45 AΓΡΟΤΗΣ 2023 / TEΥΧΟΣ 487 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το Μεταλλείο της Σκουριώτισσας: Παρελθόν, παρόν και μέλλον Χαράλαμπος Χαραλάμπους Λειτουργός Μεταλλείων Υπηρεσία Μεταλλείων Η εκμετάλλευση του χαλκού στην Κύπρο ξεκίνησε πριν το 3000 π.Χ. Μετά το 2000 π.Χ. υπήρξε σταδιακή αύξηση της παραγωγής χαλκού η οποία κορυφώθηκε στην Ύστερη Εποχή του χαλκού, με αποτέλεσμα η Κύπρος να καταστεί το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής και εμπορίας χαλκού, γεγονός που οδήγησε στο να δοθεί στον χαλκό η λατινική του ονομασία aes Cuprium που σήμαινε «μέταλλο της Κύπρου». Η ονομασία aes Cuprium αργότερα συντομεύθηκε στο «cuprum» εκ του οποίου προέρχεται η αγγλική λέξη «copper» που χρησιμοποιείται σήμερα διεθνώς για την ονομασία του χαλκού. Οι αρχαίοι κύπριοι μεταλλωρύχοι - μεταλλουργοί εξόρυσσαν το χαλκούχο μετάλλευμα με τη μέθοδο της υπόγειας εκμετάλλευσης και στη συνέχεια με την εφαρμογή πυρομεταλλουργικών μεθόδων που η βάση τους χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, παρήγαγαν μεταλλικό χαλκό υψηλής καθαρότητας τον οποίο και εξήγαγαν στις γειτονικές χώρες στη μορφή των γνωστών τάλαντων χαλκού. Η εκμετάλλευση χαλκού στην Κύπρο συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι και το 700 μ.Χ. οπότε και τερματίστηκε λόγω των αραβικών επιδρομών. Αριστερά διακρίνεται μια αρχαία γαλαρία η οποία αποκαλύφθηκε κατά τη σύγχρονη εξόρυξη χαλκού. Δεξιά διάφορα πήλινα σκευή που χρησιμοποιούνταν από τους μεταλλωρύχους τα οποία βρέθηκαν μέσα στη συγκεκριμένη γαλαρία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα πλουσιότερα σε χαλκό τμήματα, όλων σχεδόν των γνωστών κοιτασμάτων χαλκού, είχαν εντοπιστεί και είχαν τύχει εκμετάλλευσης κατά την αρχαιότητα. Απόδειξη της μακραίωνης εκμετάλλευσης του χαλκού στην Κύπρο αποτελούν αρχαίες γαλαρίες που εντοπίστηκαν κατά την εκμετάλλευση των εν λόγω κοιτασμάτων κατά τους νεότερους χρόνους. Επίσης, εντοπίστηκαν γύρω στους 40 σωρούς αρχαίας σκουριάς συνολικού όγκου γύρω στους 4.000.000 τόνους, οι οποίοι και εντοπίζονται πλησίον σχεδόν όλων των σημερινά γνωστών κοιτασμάτων χαλκού και προστατεύονται ως αρχαία μνημεία. Ο μεγαλύτερος σωρός αρχαίας σκουριάς βρίσκεται στην περιοχή της Σκουριώτισσας, από τον οποίο προήλθε και το όνομά της. Με βάση τον όγκο της αρχαίας σκουριάς που βρίσκεται στην Σκουριώτισσα και που ανέρχεται γύρω στα 2 εκατομμύρια τόνους, εκτιμάται ότι παράχθηκαν κατά την αρχαιότητα πάνω από 100.000 τόνοι χαλκού από το εν λόγω μεταλλείο. Αριστερά φαίνεται τμήμα της αρχαίας σκουριάς στη Σκουριώτισσα. Δεξιά ο σωρός αρχαίας σκουριάς στην ίδια περιοχή. Η εκμετάλλευση του χαλκού στην Κύπρο αρχίζει και πάλι γύρω στο 1921 από την περιοχή της Σκουριώτισσας και στη συνέχεια επεκτείνεται και σε άλλες μεταλλευτικές περιοχές της Κύπρου. Η εκμετάλλευση του μεταλλείου της Σκουριώτισσας πραγματοποιείτο από την εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων Cyprus Mines Corporation (CMC) κατά τρόπο συνεχή και εντατικό μέχρι και το 1974, όταν διακόπηκε λόγω της τουρκικής εισβολής. Η εκμετάλλευση διενεργείτο τόσο με υπόγειες μεθόδους όσο και με επιφανειακές. Το μετάλλευμα μετά την εξόρυξη του μεταφερόταν στο εργοστάσιο εμπλουτισμού της εν λόγω εταιρείας στον Ξερό και αφού υποβαλλόταν σε θραύση και λειοτρίβηση για να παραχθεί μετάλλευμα με μέγεθος τεμαχίων κάτω από 0.5 mm, στη συνέχεια γινόταν ο διαχωρισμός των τεμαχίων που περιείχαν χαλκό από το στείρο υλικό με τη μέθοδο της επίπλευσης. Από τη διεργασία της επίπλευσης παραγόταν συμπύκνωμα χαλκού μέσης περιεκτικότητας 19% σε χαλκό το οποίο εξαγόταν από την Κύπρο για να χρησιμοποιηθεί στη μεταλλουργία παραγωγής χαλκού. Το στείρο υλικό κατέληγε σε φράγμα τελμάτων. Από το 1949 και μετά, στο εν λόγω εργοστάσιο παράγονταν επίσης με τη μέθοδο της επίπλευσης συμπυκνώματα χαλκούχου σιδηροπυρίτη, τα οποία ακολούθως αποτελούσαν αντικείμενο εξαγωγής από την Κύπρο για χρήση στη βιομηχανία παραγωγής θειικού οξέος. Κατά την ίδια περίοδο ξεκίνησε και η παραγωγή ιζήματος χαλκού μέσης περιεκτικότητας 55% - 65%, από τα θειούχα ορυκτά και τα οξείδια του χαλκού που διαλύονταν στο νερό. Η καταβύθιση του χαλκού στο διάλυμα πραγματοποιείτο με τη βοήθεια σιδήρου (scrap iron). Κατά την περίοδο αυτή έτυχαν εξόρυξης 6.785.000 τόνοι μεταλλεύματος μέσης περιεκτικότητας 2,5% Cu και 48% S καθώς και 1.000.000 τόνοι μεταλλεύματος μέσης περιεκτικότητας 0,8% Cu εκ των οποίων παράχθηκαν συμπυκνώματα και ιζήματα χαλκού τα οποία υπολογίζεται ότι περιείχαν γύρω στους 130.000 τόνους χαλκού. Στοά προσπέλασης του υπογείου μεταλλείου της CMC.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0