ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ AΓΡΟΤΗΣ TΕΥΧΟΣ 486 ΕΤΟΣ 78 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 www.agrokypros.gov.cy Ιολογικές ασθένειες εσπεριδοειδών Σπάνια φυτά της Κύπρου που ανθίζουν το φθινόπωρο Πράσινη χελώνα
Το Σέδον το μικροστάχυον είναι όρθια, σαρκώδης πόα. Aνθίζει μόνο μια φορά στη ζωή της. Είναι ενδημικό της Κύπρου και περιορίζεται στα μεγαλύτερα υψόμετρα του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους. Εντοπίζεται σε σχισμές και κοιλώματα πυριγενών βράχων, σε ανοίγματα δάσους μαύρης πεύκης (Pinus nigra subsp. pallasiana), σε υψόμετρο 1500-1950 m. Ανθίζει κατά τους μήνες Ιούνιο-Σεπτέμβριο και καρποφορεί τον ΣεπτέμβριοΟκτώβριο. Η φύτρωση των εξαιρετικά μικρών σπερμάτων προωθείται από το φως και τη γιββερελλίνη. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. σελ. 65 (Aναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά). Σέδον το μικροστάχυον Sedum microstachyum, Crassulaceae
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 3 Περιεχόμενα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 6 Νέα για τον αγροτικό κόσμο ΓΕΩΡΓIΑ 8 Κυριότερες ασθένειες και εχθροί των πατατών χειμερινής εσοδείας 10 Η καλλιέργεια του καρότου 12 Συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων 14 Εργαστήριο Οργανοληπτικής Αξιολόγησης Ελαιολάδου Τμήματος Γεωργίας 17 Μετασυλλεκτική διαχείριση ελαιοκάρπου και ελαιολάδου 20 Η καλλιέργεια της γλυκιάς χρωματιστής πιπεριάς σε θερμοκήπια 23 Γεωργία ακριβείας στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες 26 Νέα, εξελίξεις στις χρήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 27 Κτηνοτροφικές περιοχές Τμήματος Γεωργίας 29 Παράγοντες που επηρεάζουν τη γαλακτοπαραγωγή των βοοειδών 30 Βασικές αρχές για τη δημιουργία κατάλληλων δαπέδων στα υποστατικά αγελαδοτροφίας/αιγοπροβατοτροφίας 30 Καταρροϊκός πυρετός 32 Εποχικές κτηνοτροφικές ασχολίες ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 34 Σπάνια και ενδημικά φυτά της Κύπρου που ανθίζουν το φθινόπωρο 35 Η κατοχή, διακίνηση και εμπορία καυσόξυλων 37 Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης Κάβο Γκρέκο 39 Σταδιακή αποκατάσταση στα λατομεία 42 Το τίμημα της ασχήμιας και της σπατάλης 44 Πρόληψη δημιουργίας και διαχείριση αποβλήτων τροφίμων 46 Έργα σχετικά με τη διαχείριση στέρεων αποβλήτων από την Υπηρεσία Διαχείρισης Στερέων Απόβλητων του ΤΑΥ 48 Ο κόσμος των ορυκτών 49 iLIFE-TROODOS:«Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους: Προώθηση Φυσικών Αξιών και Οικοσυστημικών Υπηρεσιών» 51 Προστασία και παρακολούθηση θαλάσσιων χελωνών 40 και πλέον χρόνια μετά 54 Ο οικισμός «Χελιδόνια» στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Μαχαιρά 56 Μαγειρεύουμε ψάρια υδατοκαλλιέργειας Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ 57 Ιολογικές και συναφείς ασθένειες εσπεριδοειδών στην Κύπρο AΓΡΟΤΗΣ ...συνέχεια
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 4 Διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αμφιπόλεως 6, 2025, Στρόβολος Λευκωσία www.agrokypros.gov.cy Τηλ.: 22408599/8, Φαξ: 22771385 Email: agrokypros@moa.gov.cy ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Απελλή, 1080 Λευκωσία www.pio.gov.cy Υπεύθυνος Έκδοσης Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Κλάδος Γεωργικών Εφαρμογών - Δημοσιότητα Επιμέλεια Έκδοσης Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Email: enicolaou@pio.moi.gov.cy Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδιασμός Design for Life Ltd - www.dforlife.com Φωτογραφίες Αρχείο ΥΓΑΑΠ, αρχεία Τμημάτων/Υπηρεσιών/Οργανισμών του ΥΓΑΑΠ και προσωπικά αρχεία συγγραφέων, www.shutterstock. com Εκτύπωση Κώνος Λτδ Γ.Τ.Π. 294/2022 - 5.000 ISSN 0256-8519 Εκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Διατίθεται, επίσης, ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.agrokypros.gov.cy Εναλλακτικά, σαρώστε με το κινητό σας το εικονίδιο για πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού. Συνδρομές: Για θέματα που αφορούν τη συνδρομή σας στο περιοδικό (όπως εγγραφή, διαγραφή, αλλαγή διεύθυνσης κ.