Χαέν). Κάθε εταίρος είχε καθορίσει Τοπικό Κέντρο Γνώσης (NOReKC), του οποίου ο ρόλος ήταν να παρέχει καθοδήγηση και συμβουλές αφού επιλέξει με συγκεκριμένες διαδικασίες πέντε παραγωγούς και δύο ελαιοτριβεία που θα εφάρμοζαν πιλοτικά τις προβλεπόμενες βελτιώσεις. Το Τμήμα Γεωργίας είχε καθορίσει ως NOReKC τρεις Λειτουργούς του Τμήματος,
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 7 ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ με σημείο αναφοράς το Επαρχιακό Γεωργικό Γραφείο Λάρνακας. Με βάση τις προβλεπόμενες διαδικασίες και μετά την υποβολή αιτήσεων από τους ενδιαφερόμενους, επιλέγηκαν από το Τμήμα Γεωργίας για συμμετοχή πέντε ελαιοπαραγωγοί από διαφορετικές περιοχές (Φρέναρος, Αθηένου, Μαρώνι, Βαβατσινιά, Στατό-Άγιο Φώτιο) και δυο ελαιοτριβεία (Αλεθρικό, Κρήτου Μαρόττου). Μέσω του έργου οι παραγωγοί που συμμετείχαν είχαν στη διάθεσή τους ως επιχορήγηση €12.000 και τα ελαιοτριβεία €10.000 για αγορά εξοπλισμού (γεωργικού, μηχανολογικού, τυποποίησης του ελαιολάδου, κ.ά.), καθώς και για την προώθηση του προϊόντος τους, πάντα υπό την επίβλεψη των αρμόδιων Λειτουργών του Τμήματος Γεωργίας και του Επικεφαλής Εταίρου. Δράσεις Παραγωγή ποιοτικού εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου Μεταξύ των λειτουργών του Τμήματος Γεωργίας που αποτέλεσαν το Τοπικό Κέντρο Γνώσης (NOReKC) και των συμμετεχόντων παραγωγών και ιδιοκτητών ελαιοτριβείων υπήρξε διαρκής επικοινωνία και συνεργασία. Oι συμμετέχοντες παρακολούθησαν εκπαιδεύσεις που αφορούσαν όλο το φάσμα ενεργειών που απαιτούνται για την παραγωγή εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου, τόσο σε θέματα διαχείρισης της καλλιέργειας στον αγρό όσο και σε θέματα εξαγωγής (extraction) στο ελαιοτριβείο, αποθήκευσης και εμφιάλωσής του. Όσον αφορά τα αγρονομικά θέματα, πέραν από τις εκπαιδεύσεις που πραγματοποιήθηκαν, έγιναν αρκετές επιτόπιες επισκέψεις στις εκμεταλλεύσεις, όπου δόθηκαν ατομικά προγράμματα λίπανσης και άρδευσης μετά από αναλύσεις εδάφους, φύλλων και νερού, καθώς επίσης και συμβουλές για ολοκληρωμένη αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών αλλά και για βελτιστοποίηση των καλλιεργητικών πρακτικών, κυρίως της περιόδου συγκομιδής. Επιπρόσθετα, πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις από ισραηλινούς εμπειρογνώμονες από τον Επικεφαλής Εταίρο, όπου δόθηκαν στους συμμετέχοντες περαιτέρω συμβουλές και καθοδήγηση. Το ελαιόλαδο που παραγόταν αξιολογήθηκε ποιοτικά τόσο με χημικές αναλύσεις όσο και με οργανοληπτικό έλεγχο από τον Επικεφαλής Εταίρο, καθώς και από το Πάνελ Οργανοληπτικής Αξιολόγησης Ελαιολάδου του Τμήματος Γεωργίας. Οι αξιολογήσεις αυτές επαναλαμβάνονταν κάθε τρεις μήνες έτσι ώστε να διαφαίνεται και η εξέλιξη του ελαιολάδου κατά την αποθήκευση, η οποία γινόταν κάτω από ελεγχόμενες, βέλτιστες συνθήκες. Επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν και στα δυο ελαιοτριβεία που συμμετείχαν στο έργο τόσο από τους λειτουργούς