Ετήσια Έκθεση ΓΚΧ 2020

50 | ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2020 | 51 Σχήμα 18: Κατανομή των κατηγοριών προϊόντων ζωικής προέλευσης για έλεγχο υπολειμμάτων κτηνιατρικών φαρμάκων – 2020 Κρέας 20% Γάλα 2% 7% 4% 3% 4% 1% Μέλι Αυγά Ούρα Αίμα (πλάσμα) Ψάρια Νερό 59% Κατά τον έλεγχο δειγμάτων τροφίμων ζωικής προέλευσης για την παρουσία υπολειμμάτων αντιβιοτικών το 2020 παρατηρείται σημαντική μείωση του συνολικού ποσοστού των μη συμμορφούμενων δειγμάτων κρέατος και γάλακτος. Συγκεκριμένα, σε σχέση με το 2019, παρουσιάζεται μείωση του ποσοστού των μη συμμορφούμενων δειγμάτων κρέατος για τις ουσίες των ομάδων των τετρακυκλινών, πενικιλινών αμινογλυκοσίδων και δεν εντοπίζονται μη συμμορφούμενα δείγματα για μακρολίδια. Η παρουσία καταλοίπων των σουλφοναμιδίων παρέμεινε στα ίδια επίπεδα. Σημειώνεται ότι στα 14 συνολικά μη συμμορφούμενα δείγματα κρέατος για την παρουσία υπολειμμάτων αντιβιοτικών που βρέθηκαν το 2020, συμπερι- λαμβάνονται και επτά μη συμμορφούμενα δείγματα χοιριδίων, ποσοστό 50% του συνόλου των μη συμμορφούμενων δειγμάτων, τα οποία εξετάζονται στο πλαίσιο ειδικού εθνικού προγράμματος των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών του ΥΓΑΑΠ και καταστρέφονται και δεν φτάνουν στον καταναλωτή. Η διαχρονική υπολειμματικότητα τετρακυκλινών, σουλφοναμιδίων, πενικιλινών και αμινογλυκοζιτών στα προϊόντα ζωικής προέλευσης καταδεικνύει την αναγκαιότητα εντατικοποίησης του εφαρμοζόμενου ελέγχου, ειδικά ενόψει της διαφαινόμενης συμβολής της χρήσης των αντιβιοτικών στα ζώα στην παρατηρούμενη μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά. Ημικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά (AMR) είναι τοφαινόμενο κατά το οποίο, λόγω της υπέρμετρης και μη ενδεδειγμένης χρήσης αντιβιοτικών, όχι μόνοναπό τονάνθρωπο αλλά και στα ζώα, οι μικροοργανισμοί παρουσιάζουναντοχή σε κάποιο αντιμικροβιακό παράγοντα. 0 5 10 15 20 25 30 35 % Ποσοστό Δειγμάτων Κάτω του ΑΟΚ Άνω του ΑΟΚ Σύνολο Σχήμα 19: Διαχρονική απεικόνιση ποσοστού θετικών δειγμάτων για σουλφοναμίδια σε χοιρινό κρέας (1991-2020) *ΑΟΚ: Ανώτατο Όριο Καταλοίπων Η αποτελεσματικότητα του εφαρμοζόμενου ελέγχου αποδεικνύεται από τη διαχρονική παρακολούθηση των υπολειμμάτων των σουλφοναμιδίων σε δείγματα κρέατος χοιρινού (βλ. Σχήμα 19). Παρατηρούμε ότι κατά τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής του ελέγχου, έτη 1991-1997, τα ποσοστά των μη συμμορφούμενων δειγμάτων (πάνω από το Ανώτατο Όριο Καταλοίπων – ΑΟΚ) κυμαίνονταν μεταξύ 7-18%, τα έτη 1998-2011 βρίσκονταν σε ποσοστό κάτω του 2%, ενώ κατά τα έτη 2012-2013, όπου εισήχθη επιπλέον και ο έλεγχος των χοιριδίων, παρουσιάζεται σημαντική αύξηση στα ποσοστά αυτά. Η μείωση των ποσοστών μη συμμορφούμενων δειγμάτων στη συνέχεια, κατά τα έτη 2014-2020, επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα και την αποτελεσματικότητα του ελέγχου. Περιβαλλοντικοί και άλλοι ρυπαντές τροφίμων: Οέλεγχοςκαιηπαρακολούθησητωνπεριβαλλοντικών και άλλων ρυπαντών τροφίμων καλύπτει τοξικές/ καρκινογόνες ουσίες που είτε προέρχονται από τη γενικότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση των τροφίμων μέσω της τροφικής αλυσίδας, είτε δημιουργούνται κατά την επεξεργασία των τροφίμων, είτε είναι προϊόντα μεταβολισμού μυκήτων. Ο έλεγχος και η παρακολούθησή τους διενεργούνται με βάση τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 και τροποποιήσεις του, Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 396/2005 κ.