λπ.) επικοινωνήστε με το: agrokypros@moa.gov.cy ή με το φάξ: 22771385. Σημείωση Εκδότη: Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής. Τεύχος 486, Έτος 78, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2022 • Το τετραμηνιαίο περιοδικό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) το οποίο εκδίδεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών του Υπουργείου Εσωτερικών. Περιεχόμενα (συνέχεια) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΑΠ 59 Εθνικό Πρόγραμμα Στήριξης του Αμπελοοινικού Τομέα - Μέτρο ΕΠΣΑ 1γ-Πράσινος τρύγος σε αμπελώνες οινοπαραγωγής 2021-2022 60 Εξοικονομήσεις στο κόστος άντλησης νερού για σκοπούς άρδευσης, ο στόχος του Υπουργείου Γεωργίας ΝΕΑ ΕΑΔ ΚΑΙ ΕΣΣΚ 62 Νέα Εθνικού Αγροτικού Δικτύου ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ 64 Σήμανση οίνων: Υποχρεωτική η ενημέρωση των καταναλωτών με διατροφική δήλωση και λίστα συστατικών ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ 65 Σέδον το μικροστάχυον ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 66 Μαρούλα Νεοφύτου από το Μοσφίλι Τηλλυρίας ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ 67 Τσιπούρα στον φούρνο με πατάτες
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 5 Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες, Καλώς ήρθατε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Αγρότης για το έτος 2023. Το κλείσιμο του έτους, φέρνει όλο και πιο κοντά την εφαρμογή της νέας κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) για την περίοδο 2023-27, με την έγκριση των Στρατηγικών Σχεδίων των κρατών μελών. Γίνεται εμφανής πλέον ο σημαντικός ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν οι εμπλεκόμενοι στον αγροτικό τομέα, αγρότες, γεωργικοί σύμβουλοι, ερευνητικοί φορείς, δημόσιες υπηρεσίες και πολλοί άλλοι, στην επίτευξη των βασικών αλλά και φιλόδοξων στόχων που έχουν τεθεί για την πολιτική αυτή, σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, την ασφάλεια τροφίμων, αλλά και το οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο των αγροτικών περιοχών της Ευρώπης και των ανθρώπων της. Οι στόχοι της ΚΓΠ, που αντικατοπτρίζονται και στις εθνικές στρατηγικές, περιλαμβάνουν εκτός από την εξασφάλιση δίκαιου εισοδήματος για τους γεωργούς και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, τη βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αγροτοδιατροφική αλυσίδα και την τόνωση των αγροτικών περιοχών. Προνοούν ακόμα για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση των τοπίων και της βιοποικιλότητας στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο. Δεν παραγνωρίζεται η υγεία των καταναλωτών και η εξασφάλιση της ποιότητας των τροφίμων, ενώ επιδιώκεται ανανέωση των γενεών στον αγροτικό τομέα και ένταξη της γνώσης και της καινοτομίας δυναμικά ώστε να επιτευχθούν οι επιμέρους στόχοι. Η νέα ΚΓΠ εξάλλου, δεν είναι μια μεμονωμένη πολιτική. Σχετίζεται άμεσα με πρόνοιες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και αποτελεί βασικό εργαλείο για την επίτευξη των φιλοδοξιών της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα. Σε μια περίοδο κρίσης όπου η πανδημία COVID-19 ακολουθείται από δυσμενείς γεωπολιτικές συγκυρίες όπως η συνεχιζόμενη σύρραξη στην Ουκρανία, τα αγροτοδιατροφικά συστήματα δέχονται σημαντικές πιέσεις για την εξασφάλιση της επάρκειας αλλά και της ασφάλειας των τροφίμων. Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο η νέα ΚΓΠ φιλοδοξεί να κτίσει ένα ανθεκτικό και βιώσιμο αγροτοδιατροφικό τομέα. Εκ των ων ουκ άνευ η ανάγκη για τη λήψη αποφάσεων στην αγροτική παραγωγή με βάση τη σύγχρονη γνώση, η ενσωμάτωση νέας τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία, η εξασφάλιση της βιωσιμότητας των συστημάτων παραγωγής, με την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας, δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στην παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας, προστιθέμενης αξίας, αλλά και ασφαλών για τον καταναλωτή. Η αναγνώριση του περιβαλλοντικού μας πλούτου, η ανάγκη για την ορθολογιστική διαχείριση των φυσικών πόρων και ο περιορισμός της σπατάλης σε κάθε της μορφή, επίσης επιβάλλεται να θεωρούνται δεδομένα. Με τα άρθρα που περιλαμβάνονται στο παρόν, αλλά και σε κάθε τεύχος του περιοδικού «Αγρότης», οι συγγραφείς και η συντακτική ομάδα, επιθυμούμε να συμβάλουμε στη διάχυση της γνώσης και στην κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των αγροτοδιατροφικών συστημάτων και των στόχων για μια αγροτική παραγωγή βιώσιμη, ασφαλή, φιλική προς το περιβάλλον και ανθεκτική στις κρίσεις. Όπως κάθε φορά, αναμένουμε εισηγήσεις σας για τη βελτίωση και την αναβάθμιση του περιοδικού μας και ευχόμαστε μια ευχάριστη και επωφελή ανάγνωση. Η συντακτική ομάδα AΓΡΟΤΗΣ
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 6 Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27) Σύνοδος Κορυφής για την υλοποίηση των δεσμεύσεων για το κλίμα στο Σαρμ ελ-Σέιχ της Αιγύπτου Παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου με την ευκαιρία της συνόδου κορυφής για την υλοποίηση των δεσμεύσεων για το κλίμα στις 7 και 8 Νοεμβρίου 2022, για τα εγκαίνια της 27ής Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27). Η συμμετοχή της Κύπρου απαρτίστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Νίκο Αναστασιάδη, τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Κώστα Καδή και ειδικούς εμπειρογνώμονες. Παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας στις εργασίες της COP27 Τη μεγάλη σημασία της COP27 στην εφαρμογή αποφάσεων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής υπογράμμισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Αναστασιάδης, σε παρέμβασή του κατά τις εργασίες της Συνόδου. Μιλώντας στη Σύνοδο, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είπε, μεταξύ άλλων, ότι πολλές επιστημονικές μελέτες, περιλαμβανομένης και της πρόσφατης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, στέλνουν το ξεκάθαρο μήνυμα πως μόνο με μια δραματική μείωση των ρύπων του μονοξειδίου του άνθρακα μπορεί να επιτευχθεί η αποτροπή μιας περιβαλλοντικής καταστροφής από τις αυξανόμενες θερμοκρασίες, τονίζοντας ότι πρέπει να δράσουμε συλλογικά, αποφασιστικά και επειγόντως για την αποτροπή χειρότερων επιπτώσεων. Πρόσθεσε ότι «η Κύπρος είναι ένα μεσογειακό νησί που βρίσκεται σε μια περιοχή που ήδη βιώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, αυξημένες θερμοκρασίες που θέτουν σε κίνδυνο τα δάση και τα οικοσυστήματά μας και επηρεάζει την καθημερινότητα των ανθρώπων». Επισήμανε ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση ήδη εφαρμόζει τη Στρατηγική Εθνικής Προσαρμογής από το 2017 και βρίσκεται στη διαδικασία αναβάθμισής της με στόχο την καλύτερη αντιμετώπιση των πολλαπλών, περίπλοκων και αλληλένδετων κινδύνων και επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή. «Παρά το μικρό μέγεθος της χώρας μας και του μικρού ποσοστού εκπομπών ρύπων, εντούτοις είμαστε αποφασισμένοι να συμβάλουμε στη μείωση των ρύπων του μονοξειδίου του άνθρακα», είπε ο Πρόεδρος. Επισήμανε, ακόμη, ότι η Κύπρος έχει δεσμευτεί στο πλαίσιο της ΕΕ να μειώσει τους ρύπους θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% μέχρι το 2030. Σημείωσε, επίσης, ότι σε εθνικό επίπεδο η Κύπρος έχει αναθεωρήσει τις εθνικές της πολιτικές για να τις καταστήσει πιο κατάλληλες ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί μέχρι το 2030, ενώ έχει αρχίσει την εφαρμογή της μακρόχρονης στρατηγικής για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είπε ακόμη ότι εις αναγνώριση της σημαντικής επίδρασης της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα στην περιοχή μας, έχουμε αναπτύξει την πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, που