του Τμήματος Γεωργίας όσο και από τον ισραηλινό εμπειρογνώμονα Ehud Soriano. Δόθηκαν συμβουλές και καθοδήγηση σχετικά με τις πρακτικές που πρέπει να ακολουθούνται στο ελαιοτριβείο για την παραγωγή όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας ελαιολάδου. Επιπρόσθετα, πραγματοποιήθηκε σεμινάριο με τίτλο «Βέλτιστες πρακτικές στο ελαιοτριβείο», όπου κύριος ομιλητής ήταν ο κ. Soriano και το οποίο ήταν ανοικτό για παρακολούθηση από όλους τους ιδιοκτήτες ελαιοτριβείων, γεωπόνους του Τμήματος Γεωργίας και του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών, καθώς και προσωπικού άλλων κρατικών υπηρεσιών οι οποίες έχουν σχέση με τον έλεγχο και τη λειτουργία των ελαιοτριβείων. Οικονομική διαχείριση, τυποποίηση, εμπορία, μάρκετινγκ Εκτός από την καθοδήγηση στον αγρό και στο ελαιοτριβείο, μέσω του έργου οι συμμετέχοντες έτυχαν εκπαίδευσης και καθοδήγησης σε θέματα που αφορούν την οικονομική διαχείριση της εκμετάλλευσής τους, καθώς και σε θέματα σχετικά με την τυποποίηση, την εμπορία και το μάρκετινγκ. Για τα θέματα αυτά πραγματοποιήθηκαν τόσο εκπαιδεύσεις όσο και επιτόπιες επισκέψεις, ενώ πραγματοποιήθηκε επίσης διήμερο σεμινάριο με τίτλο «Στρατηγικές Ανάπτυξης Μάρκας για Παραγωγούς Ελαιολάδου», το οποίο ήταν ανοικτό για παρακολούθηση από όλους τους ενδιαφερόμενους. Πέραν από τις εκπαιδεύσεις, με σκοπό την παροχή βοήθειας στους συμμετέχοντες στα θέματα οικονομικής διαχείρισης, εμπορίας και μάρκετινγκ, μέσα από το έργο έχουν δημιουργηθεί ορισμένα ψηφιακά εργαλεία, τα οποία αξιοποιούνται από τους συμμετέχοντες. Έχει δημιουργηθεί
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 8 ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ εφαρμογή (application) η οποία παρέχει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες, περνώντας σε αυτήν τα οικονομικά δεδομένα της εκμετάλλευσής τους και συγκρίνοντάς τα με τα αντίστοιχα των άλλων συμμετεχόντων εταίρων του έργου, να έχουν πιο καθαρή εικόνα σχετικά με την οικονομική διαχείριση της εκμετάλλευσής τους και πώς αυτή μπορεί να βελτιωθεί. Περαιτέρω, έχει δημιουργηθεί η ηλεκτρονική πλατφόρμα www.artolio.world όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να εξερευνήσει τον κόσμο του παραδοσιακού μεσογειακού εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου, να γνωρίσει τους παραγωγούς του Artolio, τις ιστορίες που υπάρχουν πίσω από αυτούς και τα προϊόντα τους, καθώς και να έρθει σε επαφή μαζί τους. Επιπρόσθετα, τα ελαιόλαδα των παραγωγών του Artolio παρουσιάστηκαν σε διεθνείς εκθέσεις τροφίμων καθώς και σε φορείς εμπορίας ελαιολάδου κατά τη διεξαγωγή περιοδείας μάρκετινγκ μελέτης περίπτωσης (case study marketing tour) στην Ολλανδία. Αξιοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους από το έργο, το Τμήμα Γεωργίας δημιούργησε και τη δική του πλατφόρμα www.cyprusoliveoil.com.cy, η οποία φιλοξενεί τους Κύπριους παραγωγούς και ελαιοτριβείς του έργου, οι οποίοι παρουσιάζουν τις εκμεταλλεύσεις