ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ AΓΡΟΤΗΣ TΕΥΧΟΣ 485 ΕΤΟΣ 78 ΜΑΪΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2022 www.agrokypros.gov.cy Ο ενδημισμός στην Κύπρο Ανακυκλωμένο νερό Προσβολή από Tuta absoluta σε καρπό ντομάτας
Το Κυνόγλωσσο το Τροόδιο είναι ενδημικό της Κύπρου που περιορίζεται στα ψηλότερα σημεία του Τροόδους. Απαντά σε μικρές ομάδες, σε αρκετά σημεία του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους. Ο συνολικός του πληθυσμός ήταν δύσκολο να καταμετρηθεί λόγω της ανομοιόμορφης κατανομής του σε πολλά σημεία, αλλά εκτιμάται ότι είναι μεγαλύτερος από 3.000 φυτά. Απειλείται, σε μικρό βαθμό, από δραστηριότητες αναψυχής, κυρίως ποδοπάτημα και ίσως από αναδασωτικές εργασίες. Στο μέλλον είναι δυνατόν να απειληθεί από τις κλιματικές αλλαγές. Για την αποτελεσματική προστασία των σπάνιων και απειλούμενων ειδών και κατ’ επέκταση της βιοποικιλότητας, το Τμήμα Δασών προβαίνει σε διάφορες ενέργειες, τόσο με εντός τόπου (in situ) όσο και με εκτός τόπου (ex situ) μέτρα διατήρησης. Ως εκ τούτου, το συγκεκριμένο είδος έχει παραχθεί και εγκατασταθεί στον Βοτανικό Κήπο Τροόδους. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. σελ. 63 (Aναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά). Κυνόγλωσσο το Τροόδιο - Cynoglossum troodi
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 3 Περιεχόμενα ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 6 8η Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022 ΓΕΩΡΓIΑ 8 Το ανακυκλωμένο νερό και η χρήση του στη γεωργία 10 Άρδευση γρασιδιού 11 Ο ρόλος του ασβεστίου στη θρέψη των φυλλοβόλων 13 Μετασυλλεκτική φυσιολογία και χειρισμοί στα πυρηνόκαρπα 15 Εφαρμογή γενικών αρχών ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας από τους αγρότες 17 Tuta absoluta, ένας σοβαρός εχθρός της ντομάτας ΝEΑ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 19 Νέα, εξελίξεις στις χρήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 20 Λοιμώδης Αγαλαξία των αιγοπροβάτων 21 Η σημαντικότητα της ποιότητας των σανών και του ενσιρώματος στην καλή διαχείριση των αιγοπροβάτων 22 Διατροφή των χοίρων 25 Βιολογική παραγωγή και αγροτική ανάπτυξη 26 Εποχικές κτηνοτροφικές ασχολίες ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 28 Ο ενδημισμός της Κύπρου: Ένα αξιοθαύμαστο φυσικό γεγονός 31 Χωριστή συλλογή δημοτικών αποβλήτων και «Πληρώνω όσο πετώ» 34 Η σεισμική δραστηριότητα της Κύπρου για το έτος 2021 38 Συγχρηματοδοτούμενα έργα για τη διαχείριση αστικών λυμάτων στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 40 Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές της Κύπρου με στόχο την προστασία και διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και την αειφόρο ανάπτυξη των θαλάσσιων πόρων 43 Καρχαρίες: Απειλή ή απειλούμενοι; 46 Μελέτη σχετικά με τα κουνούπια και άλλα είδη εντόμων που προκαλούν όχληση σε υδροβιότοπους του δικτύου Natura 2000 και Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για ορθολογική διαχείρισή τους 47 Έντονα καιρικά φαινόμενα που επηρέασαν την Κύπρο το 2021 49 Μελέτη της βενθικής μακροπανίδας κινητού υποστρώματος για εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης θαλάσσιων περιοχών στην Κύπρο Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ 51 Στρατηγικές προσαρμογής και συστήματα διαχείρισης νερού στην ΕΕ: Το Έργο AGRIWATER ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΑΠ 54 Καθεστώς 3.2 - Β’ Προκήρυξη: «Στήριξη για δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης που υλοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά» 55 Καθεστώς 9.1: «Σύσταση Ομάδων και Οργανώσεων Παραγωγών στον τομέα της γεωργίας» AΓΡΟΤΗΣ ...συνέχεια