οδήγησε στην ανάπτυξη του περιφερειακού σχεδίου δράσης που αφορά πολιτικές και μέτρα στη βάση επιστημονικών ευρημάτων. Τέλος, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισήμανε τη σημασία του ρόλου της νεολαίας στις προσπάθειες για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με στόχο την εξασφάλιση ενός ευοίωνου μέλλοντος. Παρουσίαση της Πρωτοβουλίας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής στο περιθώριο της Συνόδου COP27 Κατά τη δεύτερη μέρα και στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής για το Κλίμα (COP27), έλαβε χώρα εκδήλωση της Κυπριακής Δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με οικοδεσπότες τους Προέδρους Κύπρου και Αιγύπτου. Ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Κώστας Καδής και ο Απεσταλμένος της Κύπρου για το Κλίμα Δρ Κώστας Παπανικόλας παρουσίασαν από κοινού την Πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η παρουσίαση είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο https://rb.gy/ bh8iqh. Συνέδριο με τίτλο: Διατήρηση, Διαχείριση και Διακυβέρνηση Προστατευόμενων Περιοχών - Εφαρμογή στη Χερσόνησο του Ακάμα Ένα τριήμερο συνέδριο ιδιαίτερης σημασίας για τον Ακάμα διοργανώθηκε στις 23 έως 25 Νοεμβρίου 2022 από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Το συνέδριο είχε τίτλο Διατήρηση, Διαχείριση και Διακυβέρνηση Προστατευόμενων Περιο- χών - Εφαρμογή στη Χερσόνησο του Ακάμα και πραγματοποιήθηκε στον Ακάμα, στο ξενοδοχείο Droushia Heights. ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ Νέα για τον αγροτικό κόσμο
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 7 ωφελειών, η διαβούλευση και συμμετοχική διαχείριση με εμπλεκόμενους φορείς και την τοπική κοινωνία κ.ά.. Το συνέδριο αποτέλεσε δράση του Έργου «Διαχείριση της Περιοχής του Δικτύου Natura 2000 - Χερσόνησος Ακάμα», το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα & Αειφόρος Ανάπτυξη» των Διαρθρωτικών Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Δικαιούχος φορέας είναι το Τμήμα Περιβάλλοντος, με Φορείς Υλοποίησης το Τμήμα Δασών, το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών και την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας. Το συνέδριο αποτέλεσε μια σημαντική ευκαιρία εμπλουτισμού των γνώσεων όλων των φορέων που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με τη διαχείριση του Ακάμα αλλά και εν γένει των προστατευόμενων περιοχών στην Κύπρο, πάνω στην ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη διαχείριση των πολύτιμων αυτών περιοχών. Συζητήθηκαν προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος ως κράτος και οι τρόποι που αυτές μπορούν να μετατραπούν σε ευκαιρίες. Μέσω επιτυχημένων παραδειγμάτων σε άλλες περιοχές, μεταφέρθηκε πολύτιμη εμπειρία για τρόπους με τους οποίους η διαχείριση των πολύτιμων αυτών περιοχών επιτυγχάνει την προστασία της βιοποικιλότητας συνάμα με την αειφόρο οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Περισσότερες πληροφορίες για το συνέδριο είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Τμήματος Περιβάλλοντος. Το συνέδριο είχε στόχο την παρουσίαση και διάχυση διεθνών εμπειριών, καλών πρακτικών και επιτυχημένων παραδειγμάτων σχετικών με την ολοκληρωμένη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών και τη συζήτηση της εφαρμογής τους στην Κύπρο και ειδικότερα στην περίπτωση της Χερσονήσου του Ακάμα. Οι προστατευόμενες περιοχές αποσκοπούν πρωτίστως στην προστασία της βιοποικιλότητας, ωστόσο παραβλέπεται συχνά το γεγονός ότι μπορούν να συνεισφέρουν, επίσης, και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και ανάκαμψη, βάσει σωστών και ολοκληρωμένων σχεδιασμών. Όλες αυτές οι πτυχές αναδείχθηκαν και συζητήθηκαν μέσα από το συνέδριο. Στο συνέδριο είχαν προσκληθεί και συμμετείχαν διακεκριμένοι διεθνείς εμπειρογνώμονες με ευρεία, πρακτική και πολυδιάστατη εμπειρία σε θέματα διακυβέρνησης και διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, προερχόμενοι