AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 488 53 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Δυνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στη γεωργία και τη δημόσια υγεία από τη συνεχή διασπορά μολύβδου στο περιβάλλον λόγω του κυνηγιού και της ψυχαγωγικής/αθλητικής σκοποβολής Στόχος του Κλάδου Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών είναι η ολιστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση όλων των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με τη ρύπανση από μόλυβδο (Pb) λόγω του κυνηγιού και της σκοποβολής στην Κύπρο. Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι τα εδάφη που περικλείονται εντός των ορίων των σκοπευτηρίων είναι σοβαρά ρυπασμένα με Pb. Η ρύπανση αυτή δυνατό να επιφέρει σοβαρούς οικολογικούς κινδύνους, αναδεικνύοντας την ανάγκη λήψης μέτρων διαχείρισης εντός των ορίων των σκοπευτηρίων. Οι δημοφιλείς περιοχές κυνηγιού δεν έχουν επηρεαστεί αρνητικά λόγω της διασποράς μολύβδου από τα σκάγια, ενώ η γεωργική δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές θεωρείται ασφαλής. Ο μόλυβδος (Pb) θεωρείται επικίνδυνος περιβαλλοντικός ρύπος λόγω της υψηλής οικοτοξικότητάς του και των επιζήμιων μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεών του στην ανθρώπινη υγεία (Levin et al., 2020). Η χρήση του Pb στα πυρομαχικά αντιπροσωπεύει μια σημαντική οδό για την εισαγωγή και τη διασπορά του στο περιβάλλον, όπως επίσης και η χρήση του σε μπαταρίες και άλλα βιομηχανικά και γεωργικά προϊόντα (Boskabady et al., 2018). Η σχεδόν αποκλειστική χρήση του Pb σε σφαίρες και σφαιρίδια/σκάγια παγκοσμίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει ως αποτέλεσμα την ευρεία διασπορά αυτού του ρύπου στις πλείστες περιβαλλοντικές μήτρες (Pain et al., 2019). Ως εκ τούτου, αυξημένες συγκεντρώσεις Pb έχουν αναφερθεί σε γεωργικά εδάφη, ιζήματα και υδατικά σώματα, όπως ποτάμια, υδατοφράκτες και λίμνες. Επιπλέον, η ακούσια κατάποση σφαιριδίων/σκαγιών από άγρια πτηνά και ζώα συχνά οδηγεί στη δηλητηρίασή τους από μόλυβδο, όπως η δηλητηρίαση φλαμίνγκο στην αλυκή Λάρνακας και ενδεχομένως με επακόλουθες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία λόγω της έκθεσης των ανθρώπων σε Pb μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων θηραμάτων (Pain et al., 2019). Για τον μετριασμό αυτών των επιπτώσεων έχουν προταθεί διαχειριστικές πρακτικές, ενώ έχουν επίσης υιοθετηθεί νομοθετικά μέτρα παγκοσμίως (Treu et al., 2020). Χαρακτηριστικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε ισχύ κανονισμό για την απαγόρευση χρήσης μολύβδινων σκαγιών μέσα ή γύρω από υγροτόπους, αφού έλαβε υπόψιν τις επιζήμιες επιπτώσεις της δηλητηρίασης από Pb στα υδρόβια πτηνά και το περιβάλλον (EU Commission, 2021). Είναι παραδεκτό ότι τα σκοπευτήρια και οι δημοφιλείς περιοχές κυνηγιού είναι δυνητικά οι πλέον ρυπασμένες περιοχές από Pb. Ειδικότερα, έχουν αναφερθεί πολύ υψηλές συγκεντρώσεις Pb, τάξης μεγέθους ακόμη και αρκετές χιλιάδες mg/kg ξηρού βάρους, σε εδάφη σκοπευτηρίων, με τις υψηλότερες συγκεντρώσεις