254 __ 255 ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1980–1990): ΑΝΟΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΚΥΠΡΙΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ – ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Η δεύτερη περίοδος λειτουργίας της Παιδικής Σκηνής, η οποία περιλαμβάνει τη δεκαετία του ᾽80, είναι ιδιαίτερη, καθώς παρου- σιάζει μεγάλο παραστασιακό πλούτο, αλλά κυρίως ξεχωρίζει ως προς το άνοιγμα που υλοποιείται σε σχέση με την εγχώρια δραματουργία.7 Επιπρόσθετα, κατά την παρούσα δεκαετία εισάγεται και λειτουργεί για τη θεατρική περίοδο 1984–1985 ο θεσμός της Κινητής Μονάδας Παιδικής Σκηνής ΘΟΚ, η οποία ταξιδεύει για να συναντήσει το παιδικό θεατρικό κοινό σε Λεμεσό και Πάφο. Η Παιδική Σκηνή ΘΟΚ κατά τη δεκαετία 1980–1990 ανεβάζει είκο - σι έξι νέες θεατρικές παραγωγές, εκ των οποίων οι μισές αφορούν έργα Κύπριων συγγραφέων, όπως οι Έλλη Παιονίδου, Φιλίσα Χατζηχάννα, Σοφία Μουαΐμη, Βασιλική Φωτίου, Πάμπης Αναγιω- τός, Νικόλας Παπαδόπουλος, Δημήτρης Ποταμίτης, Τούλα Κα - κουλ λή, Κίκα Πουλχερίου κ.ά., οι οποίοι ανήκουν στην κατηγορία των πρωτοεμφανιζόμενων θεατρικών συγγραφέων. Η στροφή στην κυπριακή δραματουργία οφείλεται κατεξοχήν στην προκή- ρυξη αντίστοιχων διαγωνισμών από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και, φυσικά, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Ο ΘΟΚ τον Σεπτέμβριο του 1981, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του για ενθάρρυνση της θεατρικής συγγραφικής παραγωγής από Κύπριους συγγραφείς, προκηρύσσει διαγωνισμό συγγραφής παιδικού θεατρικού έργου, παρέχοντας οικονομικά κίνητρα και κίνητρα που αφορούν το σκηνικό ανέβασμα των έργων αυτών. Τα έργα που είχαν δικαίωμα συμμετοχής στον διαγωνισμό, όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση, αναμενόταν να έχουν άμεση σχέση με τα βιώματα των παιδιών της εποχής και θετική συμβολή στη νεοελληνική θεατρική συγγραφή παιδικού έργου, διασφαλίζοντας έτσι τη λογοτεχνική αξία του κειμένου και τη θεματολογία του. Ο θεσμός συνέβαλε διαχρονικά στην επαγγελματικοποίηση του παιδικού θεάτρου στην Κύπρο και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη και την άνθησή του. Το πρώτο κυπριακό έργο που παρουσίασε η Παιδική Σκηνή ΘΟΚ ήταν Τα δύο αδέρφια και το ποτάμι της Έλλης Παιονίδου, σε σκηνοθεσία Βλαδίμηρου Καυκαρίδη, με επίσημη πρώτη στις 18 Ιανουαρίου 1981 στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, αφού κέρδισε την πρώτη θέση στον πρώτο διαγωνισμό συγγραφής παιδικού θεατρικού έργου ΘΟΚ. Η ιστορική αυτή παράσταση άνοιξε τον δρόμο για πρωτοεμφανιζόμενους Κύπριους δημιουργούς και, επιπρόσθετα, σηματοδότησε μια μεγάλη στροφή σε σχέση με τη θεματολογία του κυπριακού παιδικού ρεπερτορίου. Με αφετηρία το έργο αυτό, η θεματολογία μετακινείται από τη σφαίρα της μαγείας και της φαντασίας στη θεματική της σύγ- χρονης κυπριακής πραγματικότητας, επιχειρώντας να μεταγρά- ψει την τουρκική εισβολή ως σύγχρονο παραμύθι, με τους ήρωες να αντιστοιχούν σε ανθρώπους της καθημερινότητας. Το εν λόγω έργο, με τη μορφή παραμυθιού, επιχειρεί να εξηγήσει στα παιδιά όσα συμβαίνουν γύρω τους χρησιμοποιώντας τη δική τους γλώσσα και ερμηνεύοντας συμβολικά τη σύγχρονη ιστορία του νησιού. 