από διεθνείς οργανισμούς όπως η Διεθνής Τράπεζα (World Bank), η Διεθνής Ένωση Διατήρησης της Φύσης (IUCN), το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Προστατευόμενων Περιοχών (Europarc Federation), πανεπιστήμια και άλλες προστατευόμενες περιοχές. Στο πλαίσιο του συνεδρίου συζητήθηκαν θέματα όπως η ανάπτυξη αειφόρου τουρισμού γύρω από τις προστατευόμενες περιοχές, η εφαρμογή μοντέλων βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο με επίκεντρο τις προστατευόμενες περιοχές, η υλοποίηση επενδύσεων στις προστατευόμενες περιοχές με στόχο τη δημιουργία περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
8 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 ΓΕΩΡΓIΑ Κυριότερες ασθένειες και εχθροί των πατατών χειμερινής εσοδείας Χριστόδουλος Χατζηπέτρου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Το λεπιδόπτερο Spodoptera littoralis (με τέλεια μορφή νυκτόβια πεταλούδα), κοινώς γνωστό στην Κύπρο ως σηριβίδι (Εικόνα 1), ίσως είναι ο σημαντικότερος εχθρός των πατατών χειμερινής εσοδείας. Η ζημιά που προκαλεί οφείλεται στην άμεση προσβολή από τις προνύμφες (σκουλήκια) διαφόρων σταδίων ανάπτυξης στο φύλλωμα. Αν δεν ληφθούν έγκαιρα προστατευτικά μέτρα, το σηριβίδι μπορεί να καταστρέψει ολόκληρη τη φυτεία. Η καταπολέμηση του εντόμου γίνεται με τη χρήση κατάλληλων σκευασμάτων χαμηλού κινδύνου, στο πλαίσιο πάντοτε των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Η απόφαση για την εφαρμογή σκευασμάτων πρέπει να λαμβάνεται αφού πρώτα προηγηθεί έλεγχος της φυτείας για να διαπιστωθεί η ύπαρξη προσβολής (παρουσία προνυμφών του εντόμου ή φαγώματα στα φύλλα) Η εφαρμογή κατάλληλων φυτοπροστατευτικών προϊόντων θα πρέπει να γίνεται στα αρχικά στάδια της προσβολής, καθώς τα σκουλήκια βρίσκονται στα πρώτα προνυμφικά στάδια και είναι πιο ευαίσθητα. Επιπλέον, καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν η εφαρμογή γίνεται μετά τη δύση και πριν την ανατολή του ήλιου, ώρες κατά τις οποίες το σηριβίδι δραστηριοποιείται. Ένας άλλος σημαντικός εχθρός της πατάτας αυτή την περίοδο είναι η λιριόμυζα της πατάτας (Liriomyza huidobrensis). Το έντομο αυτό αναπτύσσεται σε θερμοκρασίες από 2030°C. Το τέλειο έντομο που είναι δίπτερο δηλαδή μύγα, δημιουργεί τσιμπήματα ωοτοκίας και διατροφής. Όμως, η μεγαλύτερη ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες διαφόρων σταδίων, που είναι μικρά σκουλήκια, τα οποία ορύσσουν στοές στα φύλλα και στα στελέχη του φυτού (Εικόνα 2). Τα προσβεβλημένα φυτικά μέρη καταστρέφονται. Όταν εμφανιστούν τα πρώτα σκουλήκια και δημιουργήσουν στοές 0,5 εκατοστού περίπου, γίνονται στοχευμένες επεμβάσεις με τη χρήση κατάλληλων σκευασμάτων χαμηλού κινδύνου, στα πλαίσια των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Το άκαρι των πατατών (Polyphagotarsonemus latus) είναι ένας άλλος εχθρός που προσβάλλει τα φύλλα και τους βλαστούς των πατατών. Η προσβολή εντοπίζεται αρχικά ως λαδιές στην κάτω επιφάνια των νεαρών φύλλων, που στη συνέχεια παραμορφώνονται και γίνονται κοκκινωπά. Τα κατώτερα φύλλα αποκτούν χρώμα μπρούντζινο ενώ οι βλαστοί συστρέφονται. Η διαχείρισή του θα πρέπει να γίνεται με προληπτικούς ψεκασμούς, με τη χρήση κατάλληλων σκευασμάτων χαμηλού κινδύνου, στη βάση ενός προγράμματος ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από 30°C μπορεί να γίνει επέμβαση με θειάφι, ένα πολύ φθηνό ακαρεοκτόνο στο οποίο δεν έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα το άκαρι, παρόλο που είναι ένα από τα παλαιότερα σκευάσματα. Όταν οι θερμοκρασίες είναι πάνω από 30°C το θειάφι μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα, για τον λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται χρήση εναλλακτικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, κατά προτεραιότητα χαμηλού κινδύνου. Αν κατά τους χειμερινούς μήνες επικρατήσουν υψηλές θερμοκρασίες παρουσιάζονται προσβολές από τους χρυσονηματώδεις (Globodera rostochiensis και Globodera