294 __ 295 ρούσε να λυθεί. Η χαμηλή ποιότητα των έργων, όπως φαίνεται και από τα πρακτικά των επιτροπών, ήταν σημαντικός ανασταλ- τικός παράγοντας, αλλά φαίνεται ότι ρόλο έπαιξε, κατά περιόδους, και η προκατάληψη εναντίον της κυπριακής θεατρικής γραφής ή τουλάχιστον η έλλειψη δυνατής πίστης στη σημασία της για τη θεατρική ανάπτυξη. Ίσως η περίπλοκη σχέση του ΘΟΚ με το κυπριακό έργο, που απο- καλύπτεται μέσα από το ιστορικό των διαγωνισμών, να οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τις πρώτες δεκαετίες του Οργανισμού κυριαρχούσε ο στόχος για καλλιέργεια του θεατρικού πεδίου και του κοινού μέσα από ένα «δυνατό» παγκόσμιο ρεπερτόριο, με αποτέλεσμα ο παράλληλος στόχος της ανάπτυξης της εγχώριας γραφής να μπει σε δεύτερη μοίρα. Σε πρόσφατη τοποθέτησή του σε συζήτηση στο Φεστιβάλ Βιβλίου Λευκωσίας 2020, ο συγγρα- φέας Γιώργος Νεοφύτου ανέφερε ότι στην περίοδο που περιγράφεται ως τα «πέτρινα χρόνια» της θεατρικής γραφής, δηλαδή από το τέλος της δεκαετίας του ᾽80 μέχρι την αρχή της νέας χι- λιετίας, υπήρχε μεγάλη προκατάληψη εναντίον του κυπριακού έργου: η θεατρική κοινότητα, κοινό και επαγγελματίες, επιθυ- μούσε «άλλα θέματα, πιο πλατιά, πιο παγκόσμια». Σήμερα όμως είναι κοινώς αποδεκτό πως το τοπικό είναι οικουμενικό, και σε αυτή την πεποίθηση βασίστηκε και το πρόγραμμα PLAY, ένα φι- λόδοξο, σύγχρονο και πολύπλευρο εγχείρημα με μακροπρόθε- σμους στόχους για συνεχιζόμενη ανάπτυξη του πεδίου. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ: ΧΡΟΝΙΚΟ Η πρώτη φορά που προκηρύχθηκε διαγωνισμός ήταν το 1971. Νικητής ήταν ο Μιχάλης Πιτσιλλίδης και το έργο του Θεανώ ανέ- βηκε το 1973 σε σκηνοθεσία Νίκου Σιαφκάλη. Το χρηματικό έπα- θλο ήταν 50 λίρες. Οι διαγωνισμοί εγκαθιδρύθηκαν σε μόνιμη βάση από το 1981 και προκηρύσσονταν ετήσια σε δύο σκέλη, που αφορούσαν έργα για την Κεντρική Σκηνή και Παιδική Σκηνή αντίστοιχα. Οι αρχικοί κανονισμοί είχαν ως εξής: Χρηματικό έπαθλο 300 λίρες για την Κεντρική Σκηνή και 200 • λίρες για την Παιδική, συν 10% επί των εισπράξεων αν το έργο ανεβεί. Σημειώνεται ότι μέχρι το 2012 το ποσό ανήλθε στις 4.000 και 2.000 ευρώ αντίστοιχα. Το έργο έπρεπε να έχει άμεση σχέση με τα βιώματα της κυπρι - • ακής πραγματικότητας, γι’ αυτό άλλωστε και το 1984 απορρί- φθηκε το έργο Μαρία η Συγκλητική του Μίκη Νικήτα, γιατί δεν πληρούσε αυτό τον όρο. Ως κριτήριο για τη βράβευση θεωρείτο η θετική συμβολή του • έργου στη νεοελληνική θεατρική συγγραφή. Ο διαγωνισμός αφορούσε πρωτοεμφανιζόμενα έργα και δικαί - • ωμα υποβολής είχαν μόνο Κύπριοι συγγραφείς. Τέλος, ενώ στόχος ήταν το ανέβασμα καινούργιων έργων, από την αρχή υπήρχε η εξής σημαντική δικλίδα: «Η κριτική επιτροπή δικαιούται να μην απονέμει το βραβείο, αν τα έργα που έχουν υπο- βληθεί δεν κριθούν άξια για βράβευση». Ο κανόνας αυτός αποδείχθηκε καθοριστικός, αφού για χρόνια δεν απονεμόταν το πρώτο βραβείο, έτσι ώστε να μην υπάρχει υποχρέωση ανεβάσματος. Η σύσταση των κριτικών επιτροπών μεταβαλλόταν μέσα στα χρόνια, αλλά σταθερά συμμετείχαν εκπρόσωποι του Δ.Σ. του πιους συγγραφείς για τις Σκηνές του Οργανισμού, καθώς και τα εργαστήρια θεατρικής γραφής στο Θέατρο Αποθήκες. