36 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 2 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 4 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Η τρομώδης νόσος και η καταπολέμησή της Γεωργία Απάριν Κτηνιατρικός Λειτουργός Κτηνιατρικές Υπηρεσίες Η τρομώδης νόσος είναι η παλαιότερη νόσος από τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες (ΜΣΕ) - πρωτοεμφανίστηκε το 1732 στο Ηνωμένο Βασίλειο και αφορούσε αποκλειστικά τα πρόβατα. Η ονομασία Scrapie προήλθε από ένα από τα κύρια συμπτώματα της νόσου που είναι ο κνησμός (scrape) με αποτέλεσμα τα ασθενή ζώα να ξύνονται έντονα σε τοίχους, πέτρες, δέντρα κ.λπ. Άλλα κλινικά συμπτώματα είναι οι διαταραχές στο βάδισμα και στο τρέξιμο (σαν καλπασμός αλόγου που σέρνει άμαξα), η σιελόρροια, η πτώση του τριχώματος, η απίσχνανση, η σπασμωδική κατάρρευση και τελικά ο θάνατος. Κοπάδια με άλλα είδη ζώων δεν παρουσίασαν τότε παρόμοια συμπτώματα. Σήμερα είναι γνωστό ότι η νόσος προσβάλλει και τις αίγες. Προσβάλλει κυρίως ζώα ηλικίας 2 ως 4 χρόνων, όμως, μπορεί να παρουσιαστεί και σε ζώα κάτω των 2 χρόνων. Στην Κύπρο διαγνώστηκε για πρώτη φορά το 1985 στα πρόβατα και το 1986 στις αίγες. Σήμερα, το ποσοστό μόλυνσης στην Κύπρο ανέρχεται σε 5,8%, αφού από τις 2.637 εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων που υπάρχουν παγκύπρια, οι 153 τελούν υπό περιορισμό λόγω τρομώδους νόσου, θεωρούνται δηλαδή ως «μολυσμένες» εκμεταλλεύσεις. Αιτιολογία Το αίτιο της τρομώδους νόσου δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί, όμως με βάση τα μέχρι στιγμής ερευνητικά δεδομένα ενοχοποιείται μία μεμβρανική γλυκοπρωτεΐνη, η ονομαζόμενη μολυσματική πρωτεΐνη Prion, η οποία δεν μπορεί να ταξινομηθεί στις μέχρι τώρα γνωστές κατηγορίες των μολυσματικών παραγόντων όπως μικρόβια, ιοί, παράσιτα κ.λπ. Το Prion σημαίνει ουσιαστικά πρωτεϊνικό μολυσματικό σωματίδιο. Η πρωτεΐνη Prion βρίσκεται φυσιολογικά στα θηλαστικά σε πολλούς ιστούς του σώματος και ιδιαίτερα σε μεγάλο ποσοστό στον νευρικό ιστό. Τα κύτταρα του οργανισμού έχουν την ικανότητα να διασπούν την πρωτεΐνη αυτή που σχηματίζουν τα νευρικά κύτταρα, διατηρώντας έτσι ένα ισοζύγιο στη σύνθεση και διάσπασή της. Από την άλλη, η μολυσματική πρωτεΐνη Prion, που είναι ισόφορμη της φυσιολογικής πρωτεΐνης, δεν έχει την ικανότητα της διάσπασης. Έτσι με την είσοδο της στον οργανισμό, παράγεται και συσσωρεύεται μέσα στα κύτταρα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, τα οποία ακολούθως νεκρώνουν. Με τη νέκρωση των κυττάρων του ΚΝΣ σχηματίζονται κενοτόπια που δίδουν στον εγκέφαλο τη χαρακτηριστική εικόνα του σφουγγαριού. Η μολυσματική πρωτεΐνη Prion είναι πολύ ανθεκτική στο περιβάλλον, στις ψηλές θερμοκρασίες, στα διάφορα είδη ακτινοβολίας, ακόμη και στη φορμόλη. Έχει αποδειχθεί ότι συγκεκριμένοι πολυμορφισμοί του γονιδίου PrP (γονότυπος PrP) προσδίδουν ανθεκτικότητα στα πρόβατα και στις αίγες ως προς την τρομώδη νόσο. Τα πρόβατα κατατάσσονται σε ομάδες ανθεκτικότητας/ ευαισθησίας στην τρομώδη νόσο όπως φαίνεται στον Πίνακα 1. Αντίστοιχα, αίγες οι οποίες φέρουν τουλάχιστον ένα από τα αλληλόμορφα K222, D146 ή S146, θεωρούνται γενετικά ανθεκτικές στη νόσο. Γονότυπος Ευαισθησία/ανθεκτικότητα ARR/ARR Πρόβατα που γενετικά είναι ανθεκτικά στη νόσο ARR/AHQ Πρόβατα που είναι γενικώς ανθεκτικά στη ARR/ARH νόσο, αλλά θα χρειαστούν προσεκτική ARR/ARQ επιλογή όταν χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω εκτροφή ARQ/ARQ Πρόβατα που έχουν γενετικά μικρή ARQ/AHQ ευαισθησία στη νόσο ARH/ARH AHQ/ARH ARR/VRQ Πρόβατα που εμφανίζουν υψηλή AHQ/VRQ ευαισθησία στη νόσο και δεν θα πρέπει ARH/VRQ να χρησιμοποιούνται για εκτροφή ARQ/VRQ VRQ/VRQ Πίνακας 1: Κατάταξη προβάτων σε ομάδες ανθεκτικότητας και ευαισθησίας στην τρομώδη νόσο Τρόπος μετάδοσης Ο κυριότερος τρόπος μετάδοσης της ασθένειας είναι μέσω της κατάποσης του πλακούντα, κάτι το οποίο συνηθίζεται να γίνεται μετά τη γέννα του ζώου. Αποδείχτηκε ότι τα ζώα μπορούν να μολυνθούν και από μολυσμένο χώρο, μολυσμένα υποστατικά, πάχνες κ.λπ. Διάγνωση Ο εντοπισμός της πρωτεΐνης Prion στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα συνιστά την οριστική διάγνωση των Μεταδοτικών Σπογγωδών Εγκεφαλοπαθειών, ανεξάρτητα από την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων στο ζώο. Για τον λόγο αυτό η διάγνωση της τρομώδους νόσου των αιγοπροβάτων γίνεται μεταθανάτια μετά από εργαστηριακή εξέταση του εγκεφάλου. Οι διαγνωστικές μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες είναι η μέθοδος της ταχείας δοκιμής και η ανοσοϊστοχημεία. Σε περίπτωση ανεύρεσης πρώτου θετικού κρούσματος σε μια εκμετάλλευση, το δείγμα εξετάζεται με διαφορική δοκιμή ούτως ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών. Θεραπεία Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν μέθοδοι θεραπείας για την τρομώδη νόσο. Δομή της φυσιολογικής και της μολυσματικής prion πρωτεΐνης
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==