pallida). Ο χρυσονηματώδης της πατάτας, όπως κοινώς αναφέρονται μαζί τα δύο είδη, είναι ένα μικροσκοπικό σκουλήκι, που δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι, το οποίο προσβάλλει τις ρίζες από τις οποίες απομυζά χυμούς. Το θηλυκό άτομο εντοπίζεται στις ρίζες ως μικρή κύστη, αρχικά χρώματος λευκού, ακολούθως χρυσωπού (από το οποίο πήρε και το όνομα του χρυσονηματώδης) και τελικά καφέ χρώματος. Τα συμπτώματα στις πατατοφυτείες εμφανίζονται σε κηλίδες ενώ στα φυτά προκαλεί, κυρίως, καχεξία και χλώρωση που τελικά οδηγεί στην ξήρανσή τους. Η διαχείρισή του βασίζεται σε διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές όπως είναι η αμειψισπορά, η αναστροφή του εδάφους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών πατάτας και, τέλος, εφόσον απαιτείται, η εφαρμογή κατάλληλων φυτοπροστατευτικών χαμηλού κινδύνου, στο πλαίσιο πάντοτε των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Σημαντικές απώλειες, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, προκαλούν δυο εχθροί, οι αφίδες (Εικόνα 3) ή κοινώς ψώρες καθώς και ο αλευρώδης. Οι αφίδες ή ψώρες αναπτύσσονται αρχικά στους τρυφερούς βλαστούς του φυτού και στη συνέχεια εξαπλώνονται σε ολόκληρο το φυτό. Με τη διατροφή τους απομυζούν τους χυμούς του φυτού προκαλώντας χλώρωση, καρούλιασμα των φύλλων και των βλαστών και καθήλωση ολόκληρου του φυτού. Επίσης, εκκρίνουν μελιτώδη αποχωρήματα στα οποία αναπτύσσονται μύκητες καπνιάς, με συνέπεια να μειώνεται η φωτοσυνθετική επιφάνεια των φυτών. Πέραν της άμεσης ζημιάς που προκαλούν με την τροφική τους δραστηριότητα, οι αφίδες είναι φορείς της ίωσης Υ της πατάτας (Εικόνα 4). Οι αλευρώδεις τρέφονται απομυζώντας χυμούς από τα φυτά, ενώ εκκρίνουν μελιτώδη αποχωρήματα στα οποία αναπτύσσονται μύκητες καπνιάς. Το σημαντικότερο πρόβλημα που προκαλούν, όμως, είναι η μετάδοση ιώσεων. Η διαχείρισή τους γίνεται με τη χρήση κατάλληλων Η παραγωγή πατατών χειμερινής εσοδείας αποτελεί μια σημαντική πηγή εσόδων για τους πατατοπαραγωγούς, μιας και οι πατάτες αυτήν την περίοδο πωλούνταν συνήθως σε υψηλές τιμές. Η παραγωγή πατατών, όμως, κατά την ίδια αυτή περίοδο είναι δύσκολή και οι αποδόσεις της καλλιέργειας χαμηλές. Ως εκ τούτου, η καλή γνώση των διάφορων εχθρών και ασθενειών που προσβάλλουν τις πατάτες κατά την περίοδο αυτή είναι επιτακτική. Εικόνα 1: Σηριβίδι Εικόνα 2: Ζημία στα φύλλα και στα στελέχη φυτού πατάτας από προνύμφες λιριόμυζας της πατάτας
9 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 ΓΕΩΡΓIΑ σκευασμάτων χαμηλού κινδύνου, εφαρμόζοντας τις αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Η ριζοκτόνια της πατάτας (Rhizoctonia solani) είναι μύκητας ο οποίος μπορεί να προκαλέσει σήψη του πατατόσπορου, καταστροφή των βλαστών πριν την έξοδό τους από το έδαφος, σήψη των ριζών και του υπόγειου στελέχους του φυτού καθώς και προσβολή του λαιμού. Η διαχείριση της ασθένειας αυτής βασίζεται, κυρίως, σε προληπτικά μέτρα όπως η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, η εφαρμογή αμειψισποράς, ο έλεγχος της υγρασίας του εδάφους και η διατήρηση των φυτών σε καλή κατάσταση. Επίσης, σε περιπτώσεις με ιστορικό προσβολών συστήνεται η προληπτική χρήση ωφέλιμων μικροοργανισμών και διεγερτών άμυνας των φυτών με στόχο τον περιορισμό της ανάπτυξης του παθογόνου. Τέλος, εφόσον κριθεί απαραίτητο η ασθένεια αντιμετωπίζεται με την εφαρμογή είτε κατά είτε μετά τη φύτευση κατάλληλων σκευασμάτων, κατά προτεραιότητα χαμηλού κινδύνου, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Ο βοτρύτης (Botrytis cinerea) και η σκληρωτίνια (Sclerotinia sclerotiorum) είναι δυο από τις σημαντικότερες ασθένειες που προσβάλλουν τις πατάτες χειμερινής εσοδείας. Οι ασθένειες αυτές προσβάλλουν, κυρίως, το στέλεχος προκαλώντας υγρή σήψη στον λαιμό και κατάρρευση των φυτών. Η αντιμετώπισή τους βασίζεται κυρίως σε καλλιεργητικά μέτρα όπως είναι ο έλεγχος της λίπανσης και της υγρασίας του εδάφους. Παρόλα αυτά, εφόσον παρουσιαστεί προσβολή