7. ΣτΕ: Για την αντίστοιχη άνθηση της εγχώριας δραματουργίας για ενήλικες την ίδια περίοδο βλ. το κεφάλαιο του Λεωνίδα Γαλάζη. Σε αυτό το κομβικό σημείο για το κυπριακό παιδικό θέατρο, η πρόσφατη ιστορία του τόπου συμβολικοποιείται και επιχειρεί να συναντήσει τα παιδιά ως παραμύθι, το οποίο αναλαμβάνει να εξηγήσει, να αφυπνίσει, να αντιμετωπίσει, ευθυγραμμιζόμενο με τον ευρύτερο εκπαιδευτικό στόχο που αποτυπώνεται στο σύν- θημα «Δεν ξεχνώ και αγωνίζομαι».8 Γύρω από αυτό τον θεματικό άξονα περιστρέφονται πολλές παραγωγές της Παιδικής Σκηνής, όπως το Στην Ποντικούπολη της Φιλίσας Χατζηχάννα σε σκηνο- θεσία Ανδρέα Μαραγκού και Τάσου Αναστασίου το 1981, το Ήταν ένα μικρό καράβι της Βασιλικής Φωτίου σε σκηνοθεσία Ανδρέα Μαραγκού και Εύη Γαβριηλίδη το 1985, και Το γαλάζιο βιολί, επίσης της Φιλίσας Χατζηχάννα, σε σκηνοθεσία Μόνικας Βασιλείου το 1990. Τα έργα αυτά, πέραν της καλλιτεχνικής τους αξίας, αναδεικνύουν τη στενή σχέση ανάμεσα στο παιδικό θέατρο και στα κοι- νωνικοπολιτικά και ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής. Στο πλαίσιο αυτό, παράσταση-ορόσημο θεωρείται Το Γελαστό Μουστάκι της Φιλίσας Χατζηχάννα,9 που σκηνοθέτησε ο Κώστας Δημητρίου, με επίσημη πρεμιέρα στις 17 Οκτωβρίου του 1982 στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας. Το έργο αυτό σημαίνει την ουσια- στική μεταστροφή της δραματουργίας από τη φαντασία στη σύγχρονη πραγματικότητα, καθώς το Γελαστό Μουστάκι, ως δραματι κός χαρακτήρας, φορτώνεται τόσο το βάρος της εθνικής κυπριακής τραγωδίας, όσο και το δράμα της μεταπολεμικής κυπριακής οικογένειας, και έρχεται αντιμέτωπο με τη σύγχρονη πραγματικότητα, εγείροντας γενικότερους κοινωνικούς προβλη- ματισμούς. Πέρα από τα πιο πάνω, τη δεύτερη αυτή περίοδο συνεχίζουν να διατρέχουν παραστάσεις που είτε έχουν ως κεντρικούς θεματι- κούς άξονες τις πανανθρώπινες αξίες της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της αγάπης, όπως Το γαϊτανάκι (1983) της Ζωρζ Σαρή, το Μια φορά κι έναν καιρό (1983) της Σοφίας Μουαΐμη, οι Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη (1988) σε διασκευή Δημήτρη Ποταμίτη, είτε στοχεύουν ξεκάθαρα στην ψυχαγωγία των μικρών θεατών μέσα από ευφάνταστες, κωμικές, παιχνιδιάρικες παραστάσεις που στηρίζονται στο θέαμα, την έκπληξη, τη φαντασία και τη συμμετοχή: Ο φίλος μου ο πίθηκος (1983) της Μέλπως Ζαρόκωστα, Οδυσσεβάχ (1984) της Ξένιας Καλογεροπούλου, Σχολείο για κλόουν (1984) του Φρήντριχ Καρλ Βέχτερ, Η Αλίκη στην παραμυθοχώρα (1987) των Σοφίας Μουαΐμη και Τούλας Κακουλλή, Ο θαυμαστός μάγος του Οζ (1988) του Φρανκ Μπάουμ, Ο πιτσιρίκος και ο Κάρλσον που ζει στη στέγη (1989) των Λίντγκρεν και Προκοφίεβα κ.ά. Με στόχο την αμεσότερη και ουσιαστικότερη επικοινωνία των μαθητών και μαθητριών με το θέατρο, αποφασίστηκε τον Οκτώ- βριο του 1984 η εισαγωγή του θεσμού του κλιμακίου Παιδικής Σκηνής Λεμεσού–Πάφου, με έδρα τη Λεμεσό. Ο θεσμός αυτός υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτιστικής απο- κέντρωσης του ΘΟΚ με τη λειτουργία μιας ευκίνητης μονάδας η οποία θα έδινε παραστάσεις στα σχολεία των πόλεων και της υπαίθρου, μεταφέροντας τη θεατρική εμπειρία στο οικείο για τα παιδιά σχολικό περιβάλλον. 8. Ε. Χατζηαυξέντη, «Η δραματουργία του “Δεν Ξεχνώ και Αγωνίζομαι” στο κυπριακό θεατρικό έργο για παιδιά», http://old.primedu.uoa.gr/Forum %20neon%20epistomonon/XANTZIAFKSENTI%20%20ELENI.doc. Πρόσβαση: 14/1/2021. 9. Για τη Φιλίσα Χατζηχάννα βλ. περισσότερα στο Δ. Γουλής, Το έργο και η προσφορά της Φιλίσας Χατζηχάννα στην παιδική λογοτεχνία της Κύπρου και της Ελλάδας, Αθήνα: Επίκεντρο 2012.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==