34 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σπάνια και ενδημικά φυτά της Κύπρου που ανθίζουν το φθινόπωρο Γεωργία Χρυσοστόμου Δασικός Λειτουργός Τμήμα Δασών Παρόλο που τα περισσότερα φυτικά είδη βρίσκονται σε πλήρη ανθοφορία την άνοιξη, εντούτοις, κάνοντας μία βόλτα στο νησί μας το φθινόπωρο, μπορεί κανείς να συναντήσει αρκετά ανθισμένα φυτά, κάποια κοινά και άλλα σπάνια. Σημαντικός αριθμός ιθαγενών φυτικών ειδών της Κύπρου είναι ενδημικά, δηλαδή φυτά που περιορίζονται αποκλειστικά στο νησί μας. Συγκεκριμένα, 143 φυτικά είδη είναι ενδημικά και πολλά από αυτά είναι σπάνια ή/και απειλούμενα, όπως το Κόλχικο του Τροόδους, το Ταράξακον το αφρογενές, το Κρίνο του Γιαλού και το Κυκλάμινο το Κυπριακό. Μια περιγραφή κάποιων ενδημικών ειδών είναι άξια αναφοράς ώστε να είναι αναγνωρίσιμα από το κοινό όταν θα τα συναντήσει στο ενδιαίτημά τους, περιδιαβαίνοντας σε περιοχές που αυτά φύονται. Το Κόλχικο του Τροόδους (Colchicum troodi) αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου. Απαντά σε αρκετές περιοχές του νησιού, σε ποικίλα ενδιαιτήματα, από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι την κορυφή του Τροόδους, δηλαδή σε υψόμετρο από 0 μέχρι 1.950 μέτρα. Πιο συχνά, συναντάται σε πευκοδάση, σε ξηρές, πετρώδεις πλαγιές, σε ασβεστολιθικά ή σε πυριγενή πετρώματα. Είναι πολυετής, ριζωματώδης πόα, με ωοειδές ρίζωμα, ύψους 3-6 εκ. και πλάτους 2,5-6 εκ., καλυμμένο με πυκνές στρώσεις από παπυροειδείς χιτώνες. Τα φύλλα του έχουν σκουροπράσινο χρώμα, είναι άτριχα, όρθια ή απλωτά, μήκους 12-20 εκ. και πλάτους 1,5-4,5 εκ. και εμφανίζονται μετά την άνθιση. Τα άνθη είναι μονήρη, με καμπανοειδές περιάνθιο, με λογχοειδή, άσπρα ή ελαφρά ρόδινα πέταλα. Φέρει 6 στήμονες με λευκό νήμα και γραμμοειδείς κίτρινους ανθήρες με ραχιαία πρόσφυση στο νήμα. Ανθίζει κατά τους μήνες Σεπτέμβριο-Νοέμβριο. Το Ταράξακον το αφρογενές (Taraxacum aphrogenes) είναι, επίσης, ένα από τα ενδημικά φυτικά είδη της Κύπρου που ευδοκιμεί σε σχισμές παραλιακών βράχων, χαλικώδεις και αμμώδεις παραλίες κατά μήκος της ακτογραμμής. Το επίθετο του είδους (aphrogenes) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «αφρός» και «γέννηση» λόγω της παρουσίας του φυτού στις παραλίες, κοντά στη ζώνη κυματισμού. Πρόκειται για πολυετή πόα, με χοντρό μαυριδερό ρίζωμα και φύλλα σε ρόδακα, στενά αντιλογχοειδή, διαιρεμένα σχεδόν μέχρι τη ράχη σε πολυάριθμους μικρούς, άνισους, αποστρογγυλωμένους λοβούς, παχιά και στιλπνά. Τα κεφάλια είναι μονήρη, επάκρια σε ανθοφόρους βλαστούς μήκους μέχρι 11 εκ., με γλωσσοειδή, χρυσοκίτρινα ανθίδια. Ανθίζει από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάρτιο. Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου με την κατηγορία «Εύτρωτο» (Vulnerable). Το είδος Pancratium maritimum, με κοινή ονομασία Kρίνο του Γιαλού, απαντά σε παραλιακές θέσεις όπως ο Ακάμας, το Ακρωτήρι, η Αγία Νάπα, ο Πρωταράς, ο Άγιος Αμβρόσιος Κερύνειας κ.ά. Είναι όρθια πολυετής πόα με βολβό μήκους μέχρι 15 εκ., καλυμμένο με παπυροειδείς ή μεμβρανώδεις, καστανούς χιτώνες. Φέρει 5-6 φύλλα, γραμμοειδή ή ταινιοειδή, γλαυκά, που εμφανίζονται μετά τα άνθη. Τα άνθη του είναι εύοσμα, 2-6 (ή περισσότερα) σε αραιό σκιάδιο. Το περιάνθιο φέρει μεγάλη παραστεφάνη διαμέτρου περίπου 4 εκ., με τμήματα λευκά, κυπελλοειδήχωνοειδή. Ο καρπός του είναι κάψα πλατιά, ελλειψοειδής ή σχεδόν σφαιρική με πολλά, μαύρα, ακανόνιστα γωνιώδη και σπογγώδη σπέρματα. Ανθίζει από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο. Το φυτό αυτό είχε θρησκευτική αξία και ήταν γνωστό από την αρχαιότητα, καθώς βρέθηκε σε αρχαίες εικονογραφήσεις της μινωικής εποχής στα ανάκτορα της Κνωσού και σε αρχαιολογικούς χώρους της Σαντορίνης. Το κρίνο του γιαλού περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, όπου χαρακτηρίζεται ως Εγγύς Απειλούμενο (Near threatened). Παρά την ανθεκτικότητά του, το ενδιαίτημα και ο πληθυσμός του φυτού δέχονται πιέσεις λόγω της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας στις παράλιες περιοχές. Το Κυκλάμινο το Κυπριακό (Cyclamen Cyprium) εντοπίστηκε για πρώτη φορά από τον Αυστριακό βοτανικό Karl Georg Theodor Kotschy το 1862, ο οποίος και το περιέγραψε. Κατά το 6o Βοτανικό Επιστημονικό Συνέδριο, τον Απρίλιο του 1996, το κυπριακό κυκλάμινο ανακηρύχθηκε ως εθνικό φυτό της Κύπρου. Αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου, που απαντά σε ποικίλα ενδιαιτήματα σε διάφορες περιοχές του νησιού, σε υψόμετρο 50 μέχρι 1.100 μ. Ευδοκιμεί σε δροσερές και σκιερές θέσεις, σε γκρεμούς, σε απότομες πλαγιές, σε όχθες ποταμών, συνήθως κάτω από θάμνους ή δέντρα. Εντοπίζεται και στις δύο οροσειρές του νησιού, σε ασβεστολιθικά και πυριγενή πετρώματα.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==