μπορούν να διενεργηθούν επεμβάσεις, με σκευάσματα χαμηλού κινδύνου κατά προτεραιότητα, στο πλαίσιο των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Τους χειμερινούς μήνες όταν επικρατήσουν μέτριες θερμοκρασίες σε συνδυασμό με υγρό καιρό εμφανίζονται προσβολές περονόσπορου (Phytophthora infestans) (Εικόνα 5). Ο περονόσπορος προσβάλλει το υπέργειο και υπόγειο μέρος του φυτού, δηλαδή τα φύλλα, το στέλεχος και τους κονδύλους. Η διαχείριση τόσο του περονόσπορου όσο και άλλων ασθενειών, βασίζεται στην πρόληψη και κυρίως στην εφαρμογή πρακτικών οι οποίες εξασφαλίζουν καλό αερισμό και μείωση της σχετικής υγρασίας μέσα στην καλλιέργεια. Συνεπώς, όπου και όταν δεν μπορούν να επηρεαστούν οι περιβαλλοντικές συνθήκες της καλλιέργειας, συστήνονται προληπτικές επεμβάσεις, κατά προτεραιότητα με σκευάσματα χαμηλού κινδύνου, σύμφωνα με τις αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Μια άλλη σημαντική μυκητολογική ασθένεια που προσβάλλει την πατάτα και προκαλεί οικονομική ζημιά είναι η αλτερνάρια ή πρώιμος περονόσπορος (Alternaria solani) (Εικόνα 6). Προσβάλλει όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού σχηματίζοντας χαρακτηριστικούς ομόκεντρους κύκλους. Η αντιμετώπισή της γίνεται με την εφαρμογή κατάλληλων σκευασμάτων χαμηλού κινδύνου, βάσει αρχών ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Εν κατακλείδι, τονίζεται το γεγονός ότι ο καλύτερος τρόπος ελέγχου των εχθρών και ασθενειών είναι η εφαρμογή ενός προγράμματος αντιμετώπισης βασισμένου στις αρχές ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Πιο συγκεκριμένα, η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία βασίζεται σε προληπτικά μέτρα όπως η αμειψισπορά, η αγρανάπαυση, η καταστροφή των ζιζανίων και των φυτών εθελοντών καθώς και η χρήση ωφέλιμων οργανισμών και σκευασμάτων που διεγείρουν τη φυσική άμυνα των φυτών. Η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως συμπληρωματικό και διορθωτικό μέτρο. Επιπρόσθετα, η επιλογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων θα πρέπει να γίνεται υπό την καθοδήγηση του Σύμβουλου Γεωπόνου και να χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα σκευάσματα χαμηλής τοξικότητας. Σημαντικό κριτήριο για την επιλογή και χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων θα πρέπει να είναι ο τρόπος δράσης των δραστικών ουσιών που περιέχουν, για την αποφυγή ανάπτυξης του φαινομένου της ανθεκτικότητας στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Εικόνα 3: Αφίδες Εικόνα 4: Ίωση Υ της πατάτας Εικόνα 5: Περονόσπορος (Phytophthora infestans) Εικόνα 6: Αλτερνάρια ή πρώιμος περονόσπορος (Alternaria solani)
10 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 486 ΓΕΩΡΓIΑ Η καλλιέργεια του καρότου Γεωργία Αντωνίου Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Το καρότο κατάγεται από την κεντρική Ασία και ιστορικά καλλιεργείται εδώ και περισσότερο από 5000 χρόνια. Τον 10ο αιώνα οι Άραβες έφεραν το μοβ καρότο στην Ευρώπη από την Ασία, κατακτώντας τη Βόρεια Αφρική και την Ισπανία. Το πορτοκαλί καρότο που καλλιεργείται σήμερα είναι προϊόν διασταύρωσης του μοβ καρότου της Κεντρικής Ασίας και του καρότου με λευκό χρώμα που ήδη υπήρχε στη Δυτική Ευρώπη. Το πρώτο πορτοκαλί καρότο δημιουργήθηκε στην Ολλανδία. Βοτανικά χαρακτηριστικά Το καρότο έχει λεπτό και διακλαδισμένο φύλλωμα. Τα φύλλα έχουν μακρύ μίσχο, είναι σύνθετα, πτεροσχιδή, επιμήκη και διμορφικά και εκφύονται από την κορυφή της ρίζας. Θυμίζουν αρκετά έντονα τα φύλλα του άνηθου, μόνο που δεν έχουν το χαρακτηριστικό άρωμα. Τα κατώτερα φύλλα είναι δισχιδή έως τρισχιδή, με επιμήκεις ή λογχοειδείς λοβούς και οδοντωτά ή λεία, ενώ τα ανώτερα φύλλα είναι μικρότερα και λιγότερο διαχωρισμένα. Η διάταξη των φύλλων του πρώτου έτους είναι χαρακτηριστικός ρόδακας, βρίσκονται δηλαδή σε διάταξη ροζέτας, ενώ το δεύτερο έτος φύονται εναλλάξ πάνω στον ανθοφόρο βλαστό. Το χρώμα των φύλλων μπορεί να είναι από γκρι-πράσινο έως έντονο, λαμπρό