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 4 Διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αμφιπόλεως 6, 2025, Στρόβολος Λευκωσία www.agrokypros.gov.cy Τηλ.: 22408599/8, Φαξ: 22771385 Email: agrokypros@moa.gov.cy ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Απελλή, 1080 Λευκωσία www.pio.gov.cy Υπεύθυνος Έκδοσης Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωργίας Κλάδος Γεωργικών Εφαρμογών - Δημοσιότητα Επιμέλεια Έκδοσης Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Email: enicolaou@pio.moi.gov.cy Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σχεδιασμός Design for Life Ltd - www.dforlife.com Φωτογραφίες Αρχείο ΥΓΑΑΠ, αρχεία Τμημάτων/Υπηρεσιών/Οργανισμών του ΥΓΑΑΠ και προσωπικά αρχεία συγγραφέων, www.shutterstock. com Εκτύπωση Κώνος Λτδ Γ.Τ.Π. 249/2022 - 5.000 ISSN 0256-8519 Εκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Το περιοδικό διανέμεται δωρεάν από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Διατίθεται, επίσης, ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.agrokypros.gov.cy Εναλλακτικά, σαρώστε με το κινητό σας το εικονίδιο για πρόσβαση στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού. Συνδρομές: Για θέματα που αφορούν τη συνδρομή σας στο περιοδικό (όπως εγγραφή, διαγραφή, αλλαγή διεύθυνσης κ.λπ.) επικοινωνήστε με το: agrokypros@moa.gov.cy ή με το φάξ: 22771385. Σημείωση Εκδότη: Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση αναφοράς της πηγής. Τεύχος 485, Έτος 78, Μάιος-Αύγουστος 2022 • Το τετραμηνιαίο περιοδικό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) το οποίο εκδίδεται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών του Υπουργείου Εσωτερικών. Περιεχόμενα (συνέχεια) ΝΕΑ ΕΑΔ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΣΚΚ 57 Νέα Εθνικού Αγροτικού Δικτύου ΓΕΩΡΓΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ 59 Τροποποίηση του περί Δημιουργίας Μητρώου Αγροτών και Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων Νόμου ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΝΕΑ 61 Χειρισμοί του καλοκαιριού στο μελισσοκομείο ΟΙΝΩΝ ΝΕΑ 62 13ος Κυπριακός Διαγωνισμός Οίνου: Ένα κορυφαίο οινικό γεγονός για τον τόπο ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ 63 Cynoglossum troodi - Κυνόγλωσσο το τροόδιο ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 64 Η περιοχή της Μόρφου έναν αιώνα πριν ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ 66 Φιλετάκια χοιρινά με σάλτσα κουμανδαρίας και κεράσια Μαραθάσας ΤΟ ΜΕΛΙ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΣ 67 Καττιμέρι παφίτικο
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 5 Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες, Κρατάτε στα χέρια σας άλλο ένα τεύχος του περιοδικού μας, εμπλουτισμένο με επίκαιρα και ενδιαφέροντα θέματα. Στο τεύχος αυτό θα βρείτε άρθρα γεωργικού, κτηνοτροφικού περιεχομένου και όχι μόνο. Μεταξύ άλλων, στην ύλη συμπεριλαμβάνονται θέματα για την ορθολογική χρήση του νερού άρδευσης, και τη σχετική ερευνητική εργασία Agriwater, ένα καινοτόμο πρόγραμμα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και την ξηρασία, ενώ στην ενότητα Φυσικοί Πόροι και Περιβάλλον γίνεται αναφορά στις θάλασσες μας και τους οργανισμούς που συναντώνται σε αυτές. Ο Κυπριακός Διαγωνισμός Οίνου επανήλθε, φιλοδοξώντας να προάγει τον ευγενή ανταγωνισμό μεταξύ των Kύπριων παραγωγών για ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων τους και ταυτόχρονα να προβάλει τους κυπριακούς οίνους στην εγχώρια αγορά. Η φετινή δέκατη τρίτη διοργάνωση του διαγωνισμού, που καθιερώθηκε το 2006 και διοργανώνεται από το Τμήμα Γεωργίας, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, έλαβε χώρα τον Μάιο, μετά από μια παύση δύο χρόνων λόγω της πανδημίας COVID19. Η μέρα Βιολογικών Προϊόντων της ΕΕ στις 23 Σεπτέμβρη θεσμοθετήθηκε από τα τρία θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή. Γιορτάζεται φέτος για πρώτη φορά στην Κύπρο, στις 23 Σεπτεμβρίου 2022 και αποτελεί μια ευκαιρία για παραγωγούς αλλά και καταναλωτές ώστε να γνωρίσουν καλύτερα τη βιολογική γεωργία, ένα σύστημα παραγωγής γεωργικών προϊόντων που συνυπάρχει αρμονικά με τη φύση, προστατεύει το περιβάλλον και προνοεί για την ευημερία των ζώων. Οι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες που προσφέρει για τις αγροτικές περιοχές, μπορούν να συντελέσουν στην αειφόρο ανάπτυξη τους. Δεν λείπουν φυσικά οι μόνιμες μας στήλες. Στα θέματα για τη γεωργία, περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, άρθρο για την Tuta absoluta, ένα σοβαρό εντομολογικό εχθρό της τομάτας, καθώς και πληροφορίες για την Εφαρμογή Γενικών Αρχών Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας από τους αγρότες. Η αναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά, φιλοξενεί το Κυνόγλωσσο το τροόδιο, ενδημικό είδος της Κύπρου που περιορίζεται στα ψηλότερα σημεία του Τροόδους. Στις ιστορίες αγροτικής ζωής, κλείνουμε το κεφάλαιο για την αναφορά στο λινάρι, περιγράφοντας τις