AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 65 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ 13 ΚΑΚ/SA1/1254/1922/1, 25.1.1933, Συμφωνία του Διευθυντή Γεωργικού Τμήματος και του Augustus Classen 14 ΚΕΕ/ΑΠΠ, Αρ. Μητρώου 4427, Λευκωσία , (Κ.Ζώδια 48). Μαρτυρία Χ. Ελληνίδη (13.3.1995) 15 ΚΑΚ/SA1/1254/1922/1 , 3.4.1936 , Augustus Classen προς Αρχιταμία 16 Ο.π.π 17 ΚΕΕ/ΑΠΠ, Αρ. Μητρώου 2821, Λευκωσία, (Κ.Ζώδια .13). Μαρτυρία Ε. Χατζηγιάννη (26.2.1993) 18 ΚΕΕ/ΑΠΠ, Αρ. Μητρώου 2821 , (Κ. Ζώδια 13). Μαρτυρία Ε. Χατζηγιάννη (26.2.92) 19 Χριστόδουλος Καττιρτζιής (Κοινοτάρχης Κάτω Ζώδιας), προσωπική συνέντευξη, Λευκωσία, 6.3.2019 Σχέδιο της μηχανής κατεργασίας λιναριού στο Μουσείο στο Kortrijk του Βελγίου που εικάζεται ότι ήταν παρόμοια με αυτήν του εργοστασίου της Ζώδιας (φωτογραφία προσωπικού αρχείου) Το Γεωργικό Τμήμα, με απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της οικοτεχνίας λιναριού, το 1928 ξεκίνησε την παράλληλη λειτουργία του εργοστασίου και ως εκπαιδευτικού κέντρου στην κατεργασία του λιναριού για νεαρές γυναίκες από τις Ζώδιες και άλλα χωριά του διαμερίσματος Μόρφου. Την ίδια ακριβώς περίοδο το εργοστάσιο κατεργασίας λιναριού λειτουργεί και ως υφαντουργείο. Με τους αργαλειούς και τις ανέμες, το εργοστάσιο επέκτεινε τις εργασίες του πέραν από την κλωστή και στο ύφασμα, στις πετσέτες, στα σεντόνια, στις κουρτίνες, στα τραπεζομάντηλα ακόμη και στα χαλιά. Σημειώνεται ότι το ξενοδοχείο Βερεγγάρια (που κτίστηκε εκείνη την περίοδο) είχε εξοπλιστεί από το υφαντουργείο στη Ζώδια. Τον Ιανουάριο 1933 υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ του Γεωργικού Τμήματος και του Augustus Classen (λειτουργός του Γεωργικού Τμήματος)13. Η συμφωνία αυτή για ακόμη μια φορά επιβεβαίωνε την προσπάθεια του Γεωργικού Τμήματος για συνεχή εμπλοκή του στα δρώμενα του εργοστασίου. Συγκεκριμένα η συμφωνία που είχε ισχύ για δύο έτη, με προοπτική ανανέωσης για άλλα δύο, έθετε τις εξής υποχρεώσεις από μέρους του Classen: Με δικά του έξοδα και για λογαριασμό του θα συνέχιζε τη λειτουργία του υφαντουργείου και του νηματουργείου με τρόπο ώστε να ικανοποιούσε τον Κυβερνήτη της Κύπρου. Η τιμή αγοράς του λιναριού (από τους παραγωγούς) θα τύγχανε της έγκρισης του Διευθυντή του Γεωργικού Τμήματος σε τακτά διαστήματα και τέλος ο Classen θα συνέχιζε να υπηρετεί το Γεωργικό Τμήμα ως ειδικός σε θέματα λιναριού. Από την άλλη, το Γεωργικό Τμήμα είχε ως υποχρέωση να καταβάλλει στον Classen £100 ετησίως σε τρείς δόσεις όπως επίσης και τον μισθό του ως Λειτουργού, ειδικού για το λινάρι, στο Γεωργικό Τμήμα. Η συμφωνία προνοούσε επίσης την παραχώρηση στον Classen του σχετικού εξοπλισμού, που είχε σχέση με το υφαντουργείο, δηλαδή αργαλειούς και ανέμες, όχι όμως τη μηχανή κατεργασίας λιναριού. Το 1935 ο Augustus Classen μετέφερε το υφαντουργείο στη Λευκωσία ενώ το νηματουργείο παρέμεινε στην Κάτω Ζώδια. Από τις συνεντεύξεις στο Αρχείο Προφορικής Παράδοσης και την προσωπική μαρτυρία του Κ. Χριστοδούλου προέκυψε ότι ο Classen συνέχισε να έχει εμπλοκή και στα δύο. Το ίδιο και κάποιοι από τους υπαλλήλους του εργοστασίου όπως για παράδειγμα ο επιστάτης του εργοστασίου Χαράλαμπος Κουσπής14. Σύμφωνα με τον Classen15 το υφαντουργείο κρίθηκε αναγκαίο να μετακινηθεί στη Λευκωσία για να μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τις κρατικές παραγγελίες. Επιπλέον ανέφερε ότι παρόλο που η εργοδότηση γυναικών στη Λευκωσία ήταν πιο ακριβή, εντούτοις ήταν πιο εύκολη. Άλλη εκδοχή για τον λόγο που το υφαντουργείο μεταφέρθηκε από την Κάτω Ζώδια στη Λευκωσία ήταν ότι μειώθηκε αισθητά η παραγωγή του λιναριού στη περιοχή16, ενώ μια τρίτη αναφέρει ότι ο Classen δεν έβρισκε προσωπικό να δουλέψει επειδή οι γυναίκες στη Ζώδια παντρεύονταν νωρίς και έφευγαν από τη δουλειά17. Παρόλες τις προσπάθειες του Γεωργικού Τμήματος να κρατήσει το νηματουργείο σε λειτουργία, το εργοστάσιο άρχισε σταδιακά να υπολειτουργεί μέχρι το 1945 που έκλεισε οριστικά. Περίπου την ίδια χρονιά, σύμφωνα με τις μαρτυρίες στο Αρχείο Προφορικής Παράδοσης, η μηχανή κατεργασίας του λιναριού μεταφέρθηκε στην Λευκωσία και συγκεκριμένα στη Σχολή Κωφών. Κάποιες από τις εργάτριες του εργοστασίου συνέχισαν να εργάζονται στη Λευκωσία (εφόσον είχαν την εμπειρία) ενώ κάποιες απλά σταμάτησαν (όπως η Ε. Χατζηγιάννη) και συνέχισαν να ασχολούνται με την υφαντική στα σπίτια τους18. Οι πόρτες του εργοστασίου μετά το 1945 παρέμειναν κλειστές μέχρι το 195319, όταν η γη αγοράστηκε σε δημοπρασία από τον Κώστα του Καττιρτζιή, ο οποίος το 1965 έκτισε τρία σπίτια στη γη όπου κάποτε υπήρξε το πρώτο εργοστάσιο λιναριού στην Κύπρο.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==