Η πολύ καλή γεωγραφική θέση της Λύσης μεταξύ των αστικών κέντρων της Λευκωσίας, της Λάρνακας και της Αμμοχώστου, το πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και οι προσοδοφόρες γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις συνέβαλαν στη ραγδαία οικονομική και πληθυσμιακή της ανάπτυξη. Πριν από το 1974 η Λύση ήταν η μεγαλύτερη κωμόπολη της Αμμοχώστου και μια από τις μεγαλύτερες της Κύπρου. Στα εύφορα εδάφη της κωμόπολης καλλιεργούνταν, πριν από την τούρκικη εισβολή του 1974, εσπεριδοειδή, πατάτες, καρότα, αμπέλια, ελιές, σιτηρά. Εκτός από τη γεωργία πολύ αναπτυγμένη ήταν και η κτηνοτροφία. Η Λύση ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της Μεσαορίας, μετά την πόλη της Αμμοχώστου. Πριν από την τούρκικη εισβολή, η Λύση ήταν μια μικρή πολιτεία με πολλές υπηρεσίες που εξυπηρετούσαν τόσο τους κατοίκους της όσο και τους κατοίκους των γύρω χωριών. Διέθετε ένα μεγαλοπρεπές για την εποχή νοσοκομείο κτισμένο από το 1935, με εθελοντική εργασία των κατοίκων της Λύσης, διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες, δύο δημοτικά σχολεία, γυμνάσιο, συνεργατική τράπεζα, και άλλα τραπεζικά ιδρύματα, κέντρα αναψυχής, αθλητικούς συλλόγους και σωματεία. Η Λύση πάντα διακρινόταν στον αθλητισμό. Το σωματείο ΑΣΙΛ είχε τη δική του ποδοσφαιρική ομάδα που πρωταγωνιστούσε στο πρωτάθλημα πρώτης κατηγορίας. Είχε το δικό του γήπεδο, το «Γρηγόρης Αυξεντίου», το μοναδικό στην Κύπρο, τότε, στρωμένο με χλοοτάπητα. Το σωματείο ΛΑΛΛ είχε και αυτό το δικό του ιδιόκτητο γήπεδο και ποδοσφαιρική ομάδα δεύτερης και τρίτης κατηγορίας. Το σωματείο ΑΜΟΛ συμμετείχε στο αγροτικό πρωτάθλημα. Πολιτιστικά, η Λύση προσέφερε και προσφέρει ακόμη και σήμερα πολλά. Από το 1918 τα σωματεία ανέβαζαν επί σκηνής έργα και συντηρούσαν καλλιτεχνικά και χορευτικά συγκροτήματα. Το ΣΥΚΑΛΥ διατηρείται ακόμα και σήμερα στην προσφυγιά όπου συνεχίζει να προσφέρει. Στην ποίηση έχει να επιδείξει αρκετούς ποιητές με κορυφαίο τον διαλεκτικό μας ποιητή Παύλο Λιασίδη. Επίσης, ο μουσικοσυνθέτης και πρωτοψάλτης Γιάγκος Σουρουλλάς διατηρούσε από το 1918 βυζαντινή χορωδία, κάτι πολύ σπάνιο για την εποχή. Η χορωδία αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα από τον Δήμο Λύσης. Ο λαός της Λύσης διακρίνεται για τη βαθιά θρησκευτική του πίστη. Η μεγαλοπρεπής εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία, που γιορτάζει και τιμάται στις 8 Σεπτεμβρίου, κτιζόταν επί 10 χρόνια με εθελοντική εργασία των κατοίκων και ολοκληρώθηκε το 1888. Υπάρχουν αρκετά εξωκλήσια στην περιοχή της Λύσης με γνωστότερο εκείνο του Αγίου Ευφημιανού. Το εξωκλήσι ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται προς το τέλος του 12ου αιώνα. Το 1985 Τούρκοι αρχαιοκάπηλοι τις αποκόλλησαν και τις μετέφεραν στη Γερμανία για πώληση. Αγοράστηκαν από το ίδρυμα Ντε Μενίλ στο Τέξας της Αμερικής. Αποκαταστάθηκαν/συντηρήθηκαν στο Λονδίνο και μεταφέρθηκαν στο Ίδρυμα Ντε Μενίλ όπου εκτίθεντο σε εκκλησάκι που κτίστηκε στις ίδιες διαστάσεις με αυτό που είναι στη κατεχόμενη Λύση. Το Ίδρυμα Ντε Μενίλ είχε συνάψει συμφωνία με την Αρχιεπισκοπή Κύπρου να τις εκθέτει στον εκθεσιακό του χώρο για 15 χρόνια και μετά να επιστραφούν στην Κύπρο, το οποίο έγινε το 2012. Άλλα εξωκλήσια στη Λύση είναι του Αγίου Συνεσίου, του Αγίου Μάμαντος, του Αγίου Γεωργίου και άλλα. Ακριβό και πολύ βαρύ ήταν το τίμημα της τουρκικής εισβολής του 1974 για τους Λυσιώτες. Επτά νεκροί, δέκα δολοφονηθέντες και οκτώ αγνοούμενοι ήταν ο τραγικός απολογισμός. Σήμερα, οι 8.500 και πλέον Λυσιώτες ζουν προσωρινά στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Η ύπαρξη και η λειτουργία του Δήμου Λύσης έχει εθνικό χαρακτήρα. Η προσπάθειά του συνίσταται στο να διατηρηθεί άσβεστη η μνήμη της Λύσης στη σκέψη κάθε Λυσιώτη. στην κατεχόμενη γη μας Λύση, μια αμιγώς ελληνοκυπριακή κωμόπολη των 5.500 κατοίκων μέχρι το 1974, βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Μεσαορίας. Διοικητικά υπάγεται στην επαρχία Αμμοχώστου και γεωγραφικά βρίσκεται στο κέντρο τριών πόλεων, της Λευκωσίας, της Αμμοχώστου και της Λάρνακας. Η Λύση πήρε το όνομά της από τους αρχαίους συνοικισμούς που βρίσκονται κοντά στο χωριό, την Ελύση στα ανατολικά ή την Ελυσσώ στα νοτιοδυτικά. * Πηγή κειμένων και φωτογραφιών: Έκδοση ΓΤΠ 253/2019 Μνήμες Κατεχόμενης Γης- Εκτοπισμένοι Δήμοι και Κοινότητες Επιτροπή Κατεχόμενων Κοινοτήτων Επιτροπή Κατεχόμενων Δήμων Κύπρου ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Γραφείο Επιτρόπου Προεδρίας Λεωφ. Κυριάκου Μάτση 56, 1082 Λευκωσία T +357 22400102, 22400238 Φ +357 22400173 Ε cyprusdiaspora@presidency.gov.cy www.PresidentialCommissioner.gov.cy ΓΤΠ 276/2022 ISSN 1986-2407 Έκδοση: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Φωτογραφικό Υλικό: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων,Δημήτρης Πανάγος Οίκος, επαρχία Λευκωσίας. © Silvio Rusmigo, Υφυπουργείο Τουρισμού Δήμος Λύσης
RkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0