εργασίες στο εργοστάσιο κατεργασίας λιναριού στη Ζώδια. Τέλος, στις γαστρονομικές μας στήλες θα βρείτε συνταγή για πεντανόστιμα χοιρινά φιλετάκια με σάλτσα κουμανδαρίας και κεράσια Μαραθάσας, και για γλυκό, παφίτικο καττιμέρι σερβιρισμένο με μπόλικο μέλι… Η συντακτική ομάδα επιθυμεί να αποτίσει φόρο τιμής στον συνάδελφο Λειτουργό Γεωργίας Φοίβο Παπαχριστοφόρου, ο οποίος απεβίωσε ξαφνικά και πρόωρα στις 7 Μαΐου 2022. Από το 2008 ο Φοίβος εντάχθηκε στην οικογένεια του Τμήματος Γεωργίας, και έκτοτε με την εργασία του δεν επέδειξε τίποτα λιγότερο από πραγματικό ζήλο και θέρμη για την εκτέλεση των καθηκόντων του. Αποτέλεσε ως ιδρυτικό μέλος του Εθνικού Αγροτικού Δικτύου, στελέχωσε την Ομάδα Διαχείρισης και Λειτουργίας του ΕΑΔ και αργότερα ανέλαβε καθήκοντα συντονιστή για θέματα Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών και της Ειδικής Επιτροπής Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συνεργάτες του εκφράζουμε συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του. Μέχρι την επόμενη φορά που θα επικοινωνήσουμε μαζί σας, σας ευχόμαστε μια ευχάριστη και επωφελή ανάγνωση. Η συντακτική ομάδα AΓΡΟΤΗΣ
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 6 Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 17 Ιουνίου 2022 η 8η Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022, στον Αγρό. Στη συνάντηση της Επιτροπής έλαβαν μέρος περίπου 60 στελέχη των μελών της Επιτροπής, ενώ το «παρών» τους έδωσαν και οι αρμόδιοι Λειτουργοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Της Επιτροπής Παρακολούθησης προέδρευσε ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, κ. Αντρέας Γρηγορίου, ο οποίος ανέφερε πως οι συνεδριάσεις της Επιτροπής δίνουν την ευκαιρία σε όλους να ενημερωθούν για την πορεία υλοποίησης του Προγράμματος και να καταγραφούν απόψεις και εισηγήσεις. Μέσα από τον εποικοδομητικό διάλογο οι συνεδρίες αυτές, είπε ο κ. Γρηγορίου, συμβάλλουν καθοριστικά στην ομαλή και αποτελεσματική εφαρμογή του Προγράμματος. Το πρόγραμμα ΠΑΑ ανταποκρίθηκε στις προκλήσεις Την Επιτροπή Παρακολούθησης προσφώνησε ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Κώστας Καδής. Στον χαιρετισμό του ο κ. Καδής, τον οποίο εκφώνησε ο Ανώτερος Λειτουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Μάριος Αδαμίδης, ανέφερε πως η 8η συνεδρία πραγματοποιείται στην καρδιά της Πιτσιλιάς και στον ορεινό όγκο του Τροόδους, όπου οι άνθρωποι μοχθούν και με πείσμα εδώ και εκατοντάδες χρόνια καλλιεργούν τη γη. «Διανύουμε την επέκταση του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της τρέχουσας περιόδου, μέχρι και το τέλος του 2022. Με τις τροποποιήσεις του προγράμματος έγινε εμπλουτισμός σε μέτρα αλλά και διαφοροποιήσεις οι οποίες ανταποκρίνονται πλήρως στις προκλήσεις που είχαμε στο νησί μας. Τόσο η ενεργοποίηση του Μέτρου 21, η ενίσχυση των παραγωγών λόγω του κορωνοϊού και το Μέτρο 5.2, για την αποκατάσταση του γεωργικού δυναμικού μετά από καταστροφικές πυρκαγιές και άλλα φυσικά φαινόμενα, αποτελούν μέτρα με άμεσο και πρακτικό αντίκτυπο στις ανάγκες του αγροτικού κόσμου», ανέφερε στον χαιρετισμό του ο κ. Υπουργός. Πρόσθεσε, ακόμα, πως η τροποποίηση των προνοιών του μέτρου των νέων γεωργών, μετά από την ευρεία διαβούλευση με τους νέους και η προκήρυξη του μέτρου, η οποία παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον, είναι άλλη μια πρόκληση η οποία αντιμετωπίζεται με επιτυχία από το Πρόγραμμα. Σημείωσε, επίσης, πως οι δυσκολίες που προέκυψαν λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και οι εξελίξεις στις παγκόσμιες αγορές μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ανέδειξαν τη σημασία του πρωτογενούς τομέα για την οικονομία του τόπου. «Τη σημασία αυτή το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος την ανέδειξε πρακτικά μέσω της στοχευμένης τρίτης προκήρυξης του επενδυτικού και της δεύτερης προκήρυξης του μέτρου των νέων γεωργών, οι οποίες παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον. Τονίζεται ιδιαίτερα η προσπάθεια του Υπουργείου μας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών, με την έκδοση Υπουργικού Διατάγματος μέσα από απλοποιημένες διαδικασίες που αφορούν την εγκατάσταση αντιχαλαζικής προστασίας. Αντίστοιχες προσπάθειες καταβάλλονται για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων», ανέφερε, και πρόσθεσε πως «οι προετοιμασίες για τη νέα προγραμματική περίοδο και την ετοιμασία του Στρατηγικού Σχεδίου τρέχουν με γοργούς ρυθμούς και προσπάθειά μας είναι να ανταποκριθούμε επιτυχώς στις απαιτήσεις του κανονισμού αλλά και τις εθνικές ιδιαιτερότητες». ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ 8η Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022 Σημαντικές οι προκλήσεις της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής
AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 7 «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» Η δρ Μαργαρίτα Χατζηστυλλή, Λειτουργός Γεωργίας Α΄ στο Τμήμα Γεωργίας, παρουσίασε στην Επιτροπή Παρακολούθησης τη Στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και το Σχέδιο Δράσης για εφαρμογή του στην Κύπρο. Οι γενικοί στόχοι της Στρατηγικής αυτής, όπως ανέφερε η κα Χατζηστυλλή κατά την παρουσίασή της, είναι η μείωση του περιβαλλοντικού και κλιματικού αποτυπώματος του συστήματος τροφίμων της ΕΕ, η αξιοποίηση νέων ευκαιριών, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και ευρωστίας του συστήματος τροφίμων, ενώ θα καταστεί και πρωτοπόρος σε μια παγκόσμια μετάβαση προς την ανταγωνιστική βιωσιμότητα από το αγρόκτημα στο πιάτο. Αναφορικά με τους ποσοτικούς στόχους για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων μέχρι το 2030 η κα Χατζηστυλλή ανέφερε τους ακόλουθους: • Μείωση κατά 50% της συνολικής χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και των συνεπακόλουθων κινδύνων και μείωση κατά 50% της χρήσης των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων. • Μείωση της απώλειας θρεπτικών ουσιών τουλάχιστον κατά 50% διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους (μείωση της χρήσης λιπασμάτων τουλάχιστον κατά 20%). • Μείωση πωλήσεων αντιμικροβιακών φαρμάκων για τα εκτρεφόμενα ζώα και τις υδατοκαλλιέργειες κατά 50%. • Η βιολογική καλλιέργεια να καλύψει τουλάχιστο το 25% της γεωργικής γης της ΕΕ και να αυξηθεί σημαντικά η βιολογική υδατοκαλλιέργεια. Παρουσίαση της πορείας υλοποίησης ΠΑΑ 2014-2020 Στη συνέχεια, η Λειτουργός Γεωργίας, του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κα Κωνσταντίνα Γεωργίου αναφέρθηκε στην πορεία υλοποίησης του ΠΑΑ κατά το 2021. Συγκεκριμένα, η κα Γεωργίου ανέφερε πως εντός του 2021 έγιναν πληρωμές ύψους €35,4 εκ., ενώ οι πιο σημαντικές έγιναν στο πλαίσιο του Μέτρου 4 «Επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού» €9,4 εκ., στο Μέτρο 10 «Επενδύσεις για το περιβάλλον και το κλίμα» ύψους €6,4 εκ. και στο πλαίσιο του Μέτρου 13 «Ενισχύσεις περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα μειονεκτήματα» ύψους €5,9 εκ.. Επισήμανε, ακόμα, πως στο πλαίσιο του Μέτρου 7 «Βασικές υπηρεσίες και ανάπλαση χωριών σε αγροτικές περιοχές», έγιναν πληρωμές ύψους €1,7 εκ. με τα οποία υλοποιήθηκαν 20 έργα εκ των οποίων τα 12 έχουν ολοκληρωθεί. Επίσης, δημιουργήθηκαν 58 θέσεις εργασίας και επωφελήθηκαν 43,288 κάτοικοι. Στο πλαίσιο της Επιτροπής Παρακολούθησης ο κ. Γιάννος Μαυρομμάτης, Λειτουργός Γεωργίας Α’ του Υπουργείου Γεωργίας, παρουσίασε την πορεία υλοποίησης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022. Όπως ανέφερε ο κ. Μαυρομμάτης, καταβλήθηκαν συνολικά €15,7 εκ. μέχρι και την 31η Μαΐου 2022, από τα οποία τα €11,4 εκ. αφορούσαν ευρωπαϊκή συμμετοχή και τα €4,2 εκ. εθνική συμμετοχή. Συγκεκριμένα, από τις πιο σημαντικές ενισχύσεις στους γεωργικούς κλάδους για το πρώτο εξάμηνο του 2022 ήταν το Μέτρο 10 και συγκεκριμένα για «Ενισχύσεις για τη γεωργία, το περιβάλλον και το κλίμα» καταβλήθηκαν €6,4 εκ., για το Μέτρο 11 «Βιολογική Γεωργία» €3 εκ., για το Μέτρο 14 «Καλή διαβίωση των ζώων» €2 εκ., για το Μέτρο 4 «Επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού» €1,4 εκ. και για το Μέτρο 19 «Στήριξη για τοπική ανάπτυξη μέσω LEADER» €749.000. Στρατηγικό Σχέδιο 2023-2027 Παρουσιάζοντας το Στρατηγικό Σχέδιο 2023-2027 ο κ. Αδαμίδης επικεντρώθηκε στους γενικούς στόχους της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) που είναι η προώθηση ενός έξυπνου, ανθεκτικού και διαφοροποιημένου γεωργικού τομέα που θα διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια, την ενίσχυση της περιβαλλοντικής φροντίδας και της δράσης για το κλίμα και την επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της Ένωσης, καθώς επίσης και την ενίσχυση του κοινωνικοοικονομικού ιστού των αγροτικών περιοχών. Ο κ. Αδαμίδης τόνισε και τις διαφοροποιήσεις της νέας ΚΓΠ που σχετίζονται με την ενίσχυση της πρώτης εγκατάστασης νέων γεωργών, με αυξημένα ποσοστά για επενδύσεις των νέων γεωργών, με την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, την προώθηση της έξυπνης γεωργίας, ενώ θα δοθεί έμφαση στη γνώση, την καινοτομία και την ψηφιοποίηση.Ο συνολικός προϋπολογισμός της νέας ΚΓΠ για την προγραμματική περίοδο 2021-2027 αγγίζει τα €480,8 εκ.. ΝΕΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
