A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 2 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 4 55 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Νέες έρευνες και ευρήματα για τα τρωκτικά της Κύπρου δρ Ελευθέριος Χατζηστερκώτης Λειτουργός Περιβάλλοντος Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Τα τρωκτικά είναι ζώα γνωστά για τις τεράστιες ζημιές που προκαλούν στη γεωργία και τη κτηνοτροφία και για τις μολυσματικές ασθένειες τις οποίες μεταφέρουν και μπορεί να μεταδώσουν στον άνθρωπο. Στην Κύπρο μέχρι πρόσφατα οι περισσότερες επιστημονικές εργασίες έκαναν αναφορά για την ύπαρξη τεσσάρων ειδών τρωκτικών, της μαύρης ποντίκας Rattus rattus του ακανθοποντικού του ποντικού του οικόσιτου Mus musculus και του ποντικού του κυπριακού Mus cypriacus. Ένα τρωκτικό του οποίου η ύπαρξη του στην Κύπρο ήταν υπό αμφισβήτηση, ήταν ο καφέ αρουραίος ή καφέ ποντίκα ή η ποντίκα η νορβηγική (Rattus norvegicus) (Κουρτελλαρίδης 1997, Nicolaou et al. 2016, 2017, Χατζηστερκώτης 2017, Moysi 2018). Πρόσφατες μελέτες από το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (Ι.Γ.Ε.), τον Σύνδεσμο Προστασίας της Βιοποικιλότητας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Σάσσαρι στη Σαρδηνία, με κρανιολογικές και σωματικές μετρήσεις και αναλύσεις DNA επιβεβαίωσαν την ύπαρξη του εν λόγω είδους στην Κύπρο. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται σε συντομία τα πέντε είδη τρωκτικών της Κύπρου. Τα τρωκτικά της Κύπρου Ο αρουραίος της στέγης ή μαύρος αρουραίος ή ποντίκα Ο μαύρος αρουραίος Rattus rattus, θεωρείται ένα από τα πιο βλαβερά ξένα εισβλητικά είδη που έχουν εισαχθεί στον τόπο μας, με αρνητικό αντίκτυπο στους ζωντανούς οργανισμούς. Το εν λόγω είδος προκαλεί τεράστιες ζημιές στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι αρουραίοι αυτοί τρέφονται με το κάμβιο των χαρουπιών αφού αφαιρέσουν τον φλοιό, οδηγώντας τα δέντρα στην ξήρανση. Τρέφονται με αμύγδαλα βγάζοντας τρύπες στον καρπό για να φάνε το περιεχόμενο, ανεξαρτήτως του πόσο σκληρό είναι το ενδοκάρπιο. Τρυπούν τα ρόδια και τρώνε το εσωτερικό τους και προκαλούν πολλές άλλες ζημιές. Παρατηρήσεις του Ι.Γ.Ε. το 2019 και το 2020 έδειξαν ότι, σε αρκετές κτηνοτροφικές περιοχές οι αριθμοί των αρουραίων είναι πολύ μεγάλοι και από εκεί διασκορπίζονται στις γύρω περιοχές. Τα εν λόγω τρωκτικά τρέφονται από τις ζωοτροφές των ενσταυλισμένων ζώων, κάτι που προκαλεί μεγάλες οικονομικές ζημιές στους κτηνοτρόφους. Σκάβουν τρύπες στο έδαφος και μπορεί να επηρεάσουν μέχρι και τα θεμέλια των εγκαταστάσεων, καταστρέφουν ηλεκτρικά καλώδια, λάστιχα νερού - ειδικά το καλοκαίρι - κ.