τους, την ιστορία πίσω από την παραγωγή του ελαιολάδου τους και τα προϊόντα τους, καθώς και στοιχεία επικοινωνίας ώστε ο επισκέπτης να επικοινωνήσει μαζί τους. Στόχος είναι η πλατφόρμα αυτή να φιλοξενήσει όλους τους Κύπριους παραγωγούς εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να βρίσκει σε ένα χώρο συγκεντρωμένα όλα τα κυπριακά ελαιόλαδα μαζί με τις πληροφορίες και την ιστορία τους. Ολοκλήρωση του έργου Με την ολοκλήρωση του έργου Artolio, οι συμμετέχοντες έχουν επωφεληθεί τόσο σε υποδομές όσο και σε γνώση. Μέσα από τη συμμετοχή τους στο έργο, έχουν βελτιώσει τις αποδόσεις τους στον αγρό, την ποιότητα του ελαιολάδου τους, την οικονομική διαχείριση των εκμεταλλεύσεών τους, την τυποποίηση του προϊόντος τους, έχουν αποκομίσει γνώσεις σχετικές με την εμπορία και το μάρκετινγκ, και έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε εργαλεία διαφήμισης και προώθησης του προϊόντος τους. Σημαντικό είναι επίσης ότι οι Κύπριοι συμμετέχοντες στο έργο έχουν γνωριστεί μεταξύ τους και έχουν αναπτύξει κανάλια συνεργασίας, γεγονός που θα τους βοηθήσει να αντεπεξέλθουν στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της αγοράς του ελαιολάδου. Περαιτέρω, το Τμήμα Γεωργίας με τη συμμετοχή του στο έργο ως εταίρος και ως αρμόδιο Τμήμα για την παροχή καθοδήγησης στους ελαιοπαραγωγούς για την καλλιέργεια της ελιάς και την παραγωγή υψηλής ποιότητας ελαιολάδου, μέσα από την επαφή με τους άλλους εταίρους και τις επισκέψεις σε άλλες ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Μεσογείου, έχει εμπλουτίσει τις γνώσεις του και έχει κτίσει γέφυρες συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών με άλλους σημαντικούς οργανισμούς στο εξωτερικό, που ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια και το ελαιόλαδο. Τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται όλο και περισσότερο ανά το παγκόσμιο η σημασία της κατανάλωσης ελαιόλαδου και οι ευεργετικές του ιδιότητες στην υγεία στο πλαίσιο της μεσογειακής διατροφής. Για την Κύπρο, το ελαιόλαδο αποτελεί ένα από τα πλέον παραδοσιακά προϊόντα, συνδεδεμένο με τις κυπριακές παραδόσεις αλλά και την κυπριακή κουζίνα. Ωστόσο, παρόλο που οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της Κύπρου ευνοούν την παραγωγή πολύ καλής ποιότητας εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου, το κυπριακό ελαιόλαδο δεν έχει αποκτήσει ακόμα την αξία που μπορεί να πετύχει και δεν έχει, τουλάχιστον ακόμα, αποκτήσει τη φήμη που θα μπορούσε στο εξωτερικό. Μέσα από τη συμμετοχή σε έργα και προγράμματα όπως το Artolio, παρέχεται η δυνατότητα για αξιοποίηση παραγόντων που μπορούν να βελτιώσουν την κυπριακή ελαιοκαλλιέργεια, να ενεργοποιήσουν περισσότερους παραγωγούς να ασχοληθούν με την παραγωγή και εμπορία υψηλής ποιότητας εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου, να δημιουργηθούν κανάλια συνεργασίας μεταξύ παραγωγών και να τοποθετηθεί το κυπριακό ελαιόλαδο στις διεθνείς αγορές.