8 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 ΓΕΩΡΓIΑ Το ανακυκλωμένο νερό και η χρήση του στη γεωργία Γεωργία Σάρδαλου Λειτουργός Γεωργίας Α’ Τμήμα Γεωργίας Μηχανισμοί επεξεργασίας και χαρακτηριστικά του ανακυκλωμένου νερού Το ανακυκλωμένο νερό, πριν διατεθεί στους αποδέκτες, υφίσταται κατάλληλη πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή επεξεργασία. Η πρωτογενής επεξεργασία σκοπό έχει τη μείωση του ρυπαντικού φορτίου. Περιλαμβάνει συνήθως την απομάκρυνση ορισμένων στερεών, άµµου και λιπών και την καθίζηση των αιωρούμενων στερεών σε κατάλληλες δεξαμενές. Η δευτερογενής επεξεργασία περιλαμβάνει επιπλέον τη βιολογική αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών και, στη συνέχεια, την καθίζηση και απομάκρυνση της παραγόμενης βιομάζας. Η τριτογενής επεξεργασία περιλαμβάνει, αν είναι αναγκαία, την απομάκρυνση του αζώτου και φωσφόρου, καθώς και το φιλτράρισμα του ανακυκλωμένου νερού. Η απολύμανση, που στην Κύπρο περιλαμβάνεται σε όλα τα συστήματα επεξεργασίας των λυμάτων, αφορά στη δραστική μείωση των μικροοργανισμών που περιέχονται στα λύματα. Η απολύμανση γίνεται κυρίως µε χλωρίνη. Δεξαμενή αποθήκευσης ανακυκλωμένου νερού μετά από δευτεροβάθμια επεξεργασία Δεξαμενή αποθήκευσης ανακυκλωμένου νερού μετά από τριτοβάθμια επεξεργασία To ανακυκλωμένο νερό αξιολογείται από φυσικής και χημικής άποψης πριν από την αξιοποίησή του για σκοπούς άρδευσης. Τα κριτήρια αξιολόγησης, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν: • την αλατότητα, • τη διηθητικότητα, • την ειδική τοξικότητα ιόντων, • τα βαρέα μέταλλα, κ.ά. Η αλατότητα του ανακυκλωμένου νερού δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τις αρδευόμενες καλλιέργειες υπό τις κυπριακές κλιματολογικές συνθήκες. Τα προβλήματα που πιθανόν να δημιουργούνται από την αλατότητα κατά τη χρήση του ανακυκλωμένου νερού δεν είναι διαφορετικά από εκείνα που δημιουργούνται από υψηλή αλατότητα κατά την άρδευση με νερά από άλλες πηγές νερού. Γενικά μπορεί να λεχθεί ότι η ολική αλατότητα βρίσκεται σε πλαίσια αποδεκτά για τις περισσότερες σημαντικές φυτείες του τόπου µας. Στις περιπτώσεις εκείνες που το ανακυκλωμένο νερό αναμένεται να δημιουργήσει κάποια προβλήματα λόγω της υψηλής αλατότητάς του, τότε εφαρμόζονται τα ίδια διαχειριστικά μέτρα που ισχύουν για τη χρήση υφάλμυρων νερών, δηλαδή επιλογή της κατάλληλης φυτείας, διατήρηση της διαθέσιμης υγρασίας σε υψηλά επίπεδα, το ξέπλυμα των αλάτων κ.λπ. Προβλήματα μειωμένης διηθητικότητας του εδάφους σχετίζονται με την ποιότητα του νερού άρδευσης και δη τη συγκέντρωση διαφόρων ιόντων. Παρά τη σχετική αύξηση της συγκέντρωσης του νατρίου στο ανακυκλωμένο νερό, δεν είναι συχνά οποιαδήποτε σοβαρά προβλήματα. Πιθανά ζητήματα μπορούν να λυθούν µε κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα, όπως είναι η επιλογή του κατάλληλου συστήματος άρδευσης, η αύξηση της συχνότητας άρδευσης, η επέκταση της διάρκειας άρδευσης κ.λπ. Δεξαμενή αποθήκευσης ανακυκλωμένου νερού μετά από τριτοβάθμια επεξεργασία, με ψάρια Η ειδική τοξικότητα ιόντων στην περίπτωση του ανακυκλωμένου νερού εντοπίζεται κυρίως στα στοιχεία χλώριο, νάτριο και βόριο. Υπό τις κυπριακές κλιματολογικές Η σημασία της χρήσης του ανακυκλωμένου νερού για γεωργικούς σκοπούς στον τόπο μας είναι πολύ μεγάλη. Εκτός του ότι η χρήση αυτή θεωρείται οικονομική και ασφαλής μέθοδος για αποφυγή μόλυνσης του περιβάλλοντος, ταυτόχρονα αποτελεί σταθερή πηγή νερού που δεν εξαρτάται από τη βροχόπτωση. Στην Κύπρο, µε το πολύ υψηλό επίπεδο υγείας και την τουριστική ανάπτυξη, η επεξεργασία και, στη συνέχεια, η χρήση του ανακυκλωμένου νερού για γεωργικούς σκοπούς θεωρείται απολύτως αναγκαία και τούτο γιατί η λύση αυτή, εκτός του ότι προσφέρει την καλύτερη αντιμετώπιση του θέματος από υγειονομικής άποψης, ταυτόχρονα, εξασφαλίζει ποσότητα νερού για γεωργική χρήση.
