42 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 3 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Εφαρμογή της Οδηγίας 1991/676/ΕΟΚ για τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης. Αποτελέσματα παρακολούθησης για την τετραετία 2016-2019 Μιχάλης Ρήγας Γεωλογικός Λειτουργός Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης Εισαγωγή Τα νιτρικά ιόντα (ΝΟ3 -) αποτελούν έναν από τους πλέον συχνούς ρύπους των υπόγειων και επιφανειακών νερών, τα οποία είναι επικίνδυνα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον. Σε αυξημένες συγκεντρώσεις προκαλούν ευτροφισμό των επιφανειακών νερών και καθιστούν τα υπόγεια νερά ακατάλληλα για ύδρευση. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα νιτρικά ιόντα (ΝΟ3 -) μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε νιτρώδη ιόντα (ΝΟ2 -) ως αποτέλεσμα μιας βακτηριακής αναγωγής, μετατροπή η οποία μπορεί να γίνει τόσο στο περιβάλλον όσο και σε τμήματα του ανθρώπινου οργανισμού (π.χ. στομάχι) ειδικότερα σε παιδιά και βρέφη. Όταν τα νιτρώδη ιόντα εισέλθουν ή/και σχηματιστούν στον ανθρώπινο οργανισμό συμβάλλουν στην άμεση οξείδωση του δισθενούς σιδήρου της αιμοσφαιρίνης (Fe2+) σε τρισθενή (Fe3+) με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεθαιμοσφαιρίνης. Η μεθαιμοσφαιρίνη είναι μια χρωστική ουσία που σε υψηλές συγκεντρώσεις στο αίμα μπορεί να οδηγήσει σε ασφυξία. Επιπρόσθετα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορούν να αντιδράσουν με δευτεροταγείς και τριτοταγείς αμίνες και αμίδια, που προέρχονται συνήθως από την τροφή, και να σχηματίσουν καρκινογόνες ενώσεις. Για αυτόν τον λόγο τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν καθορίσει τα 50 mg/l νιτρικών ιόντων ως την ανώτερη αποδεκτή συγκέντρωση στο νερό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Η κυριότερη πηγή νιτρικών ιόντων είναι η υπέρμετρη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων και ζωικής κοπριάς στη γεωργία. Τα φυτά δεσμεύουν μόνο το αναγκαίο για αυτά άζωτο που τους διοχετεύεται κατά τη λίπανση, ενώ το υπόλοιπο συγκεντρώνεται στο έδαφος, μετατρέπεται σταδιακά σε νιτρικά ιόντα και ρυπαίνει τους υδάτινους πόρους. Επιπλέον, πηγή νιτρικών ιόντων αποτελούν τα οικιακά λύματα, καθώς και το ατμοσφαιρικό άζωτο. Ευρωπαϊκή Οδηγία 1991/676/ΕΟΚ Toν Δεκέμβριο του 1991 το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εξέδωσε την Οδηγία 1991/676/ΕΟΚ, σκοπός της οποίας είναι αφενός, η μείωση της ρύπανσης των υδάτων (υπόγειων, επιφανειακών και παράκτιων) που προκαλείται άμεσα ή έμμεσα από νιτρικά ιόντα γεωργικής προέλευσης και αφετέρου η πρόληψη της περαιτέρωρύπανσης αυτού του είδους. Η εφαρμογή της Οδηγίας γίνεται από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και προβλέπει την παρακολούθηση της συγκέντρωσης των νιτρικών ιόντων στα υπόγεια, επιφανειακά και παράκτια νερά, τον καθορισμό Ευπρόσβλητων σε Νιτρικά Ζωνών (ΕΝΖ) και τη λήψη μέτρων δράσης για προστασία των υδάτων στις ζώνες αυτές. Τον Δεκέμβριο του 2004 υποβλήθηκε προαιρετική έκθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την οποία, μεταξύ άλλων, καθορίστηκαν έξι ΕΝΖ, συνολικής έκτασης 460km2, οι οποίες είναι οι υπόγειοι υδροφόροι Κοκκινοχωριών, Ακρωτηρίου, Πάφου (Πέγειας), Κιτίου-Περβολιών και της Πόλεως Χρυσοχούς, καθώς επίσης η λεκάνη του ποταμού Καργώτη. Το 2008 αποχαρακτηρίστηκε η λεκάνη του ποταμού Καργώτη, ενώ το 2010 χαρακτηρίστηκε ως ΕΝΖ μέρος του υπόγειου υδροφορέα της Δυτικής Μεσαορίας, η περιοχή Ορούντας και το 2017 μέρος του υπόγειου υδροφορέα της κοίτης του Πεντάσχοινου. Εντός του 2020 έχει υποβληθεί η τέταρτη έκθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 10 της Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ στην οποία έχουν επανακαθοριστεί οι επτά (7) ευπρόσβλητες ζώνες σε νιτρικά άλατα συνολικής έκτασης 457 km2 (Χάρτης 1). Χάρτης 1: Δίκτυο παρακολούθησης Οδηγίας 1991/676/ΕΟΚ - Ευπρόσβλητες σε νιτρορύπανση ζώνες (ΕΝΖ).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTUzMzM1NQ==