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Οι διαγωνισμοί συγγραφής κυπριακού έργου του ΘΟΚ, παρόλο που δεν αντιπροσωπεύουν ολόκληρο το πεδίο της κυπριακής θεατρικής γραφής, είναι εντούτοις πολύ σημαντικό κριτήριο για την αξιολόγηση της δράσης του Οργανισμού σε αυτό τον τομέα. Κι αυτό γιατί η ανάπτυξη της εγχώριας θεατρικής γραφής από το κρατικό θέατρο μετριέται με την ανάδειξη νέων έργων και τη συνεχιζόμενη καλλιέργεια καινούργιων γενιών συγγραφέων. Όπως σημειώνει ο Αντρέας Χριστοφίδης στο πρόγραμμα της πα- ράστασης Το νερόν του Δρόπη του Μιχάλη Πασιαρδή (ΘΟΚ 1974): Τελικά, θα κριθεί αν θα υπάρξει ανάπτυξη και αγωγή και παιδεία θεατρική από το αν θα δοθεί και σε ποιαν έκταση η ευκαιρία να παρουσιαστούν στη σκηνή έργα που γράφονται στον τόπο. Έτσι, η απλή καταγραφή του αριθμού των κυπριακών έργων που ανέβηκαν στα πενήντα χρόνια δεν αγγίζει την καρδιά του θέματος. Παρ’ όλα αυτά, επειδή τυπικά ο στόχος των διαγωνι- σμών ήταν το ανέβασμα έργων, παραθέτω εδώ κάποια στατιστικά στοιχεία. Στα πενήντα χρόνια λειτουργίας του ο Οργανι- σμός ανέβασε πενήντα επτά κυπριακά έργα στην Κεντρική, Νέα και Πειραματική Σκηνή και στο Θέατρο Αποθήκες και είκοσι πέντε παιδικά κυπριακά έργα. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι τα περισσότερα δεν προήλθαν από τον διαγωνισμό, καθώς και το ότι δεν αποτελούν όλα νέα έργα, αφού υπάρχουν ανάμεσα σε αυτά συρραφές κειμένων ή σκηνοθετικές δραματοποιήσεις, κα- θώς και αναβιώσεις παλαιότερων έργων. Το θέμα της κυπριακής ταυτότητας είναι συνυφασμένο με τους στόχους των διαγωνισμών από την εγκαθίδρυσή τους, ενώ οι σχετικοί κανόνες, που διαμορφώνονται μέσα στα χρόνια, καθώς και οι θεματικές των έργων, αντικατοπτρίζουν ένα μεταβαλλό- μενο ιδεολογικό πλαίσιο. Όσον αφορά τη θεματολογία, η τραγω- δία του ᾽74 σημάδεψε τη θεατρική γραφή σε σημείο που παρατηρήθηκε θεματική στασιμότητα χωρίς ουσιαστικές καινοτομίες ή πρόοδο για αρκετά χρόνια.1 Η μελέτη του ιστορικού των διαγωνισμών αποκαλύπτει πως ήταν ένας τομέας που δημιούργησε συχνά εντάσεις ανάμεσα στην κοι- νότητα των συγγραφέων και στον ΘΟΚ, ενώ σταδιακά απομακρύνθηκε από τον αρχικό στόχο να τροφοδοτεί με νέα έργα τις σκηνές του Οργανισμού. Το θέμα του ανεβάσματος κυπριακών έργων τίθεται επανειλημμένα και επιτακτικά στις δημόσιες συζητήσεις. Οι συγγραφείς, αλλά και οι επιτροπές, τονίζουν συχνά ότι αυτό που λείπει διαχρονικά από τους διαγωνισμούς του ΘΟΚ είναι η επαφή με τους πρακτικούς του θεάτρου και η ουσιαστική ανατροφοδότηση μέσα από το ανέβασμα των έργων. Το θέμα του ανεβάσματος και το θέμα της βελτίωσης της ποιότητας είναι φυ- σικά αλληλένδετα και αποτελούν γρίφο που για χρόνια δεν μπο1. Βλ. επίσης Σ. Θεοχαρίδης και Α. Χαραλαμπίδης, «Μετατόπιση νοήματος: Η περιπέτεια της σύγχρονης κυπριακής γραφής», στο Α. Χ. Κωνσταντίνου, Κ. Διαμαντάκου και Λ. Γαλάζης (επιμ.), Το θέατρο στη νεότερη και στη σύγχρονη Κύπρο: Πρακτικά συνεδρίου, Αθήνα: Ηρόδοτος και Θεατρικό Μουσείο Κύπρου 2020, σσ. 463–475.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==