9 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 ΓΕΩΡΓIΑ συνθήκες, και με βάση τα σημερινά δεδομένα, τα στοιχεία αυτά δεν αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τις περισσότερες φυτείες. Ομοίως, δεδομένου ότι στα κεντρικά αποχετευτικά συστήματα απαγορεύεται η απόρριψη αποβλήτων µε υψηλή συγκέντρωση βαρέων μετάλλων, θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα βαρέα μέταλλα δεν αποτελούν ανησυχητικό πρόβλημα. Διάφορα άλλα προβλήματα που ενδεχομένως να εμφανιστούν κατά τη χρήση ανακυκλωμένου νερού, είναι τιμές του pΗ εκτός του βέλτιστου εύρους, διάβρωση των σωλήνων και εξαρτημάτων, υψηλό υπολειμματικό νάτριο και κλείσιμο των πέκκων. Θρεπτικά στοιχεία Μία επιπλέον σημαντική ωφέλεια κατά τη χρήση ανακυκλωμένου νερού άρδευσης είναι τα θρεπτικά στοιχεία που περιέχονται σε αυτό. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι το άζωτο, ο φωσφόρος, το κάλι και διάφορα άλλα µακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία. Τα στοιχεία αυτά, που προστίθενται κατά τη διάρκεια της άρδευσης στην καλλιέργεια, μπορούν να χαρακτηριστούν ως ένα είδος συνδυασμένης άρδευσης/λίπανσης. Tα θρεπτικά στοιχεία στο ανακυκλωμένο νερό είναι σημαντικής αξίας και μειώνουν το κόστος λίπανσης. Όμως, κάτω από ορισμένες συνθήκες, όταν θρεπτικά στοιχεία βρίσκονται σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από τις ανάγκες των φυτών ή όταν η ποσότητα του νερού που εφαρμόζεται κατά την άρδευση ξεπερνά τις υδατικές ανάγκες των φυτών, πιθανόν να δημιουργηθούν προβλήματα στα φυτά και το περιβάλλον. Πρόνοιες του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για χρήση ανακυκλωμένου νερού για σκοπούς άρδευσης Ο Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για περιορισμό της νιτρορύπανσης (Κ.Δ.Π. 263/2007) για χρήση του ανακυκλωμένου νερού αστικών αποβλήτων για σκοπούς άρδευσης προνοεί τα εξής: • Όλα τα συστήματα υδροληψίας του αρδευτικού δικτύου μεταφοράς και διανομής του ανακυκλωμένου νερού (βαλβίδες, στρόφιγγες κ.λπ.) πρέπει να έχουν σαφή σήμανση και κόκκινο χρώμα και σαφή προειδοποίηση ότι το νερό είναι ακατάλληλο για πόση. • Οι αγωγοί μεταφοράς του ανακυκλωμένου νερού πρέπει να έχουν χρώμα κόκκινο ή να σηματοδοτούνται με την επικόλληση κόκκινης ταινίας. • Οι δενδρώδεις καλλιέργειες αρδεύονται με τα συστήματα των σταγόνων, των μικροεκτοξευτήρων και του λάστιχου/ λεκάνης. Απαγορεύεται η συλλογή φρούτων από το έδαφος εκτός από τις περιπτώσεις των ξηρών καρπών. Στις περιπτώσεις που διαβρέχεται ο καρπός η άρδευση διακόπτεται μια εβδομάδα πριν τη συγκομιδή. • Οι αμπελώνες αρδεύονται με το σύστημα των σταγόνων ή των μικροεκτοξευτήρων. Στις περιπτώσεις που διαβρέχεται ο καρπός η άρδευση διακόπτεται μια εβδομάδα πριν τη συγκομιδή. • Τα λαχανικά που τρώγονται ωμά (π.χ. ντομάτα, αγγούρι) αρδεύονται με τα συστήματα των σταγόνων και της υπόγειας άρδευσης. Οι καρποί δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το ανακυκλωμένο νερό. • Τα λαχανικά που τρώγονται μαγειρεμένα (π.χ. πατάτα) αρδεύονται με τα συστήματα των σταγόνων, των εκτοξευτήρων και της υπόγειας άρδευσης. Απαγορεύεται η χρήση ανακυκλωμένου νερού άρδευσης σε: • φυλλώδη λαχανικά, • βολβούς και κονδύλους που τρώγονται ωμοί, και σε • λαχανικά που τρώγονται ωμά και το ανακυκλωμένο νερό έρχεται σε επαφή με τους καρπούς. Τα συστήματα άρδευσης πρέπει πάντοτε να είναι σε πολύ καλή λειτουργική κατάσταση. Το ανακυκλωμένο νερό πρέπει να προέρχεται από αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις, οι οποίες πληρούν τις προδιαγραφές σύμφωνα με την άδεια απόρριψης. Άρδευση ντομάτας θερμοκηπίου με ανακυκλωμένο νερό