να αναφέρονται στις γραμμές των στόχων και τα προστατευτικά αναχώματα (Dinake et al., 2018). Έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι η συγκέντρωση Pb στο έδαφος αυτών των περιοχών είναι δεκάδες, ακόμη και εκατοντάδες φορές υψηλότερη σε σύγκριση με τις συγκεντρώσεις σε περιοχές ελέγχου ή συγκεντρώσεις σε γεωργικά εδάφη. Επιπλέον, η διασπορά του Pb από σκοπευτήρια σε παρακείμενα περιβάλλοντα, κυρίως μέσω της υδατικής απορροής και της σκόνης, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών εδαφών και των υδατικών σωμάτων, λ.χ. ποτάμια και λίμνες, μεταξύ άλλων αποτελεί πρόσθετη απειλή για τα οικοσυστήματα και τη δημόσια υγεία (Okkenhaug et al., 2018). Τα πιο πάνω έχουν βαρύνουσα σημασία για την Κύπρο, καθώς το κυνήγι θηραμάτων και η αθλητική και ψυχαγωγική σκοποβολή είναι ευρέως διαδεδομένα και το 25% των ανδρών στη χώρα είναι κυνηγοί. Ωστόσο, η πιθανή ρύπανση του περιβάλλοντος από Pb λόγω των πυρομαχικών που χρησιμοποιούνται στο κυνήγι και τη σκοποβολή, καθώς επίσης και οι συνεπακόλουθοι πιθανοί κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία δεν είχαν συνολικά αξιολογηθεί μέχρι τώρα στην Κύπρο. Είναι για αυτόν τον λόγο που ο Κλάδος Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών έχει θέσει την ολιστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση όλων των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με τη ρύπανση από Pb λόγω του κυνηγιού και της σκοποβολής στην Κύπρο ως μια από τις ερευνητικές του προτεραιότητες κατά την τελευταία διετία. Για την επίτευξη αυτού του στόχου πραγματοποιήθηκαν έρευνες πεδίου για τη συλλογή και ανάλυση δειγμάτων εδάφους και φυτικών ιστών από σκοπευτήρια και γειτονικά τους οικοσυστήματα, όπως πλαγιές, υδατορέματα και υδατοδεξαμενές, από γεωργικά εδάφη και αλλά οικοσυστήματα. Ο προσδιορισμός της συγκέντρωσης Pb από τα εξεταζόμενα περιβαλλοντικά δείγματα δύναται να επιτρέψει την εκτίμηση του επιπέδου ρύπανσης από Pb, ενώ θα παράσχει επίσης ρεαλιστικά δεδομένα για την εκτίμηση των σχετικών κινδύνων στη δημόσια υγεία. Μεθοδολογία Η δειγματοληψία αφορούσε πολύ δημοφιλές σκοπευτήριο το οποίο γειτνιάζει με εφήμερο υδατόρεμα και υδατοξεξαμενή, ενώ δείγματα είχαν επίσης συλλεχθεί από μια ιδιαίτερα δημοφιλή περιοχή κυνηγιού στον Ακάμα (Εικόνα 1). Πιο συγκεκριμένα, συλλέχθηκαν δείγματα εδάφους, ιζημάτων, νερού και φυτικών ιστών από το σκοπευτήριο και την παρακείμενη περιοχή, καθώς και αντίστοιχα δείγματα από την κυνηγετική περιοχή στον Ακάμα. Επιπλέον, συλλέχθηκαν και αντίστοιχα δείγματα ελέγχου που παρείχαν συγκεντρώσεις υποβάθρου (background control concentrations) για σκοπούς σύγκρισης. Τα δείγματα εδάφους, νερού και φυτικών ιστών αναλύθηκαν για Pb σε τρία διαπιστευμένα εργαστήρια του Γενικού Χημείου του Κράτους. δρ Αναστάσης Χρίστου Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Α’ δρ Παναγιώτης Ντάλιας Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Α’ δρ Ελευθέριος Χατζηστερκώτης Λειτουργός Περιβάλλοντος δρ Δαμιανός Νεοκλέους Ανώτερος Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0