ά. Μαύρη ποντίκα Rattus rattus (Φωτογραφία: Ε. Χατζηστερκώτης) Καφετής αρουραίος R. norvegicus Αν και σε όλες τις Μεσογειακές χώρες και πολλά από τα νησιά του Αιγαίου (Becker 1978), τη Συρία, την Τουρκία (Yiğit 1999; Kryštufek and Vohralík 2009), τον Λίβανο (Lewis et al. 1967) και το Ισραήλ (Qumsiyeh 1996), ο καφετής αρουραίος συναντάται μαζί με τον μαύρο αρουραίο, στην Κύπρο οι πλείστες αναφορές κάνουν λόγο μόνο για την παρουσία του τελευταίου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 70 ετών, υπήρξαν αρκετές προσπάθειες να καταγραφούν τα είδη των Rattus που υπάρχουν στην Κύπρο. Η πρώτη απόπειρα ήταν από τον Watson (1951). Από τον Μάρτιο του 1947 μέχρι τον Απρίλιο του 1948 ο Watson (1951) παγίδευσε σε δύο περιοχές της Κερύνειας 100 R. rattus στην μια περιοχή και 50 στη δεύτερη, αλλά κανένα R. norvegicus. Επιπρόσθετα, από τον Απρίλιο του 1947 μέχρι τον Απρίλιο του 1949 παρέλαβε και ταυτοποίησε από άλλες περιοχές της Κύπρου 1271 αρουραίους, όλοι R. rattus. Ο Spitzenberger (1978) που μελέτησε τη διατροφή των ανθρωποπουλιών, βρήκε μόνο μαύρες ποντίκες. Ο Κουρτελλαρίδης (1997) σε μια μελέτη της διατροφής των ανθρωποπουλιών (Tyto alba) τον Μάη του 1998 στον Δασικό Σταθμό Γιαλιάς, παρατήρησε ότι στην περιοχή υπήρχαν αρκετές ποντίκες (Rattus rattus). Στο πλαίσιο μελέτης για τα παθογόνα που μεταδίδονται από τρωκτικά στην Κύπρο, συλλέχθηκαν μεταξύ των ετών 2000 και 2003 από τους Psaroulaki και συνεργάτες αρουραίοι για τη μελέτη των ψύλλων (Psaroulaki et al. 2006. Antoniou et al. 2010). Οι συγγραφείς ανέφεραν την παγίδευση εκατοντάδων R. norvegicus και R. rattus, αλλά παρόλο που οι ψύλλοι καταμετρήθηκαν και αναγνωρίστηκαν χρησιμοποιώντας αποδεκτά μορφολογικά κριτήρια, δεν αναφέρθηκαν μοριακά ή μορφολογικά δεδομένα για τους αρουραίους που συλλέχθηκαν. Το 2006, μαζί με ομάδα Γάλλων επιστημόνων, ο συγγραφέας και συνεργάτες προέβησαν σε μια τεράστια εκστρατεία σύλληψης μικρών θηλαστικών για τη μελέτη του κυπριακού ποντικού. Στις προσπάθειες αυτές συλλέχθηκαν αρκετές ποντίκες, αλλά μόνο του είδους της μαύρης ποντίκας (Cucchi et al. 2006). Ακολούθησαν εντατικές μακροχρόνιες μελέτες από τους Νικολάου (Nicolaou et al. 2016), που εντόπισαν μόνο R. Rattus αλλά κανένα R. norvegicus. Ο Νικολάου, στο βιβλίο του «Τα άγρια θηλαστικά της Κύπρου» που εκδόθηκε το 2017 δήλωσε ότι: «σε μια σειρά από εργασίες που αναφέρονται στην Κύπρο, υπάρχουν αναφορές για ένα άλλο είδος αρουραίων, R. norvegicus. Ωστόσο, δεν υπάρχουν δείγματα από αυτό το είδος μέχρι σήμερα που να δικαιολογούν την παρουσία του, αν και είναι πιθανό ότι υπήρχε στο νησί στο παρελθόν’’ . Σύμφωνα με τους Kryštufek και Vohralík (2009), κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους στην Κύπρο συνέλεξαν μόνο μαύρους αρουραίους. Ως εκ τούτου, σημείωσαν ότι η παρουσία R. norvegicus για την Κύπρο είναι αμφίβολη. Η Μωυσή το 2018, μαζί με Λειτουργούς της Υπηρεσίας Θήρας και του Τμήματος Δασών, αλλά και Έλληνες ειδικούς, μελέτησαν όπως και ο Spitzenberger (1978) τα υπολείμματα της τροφής των ανθρωποπουλιών, για να γράψουν ότι οι ποντίκες που βρήκαν ανήκαν στη μαύρη ποντίκα διότι η ύπαρξη της καφέ είναι αμφίβολη.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==