10 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 ΓΕΩΡΓIΑ Άρδευση γρασιδιού δρ Γεώργιος Νικολάου Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας Στην τεχνητή βροχή ανήκουν δύο μεγάλες κατηγορίες εκτοξευτήρων, οι στατικού και οι δυναμικού τύπου. Οι στατικού τύπου εκτοξευτήρες έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους τη μικρή ακτίνα διαβροχής (συνήθως από 0,8 - 5 μέτρα) και τη χαμηλή πίεση λειτουργίας. Χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο σε χώρους περιορισμένης επιφάνειας με ακανόνιστα σχήματα. Οι στατικού τύπου εκτοξευτήρες δεν έχουν περιστρεφόμενα τμήματα. Εξέρχονται επί της επιφάνειας του εδάφους με την πίεση του νερού και επανέρχονται στην αρχική τους θέση με τη βοήθεια ελατηρίου με το τέλος του ποτίσματος (Εικόνα 1). Στην κατηγορία δυναμικού τύπου ανήκουν οι εκτοξευτήρες οι οποίοι διαθέτουν μηχανισμό που τους επιτρέπει να μεταβάλλουν την κατεύθυνση εκτόξευσης του νερού. Διακρίνονται στους αυτοανυψούμενους γραναζωτούς ή κρουστικούς και στους υπέργειους κρουστικούς (Εικόνα 2). Χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ενιαίες, συμπαγείς εκτάσεις λόγω της μέσης και μεγάλης ακτίνας διαβροχής (4-30 μέτρα) και της υψηλής πίεσης λειτουργίας που απαιτούν. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και το σύστημα της υπόγειας άρδευσης με σταγόνες. Το σύστημα αποτελείται από λάστιχο με ενσωματωμένη σταγόνα το οποίο τοποθετείται υπόγεια στο βάθος του ριζοστρώματος. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η μείωση στο ελάχιστο των απωλειών νερού λόγω επιφανειακής εξάτμισης. Για την επιλογή του καταλληλότερου συστήματος άρδευσης λαμβάνονται υπόψη, πέραν των χαρακτηριστικών των εκτοξευτήρων, η επιφάνεια της γης που θα αρδεύεται, η ποιότητα, η ποσότητα και η πίεση του διαθέσιμου νερού, τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το τοπογραφικό ανάγλυφο και οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Η χρήση του γρασιδιού στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια είναι πολύ διαδεδομένη αφού αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο στη δημιουργία κηποτεχνικών διαμορφώσεων. Εκτός από τη διακοσμητική του αξία το γρασίδι καλύπτει επιπρόσθετα και άλλες λειτουργικές ανθρώπινες ανάγκες όπως είναι, μεταξύ άλλων, η κάλυψη διαφόρων χώρων αθλοπαιδιών. Το είδος, ο τρόπος εγκατάστασης του συστήματος άρδευσης και η διαχείριση του νερού είναι ίσως οι πιο σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ομοιόμορφου χορτοτάπητα. Οι κυριότερες μέθοδοι άρδευσης του γρασιδιού είναι το σύστημα της τεχνητής βροχής και το σύστημα της υπόγειας άρδευσης με σταγόνες. Η τοποθέτηση των εκτοξευτήρων στις κατάλληλες αποστάσεις μεταξύ τους στοχεύει στην ομοιόμορφη διαβροχή του εδάφους. Προβλήματα πολύ υγρών ή ξηρών σημείων στο γρασίδι είναι σύνηθες φαινόμενο και οφείλονται στον κακό σχεδιασμό που έχει ως αποτέλεσμα την ανομοιόμορφη διαβροχή. Για ομοιόμορφη διαβροχή το σύστημα πρέπει να σχεδιαστεί ώστε να επιτυγχάνεται η αλληλοεπικάλυψη των κύκλων διαβροχής μεταξύ δύο γειτονικών εκτοξευτήρων. Αυτό διότι, κατά τη λειτουργία των εκτοξευτήρων, τα σημεία που βρίσκονται κοντά σε αυτούς δέχονται περισσότερο νερό. Σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την κατανομή του νερού στο έδαφος είναι ο άνεμος και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά την τοποθέτηση των εκτοξευτήρων (Πίνακας 1). Η συνήθης διάταξη των εκτοξευτήρων είναι η τριγωνική ή τετράγωνη (Εικόνα 3). Πίνακας 1: Διάταξη εκτοξευτήρων σε σχέση με την επίδραση του ανέμου Τετράγωνη διάταξη Τριγωνική διάταξη Άπνοια Τοποθέτηση 50% κύκλου διαβροχής Τοποθέτηση 60% κύκλου διαβροχής Άνεμος 6 χλμ/ώρα Τοποθέτηση 45% κύκλου διαβροχής Τοποθέτηση 55% κύκλου διαβροχής Άνεμος 13 χλμ/ώρα Τοποθέτηση 40% κύκλου διαβροχής Τοποθέτηση 50% κύκλου διαβροχής
