Ορίγανον το καρδιόφυλλον Το όνομα του γένους Origanum προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «όρος» δηλαδή βουνό και «γάνος» που σημαίνει ομορφιά, λαμπρότητα, που δηλώνει ένα φυτό κόσμημα των βουνών. Το επίθετο του είδους Ορίγανον το καρδιόφυλλον (Ο. cordifolium) προέρχεται από τις λατινικές λέξεις cordis (καρδιά) και folium (φύλλο), λόγω του καρδιοειδούς σχήματος του φύλλου του φυτού. Το γένος Origanum περιλαμβάνει περίπου 35 είδη και υποείδη, με εξάπλωση την Ευρώπη, τη Μεσόγειο και ανατολικά μέχρι την κεντρική Ασία. Στην Κύπρο, το γένος αντιπροσωπεύεται με έξι ιθαγενή είδη. Ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Lamiaceae), που αριθμεί πάνω από 3.000 είδη σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην πλειονότητά τους αξιοποιούνται ως καλλωπιστικά, φαρμακευτικά και αρτυματικά, λόγω των αιθέριων ελαίων που περιέχουν, αλλά και του ιδιαίτερα ευχάριστου αρώματός τους. Το Ορίγανον το καρδιόφυλλον, κοινώς η καρδιόφυλλη ρίγανη, είναι ένας αρωματικός ημίθαμνος, ύψους 40-60 εκατοστών. Οι νεαροί βλαστοί είναι στρογγυλοί ή ελαφρώς τετράγωνοι, συχνά με πορφυρό χρώμα. Φέρουν φύλλα αντίθετα, απλά, άμισχα, με έλασμα πλατιά ωοειδές-καρδιοειδές, άτριχο, γλαυκό, αδενώδες, ελαφρά εξώκυρτο. Τα άνθη είναι διαταγμένα σε επιμήκεις, κρεμαστούς στάχυες, με βράκτια σχεδόν κυκλικά, άτριχα, πορφυρά ή ρόδινα. Ο κάλυκας είναι δίχειλος, με 13 νεύρα. Η στεφάνη είναι επίσης δίχειλη, με πέταλα λευκού ή ρόδινου χρώματος. Τα άνθη φέρουν τέσσερις στήμονες. Ο καρπός αποτελείται από τέσσερα μικρά, καστανά, πλατιά ελλειψοειδή κάρυα. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Εξάπλωση και ενδιαίτημα Το Ορίγανον το καρδιόφυλλον είναι είδος ενδημικό της Κύπρου που περιορίζεται σε πέντε θέσεις στο Δάσος Πάφου, στις κοιλάδες Ρουδιά και Ξερού, σε υψόμετρο 250-925 μέτρων. Απαντά σε υγρές, σκιερές, βραχώδεις πλαγιές, κοντά σε ρεματιές και πρανή δρόμων, σε πυριγενή πετρώματα. Αποτελεί χαρακτηριστικό είδος του οικοτόπου Χασοφυτική βλάστηση πυριγενών βράχων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας των Οικοτόπων, με κωδικό 8220. Ιδιότητες και χρήσεις Αποτελεί αρωματικό είδος με κοσμητική αξία. Τα επίγεια τμήματα του φυτού παράγουν αιθέριο έλαιο με κύριο συστατικό την α-τερπινεόλη, με αμυντική λειτουργία. Για την καρδιόφυλλη ρίγανη δεν εντοπίστηκαν μαρτυρίες ή πληροφορίες για τη χρήση της. Παρόλα αυτά είναι ευρέως γνωστή η αξιοποίηση ειδών ρίγανης τόσο ως μπαχαρικό στη μαγειρική, όσο και ως φαρμακευτικό προϊόν στην ιατρική λόγω των αντιβακτηριδιακών, αντιοξειδωτικών, αντιμικροβιακών και αντικαρκινικών τους ιδιοτήτων. Καθεστώς διατήρησης και απειλές Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου με την κατηγορία «Εύτρωτο» (Vulnerable). Ο συνολικός πληθυσμός του είδους είναι περίπου 6.500 φυτά και βρίσκεται σε προστατευόμενη δασική γη που περιλαμβάνεται στο Ευρωπαικό Δίκτυο Natura 2000. Απειλείται από πυρκαγιές και σε κάποιες περιοχές από υπερβόσκηση από τα αγρινά. AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 489 66 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ Το Τμήμα Δασών δίνει την ευκαιρία στο κοινό να γνωρίσει, μέσα από αυτή τη στήλη, αριθμό φυτών που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, το οποίο είναι αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας και στενής συνεργασίας μεγάλου αριθμού ερευνητών της Κυπριακής Χλωρίδας. Εκδόθηκε από τον Φιλοδασικό Σύνδεσμο Κύπρου to 2007 και σε αυτό είχαν αξιολογηθεί 328 φυτά της κυπριακής χλωρίδας. Τα κόκκινα βιβλία και οι κόκκινοι κατάλογοι χρησιμοποιούνται διεθνώς και αναφέρονται σε φυτά ή ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, κατατάσσοντάς τα σε κατηγορίες κινδύνου εξαφάνισης με βάση ποιοτικά κριτήρια και μέσα από καθορισμένη μεθοδολογία της Διεθνούς Ένωσης Διατήρησης της Φύσης (IUCN). Έρευνα: Γεωργία Χρυσοστόμου, Κωνσταντίνος Ιωσήφ Βιβλιογραφία: Meikle R.D. 1985. Flora of Cyprus. Vol. 2. London: BenthamMoxon Trust, Royal Botanic Gardens, Kew. Τσιντίδης Τ., Χριστοδούλου Χ.Σ., Δεληπέτρου Π. και Γεωργίου Κ. 2007. Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου. Λευκωσία: Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου. Χατζηκυριάκου, Γ. 2007. Αρωματικά και αρτυματικά φυτά στην Κύπρο - Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Λευκωσία: Πολιτιστικό ίδρυμα τραπέζης Κύπρου. Johnson A.T. and Smith H.A. 1986. Plant Names Simplified. Herefordshire: The Hamlyn Publishing Group. Δεληπέτρου Π., Χριστοδούλου Χ.Σ. 2016. Οδηγός αναγνώρισης και χαρτογράφησης των οικοτόπων του Παραρτήματος I της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στην Κύπρο. Τμήμα Περιβάλλοντος, Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Λευκωσία, Κύπρος.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0