43 AΓΡΟΤΗΣ 2022 / TEΥΧΟΣ 485 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Καρχαρίες: Απειλή ή απειλούμενοι; Χάρις Χαριλάου Λειτουργοί Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών Α΄ Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών Η λέξη «καρχαρίας» στις πλείστες περιπτώσεις φέρνει στο νου εικόνες ενός μεγάλου μεγέθους καρχαρία με δυνατά σαγόνια και κοφτερά δόντια, ο οποίος αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη ζωή. Η αλίευση και θανάτωση ενός καρχαρία θεωρείται από πολλούς κατόρθωμα, το οποίο αποθανατίζεται με φωτογραφίες ή βίντεο και μπορεί να αποτελέσει πρώτη είδηση στα ΜΜΕ. H κοινή αντίληψη ότι οι καρχαρίες είναι επικίνδυνα ζώα, και το δέος που προκαλείται με τη θανάτωση ή με το θέαμα ενός νεκρού καρχαρία, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε δημοφιλή κινηματογραφικά έργα φαντασίας με θέμα τις τρομακτικές επιθέσεις καρχαρία σε ανθρώπους, καθώς και στη δημοσιότητα που δίνεται σε περιπτώσεις επίθεσης καρχαρία. Στην πραγματικότητα λίγοι καρχαρίες είναι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο. Από περισσότερα από 500 είδη καρχαριών παγκοσμίως, περίπου 12 μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερα επικίνδυνα, με τρία είδη να είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες απρόκλητες επιθέσεις σε ανθρώπους. Από αυτά τα τρία είδη, μόνο ένα, ο λευκός καρχαρίας (Carcharodon carcharias) απαντάται επιβεβαιωμένα στη Μεσόγειο1. Σύμφωνα με το Διεθνές Αρχείο Επιθέσεων Καρχαριών (International Shark Attack File)2, το 2020 οι επιβεβαιωμένες απρόκλητες επιθέσεις καρχαρία σε άνθρωπο παγκοσμίως ήταν 57, από τις οποίες καμία δεν αφορούσε τη Μεσόγειο. Ο αριθμός αυτός είναι σημαντικά μικρότερος από τον μέσο ετήσιο αριθμό των τελευταίων πέντε ετών (2015-2019), που είναι 80 απρόκλητες επιθέσεις. Από τις 57 επιθέσεις του 2020 οι δέκα ήταν θανατηφόρες, ένας αυξημένος αριθμός σε σχέση με τον μέσο ετήσιο αριθμό θανατηφόρων επιθέσεων που είναι τέσσερις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η θνησιμότητα από επιθέσεις καρχαριών μειώνεται ολοένα σε περιοχές με συχνές επιθέσεις, όπως στη Φλώριδα των ΗΠΑ, λόγω της βελτίωσης των πρακτικών ασφαλείας στις παραλίες και της ιατρικής περίθαλψης, καθώς και της ενημέρωσης του κοινού για αποφυγή επικίνδυνων καταστάσεων. Εικόνα 1: Γλαυκοκαρχαρίας (Prionance glauca). Aπειλούμενο είδος στη Μεσόγειο. Αυτό που ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι αρκετά είδη καρχαριών αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές για την ύπαρξή τους. Οι περισσότεροι καρχαρίες ωριμάζουν αναπαραγωγικά σε μεγάλη ηλικία, αποκτούν σχετικά λίγους απογόνους, αναπτύσσονται αργά και ζουν πολλά χρόνια. Λόγω των πιο πάνω χαρακτηριστικών, οι πληθυσμοί των καρχαριών δύσκολα αυξάνονται. Αυτό τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους στην αλιεία ή και σε άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες που τους επηρεάζουν, καθώς οδηγούνται εύκολα στην υπεραλίευση και έχουν περιορισμένη ικανότητα να αποκατασταθούν. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι καρχαρίες ανήκουν με τα σελάχια σε μια κοινή ομάδα, τους χονδριχθύες. Τα σελάχια αντιμετωπίζουν τις ίδιες απειλές με τους καρχαρίες. Εικόνα 4: Συλλογή δεδομένων τυχαίας αλίευσης του είδους Gymnura altavela - πλατυσέλαχο (απειλούμενο είδος στη Μεσόγειο). Συγκριτικά με άλλες περιοχές παγκόσμια, στη Μεσόγειο Θάλασσα οι χονδριχθύες απειλούνται πιο σοβαρά, και η μείωσή τους είναι ταχύτερη. Σύμφωνα με δεδομένα της IUCN (International Union for Conservation of NatureΔιεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης)3, τα 39 από τα 73 είδη χονδριχθύων που απαντώνται στη Μεσόγειο 1 https://www.floridamuseum.ufl.edu/discover-fish/sharks/shark-attack-faq/ 2 International Shark Attack File, https://www.floridamuseum.ufl.edu/shark-attacks/yearly-worldwide-summary/ 3 Dulvy, N.K., Allen, D.J., Ralph, G.M. and Walls, R.H.L. (2016). The conservation status of Sharks, Rays and Chimaeras in the Mediterranean Sea [Brochure]. IUCN, Malaga, Spain. Εικόνα 3: Τυχαία αλίευση του είδους Pteroplatytrygon violacea - μαύρο βατί (κατηγοριοποιημένο στο IUCN ως ελάχιστης ανησυχίας στη Μεσόγειο). Εικόνα 2: Τυχαία αλίευση του είδους Aetomylaeus bovinusετόψαρο/πεζουνόψαρο (απειλούμενο στη Μεσόγειο).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==