11 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 ΓΕΩΡΓIΑ Για να αποφευχθούν φαινόμενα επιφανειακής απορροής του νερού πρέπει ο βαθμός βροχόπτωσης των εκτοξευτήρων να είναι ίσος ή μικρότερος του βαθμού διήθησης του εδάφους. Τα αμμοπηλώδη (ελαφριά) εδάφη έχουν υψηλό βαθμό διήθησης 40 χιλιοστά/ώρα, τα ιλυοπηλώδη (μέσης σύστασης) 25 χιλιοστά/ώρα, ενώ τα αργιλλώδη (βαριά/συνεκτικά εδάφη) 5 χιλιοστά/ώρα. Ο βαθμός βροχόπτωσης των εκτοξευτήρων δίνεται από τις κατασκευάστριες εταιρείες. Οι στατικοί εκτοξευτήρες έχουν γενικά ψηλό βαθμό βροχόπτωσης που κυμαίνεται από 25-50 χιλιοστά/ώρα. Αντίθετα, οι δυναμικοί εκτοξευτήρες έχουν βαθμό βροχόπτωσης συνήθως μικρότερο των 25 χιλιοστών/ώρα. Γίνεται, επομένως, κατανοητό ότι εάν σε ένα συνεκτικό έδαφος χρησιμοποιηθούν στατικοί εκτοξευτήρες τότε θα υπάρχει επιφανειακή απορροή του νερού. Στις περιπτώσεις εκείνες όπου θα τοποθετηθούν εκτοξευτήρες για άρδευση γρασιδιού σε κλίση πρέπει στα κατώτερα σημεία να τοποθετείται βαλβίδα διακοπής νερού. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η απορροή νερού μετά το τέλος της άρδευσης. Μετά την εγκατάσταση του συστήματος άρδευσης, πολύ σημαντική εργασία αποτελεί ο σωστός προγραμματισμός της άρδευσης. Στον Πίνακα 2 φαίνονται οι υδατικές ανάγκες για ένα δεκάριο γρασίδι όπως έχουν υπολογιστεί με δεδομένα εξάτμισης από μετεωρολογικούς σταθμούς σε διαφορετικές τοποθεσίες της Κύπρου. Πίνακας 2: Υδατικές ανάγκες γρασιδιού (m3/δεκάριο) Μήνες 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ΣΥΝΟΛΟ Λευκωσία (Αθαλάσσα) 38 50 85 123 192 238 266 232 177 120 62 38 1.621 Πάφος (Πόλη Χρυσοχούς) 33 36 53 73 111 162 179 166 121 85 49 36 1.104 Λεμεσός (Καλό χωριό) 27 34 60 89 123 171 192 177 132 94 49 33 1.181 Λάρνακα (Ζύγι) 33 40 65 93 118 134 143 134 110 82 47 31 1.030 Αμμόχωστος (Παραλίμνι) 40 42 63 86 136 169 174 161 123 87 54 40 1.175 Υπό κανονικές συνθήκες βροχόπτωσης κατά τους χειμερινούς μήνες δεν χρειάζεται να γίνεται άρδευση λόγω του ότι οι υδατικές ανάγκες του γρασιδιού καλύπτονται από αυτή. Παρόλα αυτά σε περιπτώσεις επανασποράς με χειμερινό τύπο γρασιδιού είναι επιβεβλημένη η άρδευση. Οι θερμόφιλες ποικιλίες υπεισέρχονται σε λήθαργο και δεν απαιτούν χειμερινές αρδεύσεις. Το νερό που δίνεται σε κάθε άρδευση πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες της φυτείας λαμβάνοντας υπόψη ταυτόχρονα και την αποδοτικότητα του συστήματος άρδευσης. Επιπλέον, στις περιπτώσεις εκείνες όπου χρησιμοποιείται νερό με υψηλό βαθμό αλατότητας πρέπει να δίνονται επιπρόσθετες ποσότητες νερού για μετακίνηση των αλάτων μακριά από τις ρίζες των φυτών. Η γνώση των υδατικών αναγκών, η έκδοση ωραρίου άρδευσης και η αυτοματοποίηση της άρδευσης με τη χρησιμοποίηση κεντρικής μονάδας ελέγχου καθίσταται πλέον επιτακτική για την ορθολογική αξιοποίηση του νερού και την κανονική ανάπτυξη του γρασιδιού. Η χρήση διάφορων οργάνων καταμέτρησης της εδαφικής υγρασίας συμβάλλει ουσιαστικά στην παραπέρα εξοικονόμηση νερού και την καλύτερη διαχείρισή του. Ο ρόλος του ασβεστίου στη θρέψη των φυλλοβόλων Όλα τα φυτά χρειάζονται θρεπτικά στοιχεία για να αναπτυχθούν και να αποδώσουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Τα στοιχεία χωρίζονται στα μακροθρεπτικά ή κύρια στοιχεία και στα ιχνοστοιχεία ή μικροθρεπτικά στοιχεία ανάλογα με την ποσότητα στην οποία το καθένα από αυτά απαιτείται, για την καλή ανάπτυξη των φυτών. Ένα από τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για τα φυτά είναι και το ασβέστιο το οποίο ανήκει στα μακροθρεπτικά στοιχεία. Ελένη Χριστοδουλίδου Λειτουργός Γεωργίας Α´ Τμήμα Γεωργίας Το ασβέστιο βρίσκεται μεταξύ των κυτταρικών τοιχωμάτων και του κυτοπλάσματος και παίζει σημαντικό ρόλο στη σταθερότητα και διαπερατότητα των μεμβρανών των κυττάρων. Είναι βασικό στοιχείο της άμυνας των φυτών και των καρπών εναντίον διάφορων παθογόνων μικροοργανισμών, αλλά και της αντοχής των φυτών στις αντίξοες καιρικές συνθήκες. Σημαντικός είναι ο ρόλος του ασβεστίου στην κυτταρική διαίρεση και την επιμήκυνση των κυττάρων του φυτού. Αποτελεί βασικό στοιχείο για τη βλάστηση της γύρης και την επιμήκυνση του γυρεοσωλήνα. Αυξάνει τη σύνθεση πρωτεϊνών και νουκλεϊνικών οξέων και είναι ρυθμιστής του pH. Είναι ενεργοποιητής ενζύμων και παίζει ρόλο στη σύνθεση ορμονών.
pio.gov.cyRkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==