AΓΡΟΤΗΣ 2024 / TEΥΧΟΣ 490 9 ΓΕΩΡΓIΑ Πρόγραμμα κατάρτισης με θέμα «Σύγχρονες τάσεις στην ορθολογική λίπανση των κηπευτικών» Βιοδιεγέρτες και νέες τάσεις στην αγορά λιπασμάτων Ως βιοδιεγέρτες καλούνται τα προϊόντα λίπανσης που είναι ικανά να διεγείρουν τις διαδικασίες θρέψης των φυτών ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους σε θρεπτικά συστατικά. Στόχος τους είναι να βελτιώσουν την αποτελεσματική χρήση θρεπτικών συστατικών, την ανοχή στο αβιοτικό στρες, ορισμένα χαρακτηριστικά ποιότητας ή και τη διαθεσιμότητα περιορισμένων θρεπτικών συστατικών στο έδαφος, ή την ριζόσφαιρα. Σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα στην αγορά πολλά σκευάσματα που ανήκουν στην κατηγορία των βιοδιεγερτών. Αυτό συμβαίνει λόγω (i) της ανάγκης μείωσης της χρήσης χημικών προστατευτικών σκευασμάτων εξαιτίας και των κανονιστικών πλαισίων, (ii) της μείωσης των αρνητικών επιδράσεων της συμβατικής γεωργίας στο περιβάλλον και στα τρόφιμα, και (iii) της ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας, έχοντας ως απώτερο στόχο τη διατήρηση της διαθεσιμότητας φυσικών πόρων. Κυριότερες κατηγορίες βιοδιεγερτών είναι τα μικροβιακά στελέχη και οι μεταβολίτες τους, τα εκχυλίσματα φυτών ή φυκών, οι υδρολυμένες πρωτεΐνες, τα αμινοξέα, οι πολυσακχαρίτες, τα φουλβικά και χουμικά οξέα, τα προϊόντα βιοπολυμερών, όπως της χιτίνης, και οι ανόργανες ενώσεις, όπως του πυριτίου. Το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί με τους βιοδιεγέρτες είναι ότι δεν γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιήσουν τα σκευάσματα. Δηλαδή, παρά το γεγονός ότι παρατηρούν κάποιο επιθυμητό αποτέλεσμα και βελτίωση στην απόδοση της καλλιέργειάς τους, δεν γνωρίζουν από πού ακριβώς προέρχεται και δεν ξέρουν τον τρόπο λειτουργίας των βιοδιεγερτών. Ως αποτέλεσμα, κάνουν αλόγιστη χρήση σκευασμάτων και ενδεχομένως έχουν σημαντική δαπάνη στην καλλιέργειά τους. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας ουσιών που καλούνται βιοδιεγέρτες είναι ότι είναι πολλοί. Αυτός είναι και ο λόγος που προωθούνται από τις παρασκευάστριες εταιρείες. Οπότε, θα πρέπει κανείς να ακολουθεί τις οδηγίες της ετικέτας σωστά και να δοκιμάζει τα προϊόντα αυτά πριν κάνει γενικευμένη χρήση στην καλλιέργειά του και, φυσικά, να ξέρει τι είναι αυτό το προϊόν, ποια η χρησιμότητά του, πότε εφαρμόζεται και με ποιο τρόπο. Συνήθως εκεί απαντάται το πρόβλημα χρήσης, γιατί οι περισσότεροι παραγωγοί αγνοούν, για παράδειγμα, ότι κατά τη χρήση μικροβιακού σκευάσματος δεν χρησιμοποιούνται φυτοπροστατευτικά προϊόντα γιατί θα καταστρέψουν τα μικρόβια. Ή ότι η χρήση ενός ριζόβιου είναι για συγκεκριμένο φυτό, καθώς υπάρχει εξειδίκευση. Κατά τη χρήση βιοδιεγερτών, πολύ σημαντική είναι επίσης η συντήρηση του προϊόντος μέχρι και τη χρήση. Εάν αυτό συντηρηθεί σε ακατάλληλες συνθήκες, τότε χάνεται εύκολα η αποτελεσματικότητά του. Σε ότι αφορά τα σκευάσματα, οι παρασκευάστριες