AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 55 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ υδατορέματος κατάντη του σκοπευτηρίου (1000 και 3000 μέτρα μακριά) και της υδατοδεξαμενής που αυτό τροφοδοτεί, καθώς οι συγκεντρώσεις ήταν της ίδιας τάξης μεγέθους με μη επηρεαζόμενα δείγματα ιζημάτων ελέγχου, που συλλέχθηκαν ανάντη. Η απουσία μόλυνσης στο υπό μελέτη υδατόρεμα και στην υδατοξεξαμενή επαληθεύτηκε περαιτέρω από τα μη ανιχνεύσιμα επίπεδα Pb στα δείγματα νερού που συλλέχθηκαν κατά μήκος του υδατορέματος κατάντη του σκοπευτηρίου. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η ρύπανση του εδάφους και των ιζημάτων με Pb περιορίζεται εντός των ορίων του σκοπευτηρίου και του εφήμερου υδατορέματος που βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση. Αυτό υποδηλώνει ότι η ποτάμια και αιολική μεταφορά του Pb από το ρυπασμένο σκοπευτήριο προς τα γύρω οικοσυστήματα είναι αμελητέα. Τα φυτά αποτελούν ισχυρούς βιοδείκτες για την εκτίμηση του βαθμού ρύπανσης του εδάφους από δυνητικά τοξικά μέταλλα, καθώς προσλαμβάνουν και συσσωρεύουν αυτούς τους ρύπους στους ιστούς τους, ενώ παρουσιάζουν επίσης διακριτές φυσιολογικές και φαινοτυπικές αλλοιώσεις εάν ξεπεραστεί ένα όριο συγκέντρωσης δυνητικά τοξικών μετάλλων στο έδαφος ή στους ιστούς τους. Για τον σκοπό αυτό, συλλέχθηκαν δείγματα ιστών, όπως φύλλα, καρποί ή σπόροι από αντιπροσωπευτικά καλλιεργούμενα (ελιά) και είδη άγριων φυτών (τρεμιθιά και κάππαρη) που φύονται στην περιοχή μελέτης και αναλύθηκαν για την αξιολόγηση της περιεκτικότητάς τους σε Pb. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιστοί από τα άγρια φυτά είναι επίσης βρώσιμοι, κυρίως εκείνοι της κάππαρης και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συλλεχθούν και να καταναλωθούν από κατοίκους της περιοχής. Όλα τα είδη φυτών που φύονται εντός των ορίων του σκοπευτηρίου παρουσίασαν σημαντικά αυξημένη συγκέντρωση Pb στους ιστούς τους σε σύγκριση με τα αντίστοιχα είδη φυτών που αναπτύχθηκαν σε μη ρυπασμένες περιοχές ελέγχου (5001000 μέτρα μακριά από το σκοπευτήριο) (Πίνακας 2). Η συγκέντρωση του Pb στους καρπούς των ελαιόδεντρων, στους σπόρους της τρεμιθιάς και στο βρώσιμο μέρος της κάππαρης που φύονταν στο πεδίο βολής ήταν 38-, 52- και 41- φορές υψηλότερη, αντίστοιχα, σε σύγκριση με την αντίστοιχη συγκέντρωση στα δείγματα ελέγχου. Η βιοσυσσώρευση του Pb στα είδη φυτών που μελετήθηκαν συσχετίζεται με την αποδεδειγμένη υψηλή βιοδιαθεσιμότητα του Pb στα σκοπευτήρια. Όσον αφορά στους καρπούς της ελιάς, η κατανάλωσή τους μπορεί να προκαλεί μεγάλη ανησυχία, καθώς η συγκέντρωση Pb σε αυτά τα δείγματα υπερέβη το μέγιστο επιτρεπτό επίπεδο Pb στα τρόφιμα (0,1 mg/kg), όπως έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission Regulation, 2015). Η κατανάλωση αυτοφυών άγριων φυτών από αυτήν την περιοχή μπορεί επίσης να ενέχει κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, αν και σε μικρότερο βαθμό, καθώς δεν αντιπροσωπεύουν ουσιαστικό μέρος της διατροφής των κατοίκων της περιοχής και των Κυπρίων γενικότερα. Οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία έχουν επίσης επισημανθεί στο παρελθόν σε δημητριακά, πατάτες και λαχανικά που καλλιεργούνται σε μολυσμένα με μόλυβδο γεωργικά εδάφη (Schupp et al., 2020). Επιπλέον, οι σπόροι και οι καρποί όλων των εξεταζόμενων φυτών μπορεί να αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό ποσοστό της διατροφής των πτερωτών θηραμάτων στην Κύπρο, προκαλώντας πιθανή δηλητηρίαση από Pb (Pain et al., 2019). Κατά συνέπεια, η πρόσληψη και συσσώρευση Pb στα υπέργεια τμήματα καλλιεργούμενων και άγριων φυτικών ειδών στα σκοπευτήρια μπορεί να ενέχει πιθανούς οικολογικούς και υγειονομικούς κινδύνους που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Οι δείκτες EF και το CF υπολογίστηκαν για την αξιολόγηση του επιπέδου ρύπανσης του εδάφους στην περιοχή που μελετήθηκε. Οι τιμές EF αποκάλυψαν ότι τα εδάφη στο σκοπευτήριο ήταν είτε πολύ σοβαρά (γήπεδο 2) είτε εξαιρετικά εμπλουτισμένα (γήπεδα 1 και 3) με Pb, ενώ οι τιμές του CF αποκάλυψαν την πολύ ψηλή ρύπανση των εδαφών στο σύνολο του σκοπευτηρίου (Πίνακας 3). Τα εδάφη που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση από το σκοπευτήριο, όπως αυτά της πλαγιάς δίπλα από το σκοπευτήριο, παρουσίασαν μικρό εμπλουτισμό και μέτρια έως σημαντική ρύπανση με Pb. Τα ιζήματα στο εφήμερο υδατόρεμα δίπλα από το σκοπευτήριο εμπλουτίστηκαν σοβαρά με Pb, με τις τιμές EF να μειώνονται απότομα απομακρυνόμενοι από το σκοπευτήριο. Επιπλέον, τα ιζήματα στο υδατόρεμα και την υδατοξεξαμενή κατάντη του σκοπευτηρίου δεν εμπλουτίστηκαν με Pb, καθώς η συγκέντρωση του Pb σε αυτά τα δείγματα ήταν στην ίδια τάξη μεγέθους με τα δείγματα ελέγχου. Το επίπεδο ρύπανσης στα εδάφη του σκοπευτηρίου μπορεί να προκαλέσει σοβαρούς έως πολύ σοβαρούς οικολογικούς κινδύνους, ενώ στην παρακείμενη πλαγιά μπορεί να προκαλέσει χαμηλούς οικολογικούς κινδύνους. Τα αποτελέσματα είναι σε συμφωνία με προηγούμενα που υποδεικνύουν σοβαρούς οικολογικούς κινδύνους σε σκοπευτήρια, υποδηλώνοντας την ανάγκη λήψης μέτρων για τον μετριασμό της βιοδιαθεσιμότητας του Pb εντός των ορίων τους (Sanderson et al., 2018). Πίνακας 2. Συγκέντρωση Pb στα υπέργεια εδώδιμα τμήματα καλλιεργούμενων και άγριων φυτικών ειδών που φύονται στην περιοχή του σκοπευτηρίου και χρησιμοποιούνται ως μέρος της διατροφής των ανθρώπων και των ζώων. Olea europea L. Pistacia terebinthus L. Capparis spinosa L. Ελιά (καρποί) Τρεμιθιά (σπόροι) Κάππαρη (εδώδιμο μέρος) mg kg-1 ξηρό βάρος Φυτά που φύονται εντός των ορίων του σκοπευτηρίου 1.200 1.100 2.900 Δείγματα ελέγχου (φυτά που φύονται 500-1000 μέτρα μακριά) 0.032 0.021 0.071
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0