29 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 489 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη βιοποικιλότητα στην Κύπρο Εύα Πίττα Λειτουργός Περιβάλλοντος Τμήμα Περιβάλλοντος Η βιοποικιλότητα είναι η ποικιλία όλων των ζωντανών οργανισμών και περιλαμβάνει την ποικιλότητα που παρατηρείται μέσα και μεταξύ των ειδών, αλλά και μεταξύ των οικοσυστημάτων. Έχει διαμορφωθεί στο πέρασμα εκατομμυρίων χρόνων και προσφέρει πολυάριθμα οφέλη διαμορφώνοντας τη βάση όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Παρέχει δε αγαθά και υπηρεσίες στα οποία στηρίζεται η οικονομική δραστηριότητα και η ευημερία των ανθρώπινων κοινωνιών. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας εξασφαλίζει τη συνεχή παροχή των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχει η φύση, οι οποίες περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την παραγωγή πρώτων υλών και τροφίμων, τη ρύθμιση του υδατικού ισοζυγίου και του κλίματος, τη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους, την αισθητική απόλαυση και δραστηριότητες αναψυχής. Ο αυξανόμενος ρυθμός απώλειας ειδών κατά τον 20° και 21° αιώνα καθώς και η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων επιβάλλουν τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των αιτιών που οδηγούν σε μείωση της βιοποικιλότητας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κυριότερες αιτίες απώλειας βιοποικιλότητας είναι οι αλλαγές στη χρήση γης και θάλασσας, η άμεση εκμετάλλευση οργανισμών (π.χ. αλιεία), η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και τα χωροκατακτητικά ξένα είδη. Η Κύπρος φιλοξενεί πλούσια βιοποικιλότητα και τύπους φυσικών οικοτόπων με διακριτά στοιχεία χλωρίδας και πανίδας σε σύγκριση με άλλες γειτονικές περιοχές. Αυτό συμβαίνει λόγω της μακράς γεωγραφικής απομόνωσης του νησιού, καθώς και των γεωλογικών, εδαφολογικών και κλιματολογικών συνθηκών. Με τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα δεδομένα, η Κύπρος καθ’ όλη τη διάρκεια της γεωλογικής της ιστορίας παρέμεινε απομονωμένη και ουδέποτε ενώθηκε με κάποια κοντινή ηπειρωτική περιοχή. Αυτό έδωσε την ευκαιρία σε πολλά ζώα και φυτά, που κατόρθωσαν να φτάσουν στην Κύπρο μέσω διασποράς, να διαφοροποιηθούν και να εξελιχθούν σε νέα είδη ή υποείδη. Ως εκ τούτου, η Κύπρος θεωρείται θερμό σημείο βιοποικιλότητας, ενώ παράλληλα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μεταναστευτικούς διαδρόμους ειδών. Παράλληλα, η Κύπρος όχι μόνο φιλοξενεί αρκετά ενδημικά είδη, δηλαδή είδη που βρίσκονται μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο, αλλά και αρκετά είδη με ασιατική ή αφρικανική εξάπλωση τα οποία δεν βρίσκονται σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Για την προστασία των τύπων φυσικών οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος, η Κύπρος έχει καθορίσει φυσικές προστατευόμενες περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000, εφαρμόζοντας έτσι τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ. Το Δίκτυο Natura 2000 στην Κύπρο αποτελείται σήμερα από 63 περιοχές που είναι αντιπροσωπευτικές του ορεινού όγκου, των ακτών, των γεωργικών γαιών, των εσωτερικών υδάτων και θαλάσσιου περιβάλλοντος του νησιού. Επιπρόσθετα, η Κύπρος είναι ιδιαίτερα πλούσια σε άγριους συγγενείς καλλιεργούμενων ειδών, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βελτίωση των καλλιεργούμενων ποικιλιών φυτών. Σημαντικό κομμάτι των φυτικών γενετικών πόρων αποτελούν και οι ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες, δηλαδή οι ποικιλίες που καλλιεργούνταν στην Κύπρο και διαμορφώθηκαν μέσω επιλογών που έκαναν οι γεωργοί και της φυσικής επιλογής μέσω της επίδρασης του περιβάλλοντος. Ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες έχουν καταγραφεί σε σιτηρά, ψυχανθή, λαχανικά και σε δενδρώδεις καλλιέργειες. Αντίστοιχα, υπάρχουν τοπικές/ παραδοσιακές φυλές αγροτικών ζώων στην Κύπρο που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την ντόπια φυλή βοοειδών και το κυπριακό γαϊδούρι. Στην Κύπρο οι παράγοντες που οδηγούν στην απώλεια βιοποικιλότητας σχετίζονται κυρίως με πιέσεις για αστική και τουριστική ανάπτυξη και σχετικές υποδομές, ραγδαία ανάπτυξη του οδικού δικτύου, αλλαγή στη χρήση γης, ρύπανση, όχληση, υποβάθμιση και κατακερματισμός των οικοσυστημάτων, απερήμωση, πυρκαγιές, κλιματική αλλαγή, εξάπλωση χωροκατακτητικών ξένων ειδών, εντατικοποίηση της γεωργικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας και υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Η Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα στην Κύπρο αποτελεί υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, τόσο ως χώρας μέλους της ΕΕ όσο και ως συμβαλλόμενου μέλους της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity). Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε στις 3 Μαρτίου 2020 τη Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο, σηματοδοτώντας μια ολιστική προσέγγιση στην προστασία της φύσης. Γενικός στόχος της Στρατηγικής είναι η ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας, η ανάδειξη του φυσικού κεφαλαίου, καθώς και η ενίσχυση της συμμετοχικής διαδικασίας σε όλους τους τομείς. Η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο έχει χρονικό ορίζοντα την επόμενη δεκαετία (2020-2030) και αποτελείται από δεκατρείς επιμέρους στόχους: 1. Βελτίωση διαθέσιμης γνώσης για σκοπούς διατήρησης της βιοποικιλότητας
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0