εταιρείες καταβάλλουν σημαντική προσπάθεια, καθώς προσεγγίζουν πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς για τη διεξαγωγή έρευνας για τα προϊόντα αυτά. Η ανάγκη διαφοροποίησης και οι ανταγωνιστικές πιέσεις είναι αυτά που οδηγούν αυτή την εξέλιξη. Ένα προϊόν γίνεται ανταγωνιστικό όταν συνοδεύεται από ερευνητικά δεδομένα, γιατί αυτά πιστοποιούν την αποτελεσματικότητά του. Έρευνα, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, δεικνύει πώς ακριβώς λειτουργεί ένα προϊόν. Το Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών του Τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του ΓΠΑ βρίσκεται σε στενή επαφή με παραγωγούς, συμμετέχοντας σε ερευνητικά προγράμματα. Δοκιμάζονται τέτοια σκευάσματα σε επίπεδο παραγωγού, ώστε οι παραγωγοί να μάθουν να τα εφαρμόζουν σωστά. Και εν τέλει, να γνωρίζουν πώς να επιλέγουν οι ίδιοι μόνοι τους προϊόντα κατάλληλα για τις καλλιέργειές τους. Η εκπαίδευση που προσφέρει το Εργαστήριο είναι ως προς το τι είναι τα σκευάσματα αυτά και πώς μπορεί ό ίδιος ο παραγωγός να καταλάβει αν συγκεκριμένο σκεύασμα εξυπηρετεί ή όχι τη συγκεκριμένη καλλιέργειά του. Οι βιοδιεγέρτες μπορούν να δώσουν λύσεις, για παράδειγμα έναντι παραγόντων καταπόνησης που μπορεί να αντιμετωπίζει μια καλλιέργεια κατά τη διάρκειά της. Για παράδειγμα, μια καλλιέργεια ντομάτας μπορεί να βρίσκεται σε συνθήκες πολύ χαμηλών θερμοκρασιών, ενώ στη συνέχεια να αντιμετωπίζει πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αυτή η προσαρμογή από το ένα περιβάλλον στο άλλο μπορεί να βοηθηθεί από τη χρήση κάποιων αντιοξειδωτικών σκευασμάτων. Αυτό συμβαίνει κατ’ αναλογία και στους ανθρώπινους οργανισμούς: καλύτερο ανοσοποιητικό σύστημα επιτρέπει, όταν βρεθούμε σε ένα περιβάλλον με λιγότερο ιδανικές συνθήκες, να επιβιώσουμε. Αυτό προσπαθούν να κάνουν οι βιοδιεγέρτες. Να βοηθήσουν το φυτό να εγείρει μηχανισμούς άμυνας εναντίον διαφόρων παραμέτρων βιοτικού και αβιοτικού στρες, δηλαδή καταπόνησης που προέρχεται από παθογόνα, αλλά και από αντίξοες συνθήκες όπως ξηρασία, υψηλή συγκέντρωση αλάτων ή βαρέων μετάλλων στο θρεπτικό διάλυμα, και οτιδήποτε δηλαδή εγείρει την καταπόνηση. Σε συνέχεια του ομότιτλου άρθρου στο περιοδικό Αγρότης, τεύχος 489, ακολουθεί η συζήτηση με τη δρα Γεωργία Ντάτση, Επίκουρη Καθηγήτρια Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ), σχετικά με τους βιοδιεγέρτες και τις νέες τάσεις στην αγορά λιπασμάτων, καθώς και τη διαχείριση της θρέψης στις βιολογικές καλλιέργειες. Οι παρουσιάσεις των εκπαιδεύσεων βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα του Τμήματος Γεωργίας, στη θεματική ενότητα Διαφωτιστικό Υλικό και Εκδόσεις / Εκπαιδευτικό Υλικό. Βιοδιεγέρτες και νέες τάσεις στην αγορά λιπασμάτων. Διαχείριση της θρέψης στις βιολογικές καλλιέργειες. Συζήτηση με τη δρα Γεωργία Ντάτση, Επίκουρη Καθηγήτρια ΓΠΑ
pio.gov.cyRkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==