Δέντρο της χρονιάς 2022 Αόρατος της Μαδαρής - Juniperus excelsa subsp. Excelsa Η Άρκευθος η ψηλή ή Αόρατος της Μαδαρής ανήκει στην οικογένεια κυπαρισσίδες (Cupressaceae). Το γένος περιλαμβάνει 60 είδη περίπου, με εξάπλωση κυρίως στις εύκρατες περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου. Πολλά είδη αξιοποιούνται ως κοσμητικά και για την παραγωγή ξυλείας και ρητίνης. Στην Κύπρο αντιπροσωπεύεται με τέσσερα ιθαγενή είδη: Juniperus phoenicea (Άρκευθος η φοινικική ή Αόρατος του Ακάμα), Juniperus foetidissima (Άρκευθος η δυσοσμωτάτη ή κυπαρίσσι του Τροόδους), Juniperus excelsa subsp. excelsa (Άρκευθος η ψηλή ή Αόρατος της Μαδαρής) και Juniperus oxycedrus (Άρκευθος η οξύκεδρος). Περιγραφή: ΟΑόρατος τηςΜαδαρής είναι αειθαλές μόνοικο ή δίοικο δέντρο ύψους μέχρι 20 μέτρα, με κόμη στην αρχή πυραμιδοειδή και αργότερα πλατιά διακλαδισμένη. Μοιάζει πολύ με το Juniperus foetidissima, από το οποίο δύσκολα διακρίνεται. Ο φλοιός του είναι τεφρωπός και απολεπίζεται σε λωρίδες. Τα φύλλα είναι αντίθετα, λεπιοειδή, πολύ μικρά, 1-1,5 x 1 χιλιοστά, τεφροπράσινα ή γλαυκά, στα νεαρά φυτά βελονοειδή. Τα άνθη είναι μονογενή. Οι αρσενικοί κώνοι είναι μικροί, επάκριοι, κιτρινοκαστανοί, ενώ οι θηλυκοί είναι μασχαλιαίοι με σκούρο ιώδες-πορφυρό ή μαύρο χρώμα. Ανθίζει από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Ιούνιο. Ο καρπός είναι ραγοστρόβιλος, με ενωμένα καρπόφυλλα, σφαιρικός, κυανό-μαυρος, διαμέτρου περίπου 1-1,2 εκατοστά, με πέντε μέχρι εννέα σπέρματα. Ωριμάζει από τον Νοέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο του δεύτερου χρόνου μετά την άνθιση. Εξάπλωση - Ενδιαίτημα Ιθαγενές είδος της Κύπρου. Περιορίζεται στις περιοχές Μαδαρής και Παπούτσας (υψόμετρο 1.100 - 1.650 μέτρα). Απογράφηκε σε επτά θέσεις μεταξύ Κανναβιών, Μαδαρής, Άλωνας και Παπούτσας (περιοχή κατάληψης 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα), αποτελώντας το χαρακτηριστικό είδος των τύπων οικοτόπου 9560* «Ενδημικά δάση της Μεσογείου με αρκεύθους (Juniperus spp.)» και 5210 «Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus spp. ». Στην ευρύτερη περιοχή είναι ιθαγενές των Βαλκανίων, της Κριμαίας, της Τουρκίας και ανατολικά μέχρι το Αφγανιστάν. Ιστορικά στοιχεία: Ο Γεννάδιος αναφέρει ότι η Juniperus excelsa, Άρκευθος η ψηλή πιθανώς να είναι η εν Ίδη κέδρος του Θεόφραστου. Χρήσεις Είναι είδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως καλλωπιστικό. Στην αρχιτεκτονική τοπίου αποτελεί ένα φυτό που προσφέρει χρώμα και σχήμα στον χώρο που θα φυτευτεί. Είναι φυτό ολιγαρκές, ευδοκιμεί στην υψομετρική ζώνη 1.100 - 1.650 μέτρων ίσως και λίγο χαμηλότερα. Οι ζωηροί βλαστοί που εκπτύσσει, το ιδιαίτερο φύλλωμα και οι καρποί του το καθιστούν κατάλληλο για χρήση σε πάρκα, κήπους και πλατείες κοινοτήτων όπου δημιουργεί επιβλητικές εικόνες και μορφές. Παλαιότερα, στις περιοχές όπου ευδοκιμεί, οι κάτοικοι το χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή «βολιτζιών» (ξύλινα δοκάρια στέγης) για τη στέγαση των σπιτιών και «στιαθκιών» (μικρά πρόχειρα πέτρινα υπόστεγα στους αγρούς), όπως επίσης και στις γεωργικές δραστηριότητές τους για υποστύλωση των αμπελιών. Πολλαπλασιασμός Πολλαπλασιάζεται με σπόρο, με αρκετή δυσκολία και χρειάζεται 2-3 χρόνια για να αποκτήσει διαστάσεις ώστε να μπορεί να φυτευτεί. Η βλαστικότητά του είναι 60% περίπου. Διατίθεται στο φυτώριο του Τμήματος Δασών στα Πλατάνια. Προστασία και διαχείριση Η Άρκευθος η ψηλή ή Αόρατος της Μαδαρής είναι τοπικά κοινό είδος στη Μαδαρή και την Παπούτσα. Όπως αναφέρεται και πιο πάνω, αποτελεί το χαρακτηριστικό είδος των τύπων οικοτόπου 9560* «Ενδημικά δάση της Μεσογείου με αρκεύθους (Juniperus spp.)» και 5210 « Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus spp. ». Σημαντικό μέρος των εκτάσεων που καλύπτει ο οικότοπος έχει συμπεριληφθεί στο Δίκτυο Natura 2000, και η Κύπρος λαμβάνει όλα τα απαραίτητα διαχειριστικά και άλλα μέτρα για να τον διατηρεί σε ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης. Κατά την περίοδο 2012-2015 υλοποιήθηκε πρόγραμμα LIFE που συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και στόχευε στην προστασία, μεταξύ άλλων, και των οικοτόπων του Aοράτου της Μαδαρής. Στον τόπο μας έχουν διασωθεί μερικά αιωνόβια δέντρα αρκεύθου μεγάλων διαστάσεων και ηλικίας στην περιοχή της Μαδαρής. ΣτοΚόκκινοΒιβλίοτηςΧλωρίδας τηςΚύπρουχαρακτηρίζεται ως Εγγύς Απειλούμενο (Near Threatened - NT). Τάκης Παπαχριστοφόρου Πρώτος Δασικός Λειτουργός Τμήμα Δασών A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 2 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 4 68 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==