ά.), η οποία θέτει ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα και άλλους περιορισμούς για πολλές από τις ουσίες αυτές. O συνολικός αριθμός ελεγχθέντων δειγμάτων τροφίμων για τους διάφορους ρυπαντές κατά το 2020 ήταν 616 για συνολικό αριθμό 3.859 παραμέτρων (βλ. Σχήμα 20). Σημειώνεται ότι από τον συνολικό αριθμό των ελεχθέντωνδειγμάτωνγιατουςρυπαντέςστατρόφιμακατάτο2020, ποσοστό4,2%ήτανμησυμμορφούμενα δείγματα τα οποία προέρχονταν είτε από εισαγωγές είτε από τις πρωτοταγείς αποθήκες επεξεργασίας ή/ και από την αγορά, τα οποία καταστράφηκαν και δεν έφτασαν στον καταναλωτή. Από τη διαχρονική παρακολούθηση των μη συμμορφούμενων με τη νομοθεσία δειγμάτων τροφίμων για τις αφλατοξίνες για τα έτη 2006 έως 2020 διαφαίνεται η αποτελεσματικότητα του εφαρμοζόμενου ελέγχου (βλ. Σχήμα 9, σελ. 35). Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος ελέγχου και παρακολούθησης των επιπέδων: y χημικών στοιχείων (Pb, Cd , Hg , tot As, Al, Cr, Mn, Fe, Co, Cu, Ni, Zn, Se, Sn) στα τρόφιμα (εκτός των συμπληρωμάτων διατροφής) διαφάνηκε ότι για την περίοδο 2010-2020 (βλ. Σχήμα 21) προσδιορίστηκαν τα βαρέα μέταλλα υδράργυρος (Hg) στα μεγάλα ψάρια, κατά κύριο λόγο, καθώς και κάδμιο (Cd) στα ψαρικά, μαλάκια και οστρακοειδή, σε επίπεδα πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια. Τα μη συμμορφούμενα αυτά δείγματα, τα οποία λήφθηκαν είτε από την αγορά είτε ελέγχθηκαν κατά την εισαγωγή τους, καταστράφηκαναπό τις αρμόδιες Αρχές του κράτους, οι οποίες είναι οι Υγειονομικές Υπηρεσίες (ΥΥ) και οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες (ΥΓΑΑΠ) αντίστοιχα. y ανόργανου αρσενικού (iAs) σε λευκασμένο ρύζι μη επεξεργασμένο (non-parboiled), ρύζι επεξεργασμένο (parboiled) και αποφλοιωμένο, ρυζογκοφρέτες, μπισκότα ρυζιού και άλλα προϊόντα του, καθώς και ρύζι που προορίζεται για την παραγωγή τροφίμων για βρέφη και παιδιά, τα επίπεδα του οποίου βρέθηκαν εντός των νομοθετικών ορίων (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 και τροποποιήσεις του). y πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (PAHs) σε διάφορα είδη τροφίμων (καπνιστά παραδοσιακά προϊόντα κρέατος όπως ποσυρτή, χοιρομέρι, λούντζα, λουκάνικα, σουβλάκια, σούβλες καιάλλαείδημπάρμπεκιου) διαφάνηκε ότι γιατηνπερίοδο2016-2020οισυγκεντρώσεις τους κυμαίνονται από 0-25 μg/Kg για το άθροισμα των PAHs (βλ. Σχήμα 22) και αξιολογούνται βάσει του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 και των τροποποιήσεων του. Διευκρινίζεται ότι στις περιπτώσεις μη συμμορφούμενων δειγμάτων τροφίμων αυτά καταστρέφονται και ακολουθούνται τα ενδεικνυόμενα μέτρα και δίνονται συστάσεις στους παραγωγούς καπνιστών προϊόντων ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες καπνίσματος στα παραδοσιακά τους καπνιστά προϊόντα χωρίς, όμως, να αλλάξουν οι οργανοληπτικές ιδιότητες του τροφίμου. Στη συνέχεια, γίνεται επανέλεγχος στην κυπριακή αγορά για την παρακολούθηση της συμμόρφωσής τους. Σχήμα 20: Κατανομή αναλυθέντων δειγμάτων τροφίμων για διάφορους ρυπαντές – 2020 115 Αφλατοξίνες 43 Άλλα στοιχεία (Cr, Zn, Fe) 242 Χαλκός 249 Κασσίτερος Νικέλιο 259 Βαρέα Μέταλα (Cd, Pb, Hg) 254 Ολικό Αρσενικό 19 Ανόργανο Αρσενικό (iAs) 12 Αφλατοξίνη Μ1 91 Ωχρατοξίνη Α 16 Μυκοτοξίνες (DON, ZON, T-2, HT-2, FB1, FB2) 15 Pyrrolizidine alkaloids 26 Νιτρικά 46 Ακρυλαμίδιο 55 PAHs 21 3-MCPD 11 Φουράνιο