πράσινο σε ορισμένες ποικιλίες. Το φύλλωμα μπορεί να είναι πυκνό ή αραιό. Το υπέργειο τμήμα μπορεί να φθάσει σε ύψος 50 εκ. Η ρίζα του καρότου είναι σαρκώδης και το σχήμα της ποικίλλει από σφαιρικό, κυλινδρικό, σε κωνικό, και από κοντό σε επίμηκες. Το μέγεθος διαφέρει ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες της καλλιέργειας αφού το μήκος μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 5 και 30 εκ. και η διάμετρος μεταξύ 2-6 εκ. To χρώμα της σάρκας ποικίλλει από λευκό, κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο ή ιώδες ανάλογα με την ποικιλία, και αποτελείται από τον εξωτερικό φλοιό και την κεντρική περιοχή (ξυλώδης ιστός). Καλής ποιότητας θεωρούνται τα καρότα που έχουν μεγαλύτερο φλοιό συγκριτικά με τον ξυλώδη εσωτερικό ιστό γιατί εκεί παρατηρείται και η μεγαλύτερη συγκέντρωση καροτενοειδών. Ο ανθοφόρος Το καρότο (Daucus carota) ανήκει στο γένος Δαύκος της οικογένειας των Σκιαδανθών (Apiaceae). Είναι φυτό μονοετές ή διετές. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον μαϊντανό και τον κόλιανδρο. Ήταν γνωστό φαρμακευτικό φυτό στην αρχαία Ελλάδα με το όνομα Σταφυλίνος ή Δαύκος. βλαστός σχηματίζεται από το κέντρο της ρίζας τον δεύτερο χρόνο της καλλιέργειας. Φθάνει σε ύψος 1-1,5 μ. και αποτελείται από διακλαδώσεις. Στις διακλαδώσεις αυτές εμφανίζονται οι ταξιανθίες (σκιάδια) με αρκετά άνθη που είναι λευκά, κιτρινωπά ή ρόδινα. Παρόλο που τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα παρατηρείται το φαινόμενο της σταυρεπικονίασης. Ο καρπός είναι αχαίνιο με δύο καρπόφυλλα. Κάθε καρπόφυλλο φέρει έναν σπόρο ανοικτού καφέ χρώματος, ο οποίος έχει ραβδώσεις, είναι πεπλατυσμένος και ιδιαίτερα αρωματικός. Η στενή πλευρά φέρει ακανθοειδείς προεκτάσεις, ενώ η πλατύτερη φέρει πέντε επιμήκεις νευρώσεις και τριχίδια. Τα καρπόφυλλα διαχωρίζονται εύκολα, εφόσον είναι ξηρά. Οι παραγόμενοι σπόροι είναι πολύ μικροί σε μέγεθος και αριθμούν περίπου τους 700-1.300 ανά γραμμάριο. Οι σπόροι όταν αποθηκευτούν σε περιβάλλον με θερμοκρασία μικρότερη των 18°C και υγρασία μικρότερη του 9% διατηρούν τη βλαστική τους ικανότητα σε ποσοστό 70-80% για 5-7 χρόνια. Κλιματικές συνθήκες Το καρότο καλλιεργείται για τη σαρκώδη ρίζα του σε όλες τις εύκρατες περιοχές, χωρίς δριμείς χειμώνες. Η ιδανική μέση θερμοκρασία για μια ποιοτική παραγωγή είναι από 15 μέχρι 18°C. Όταν η μέση θερμοκρασία του αέρα είναι άνω των 28°C η ανάπτυξη του φυλλώματος περιορίζεται και η ρίζα δεν αναπτύσσεται ικανοποιητικά, ξυλοποιείται και το χρώμα του ξεθωριάζει, ενώ παράλληλα αποκτά πολύ δυνατό άρωμα. Το φυτό αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες, το χρώμα όμως της ρίζας, σε μια τέτοια περίπτωση, είναι φτωχό. Οι ρίζες επιμηκύνονται και λεπταίνουν σε θερμοκρασίες κάτω των 16°C, ενώ σε θερμοκρασίες πάνω από τους 21°C το μήκος της ρίζας μειώνεται. Όταν η θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 4-10°C η διόγκωση της ρίζας είναι περιορισμένη, όπως περιορισμένη είναι και η ανάπτυξη του υπέργειου μέρους του φυτού. Το καρότο είναι φυτό πολύ ευαίσθητο στους παγετούς. Έδαφος Το καρότο προτιμά εδάφη με τιμές pH που κυμαίνονται μεταξύ 5,5 και 7,5. Γόνιμα, βαθιά, αφράτα, αμμοαργιλώδη έως πηλοαμμώδη, πολύ καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη, χωρίς πέτρες και άλατα, επιτρέπουν στη ρίζα να διεισδύσει σε βάθος, χωρίς παραμορφώσεις. Η προετοιμασία του εδάφους είναι πολύ σημαντική στην καλλιέργεια του καρότου με βαθύ όργωμα και φρεζάρισμα ώστε το χώμα να είναι αφράτο, δίχως σβόλους. Οι σπόροι του καρότου αδυνατούν να φυτρώσουν σε σβολιασμένο έδαφος. Από την άλλη η σαρκώδης ρίζα του μπορεί να αναπτυχθεί ανεμπόδιστα σε ψιλοχωματισμένα, αφράτα εδάφη, χωρίς πέτρες. Η επιφάνεια του εδάφους διαμορφώνεται επίπεδη ή σε αναχώματα ύψους 25-30 εκατοστών. Οι αποστάσεις φύτευσης πρέπει να είναι 25 εκ. περίπου μεταξύ των γραμμών και 5-10 εκ. επί των γραμμών.
pio.gov.cyRkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==