Ετήσια Έκθεση ΓΚΧ 2020

44 | ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2020 | 45 για το εξωτερικό εμπόριο της Ένωσης και άλλων ενωσιακών πολιτικών που αφορούν την εισαγωγή ή την εξαγωγή εμπορευμάτων. Για ορισμένα αγροτικά προϊόντα απαιτείται, επίσης, ο καθορισμός του πρόσθετου «κωδικού σύνθεσης (Meursing code)» βάσει του οποίου το Τμήμα Τελωνείων προχωρεί στην επιβολή των απαραίτητων δασμών. Ο κωδικός σύνθεσης Meursing καθορίζεται με βάση την περιεκτικότητα του τροφίμου σε λιπαρές ύλες γάλακτος, πρωτεΐνεςγάλακτος,άμυλοκαισακχαρόζη. Το ΓΧΚ κατά το 2020 ανέλυσε 43 συνολικά δείγματα, τα περισσότερα από τα οποία για τον καθορισμό του κωδικού σύνθεσης Meursing. Ανέλυσε, επίσης, δείγματα ρυζιού για κατάταξη στις αντίστοιχες διακρίσεις που προβλέπονται στις διατάξεις της ΕΕ που έχουν θεσπιστεί επί του θέματος. Στο Σχήμα 11 παρουσιάζεται η κατανομή στις διάφορες κατηγορίες τροφίμων των εξετασθέντων εισαγόμενων δειγμάτων κατά το 2020. Η εξακρίβωση τυχόν απάτης στα τρόφιμα διασφαλίζει τόσο την ποιότητα/ασφάλειά τους όσο και τα οικονομικά συμφέροντα του καταναλωτή. Μερικά παραδείγματα τροφίμων που εξετάζονται διαχρονικά από το ΓΧΚγια νοθεία είναι, μεταξύάλλων, το ελαιόλαδο, τομέλι (για ταοποίακατά το 2020δενεντοπίστηκαν αποκλίσεις από τη σχετική νομοθεσία), και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού της ταυτότητας του γάλακτος ο οποίος εστιάζεται κυρίως στα χαλούμια και σε τυριά Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π) και στα εποχιακά τυριά για παρασκευή φλαούνων. Κατά το 2020 ο έλεγχος για προσδιορισμό ταυτότητας του γάλακτος επικεντρώθηκε σε δείγματα φέτας και σε χαλούμια. Για τα δείγματα φέτας δεν παρατηρήθηκαν αποκλίσεις από τη σχετική νομοθεσία. Το ποσοστό των μη συμμορφούμενων δειγμάτων χαλουμιών ήταν 9,6% σε σχέση με 7,5% για το 2019. Η μικρή αυτή αύξηση επιβάλλει τη συνέχιση και εντατικοποίσηη του ελέγχου. Πραγματοποιείται, επίσης, έλεγχος της νοθείας κρέατος με άλλο είδος κρέατος , ο οποίος ξεκίνησε το 2013, μετά από το σκάνδαλο νοθείας κρέατος με αλογίσιο κρέας και τη σχετική Σύσταση της ΕΕ (2013/99/ΕΚ). Ο έλεγχος αυτός ακολούθως επεκτάθηκε και σε άλλα είδη όπως βοδινό, κοτόπουλο και χοιρινό. Κατά το 2020, στο πλαίσιο εθνικού και πιλοτικού προγράμματος ελέγχου, εξετάστηκαν 26 δείγματα κρεατοσκευασμάτων για νοθεία με άλλο είδος κρέατος, και ο έλεγχος αφορούσε είδη κρεάτων όπως βοδινό, κοτόπουλο και χοιρινό. Τα τρόφιμα που εξετάστηκαν λήφθηκαν από χώρους μαζικής εστίασης, ψησταριές καθώς και κατεψυγμένα τρόφιμα. Εντοπίσθηκε DNA χοιρινού κρέατος σε ένα δείγμα κοτόπουλου, για το οποίο ενημερώθηκε σχετικά η αρμόδια Αρχή. Το ΓΧΚ από το 2017 ελέγχει, επίσης, νοθεία σε δείγματα ψαριού/ψαροσκευσμάτων/μαλακίων . Το 2020, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών πανδημίας, ο επίσημος έλεγχος τους δεν κατέστει δυνατός. Παρόλα αυτά εξετάστηκαν 12 δείγματα στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος και ποσοστό 25% (τρία δείγματα) αυτών περιείχανάλλο είδοςαπό τοαναγραφόμενοστησυσκευασία. Έγινε σχετική ενημέρωση τηςαρμόδιαςΑρχής. Ο έλεγχος της νοθείας επεκτάθηκε το 2019 και στη νοθεία γάλακτος . Το 2020, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών πανδημίας, ο επίσημος έλεγχος δεν κατέστη δυνατός. Παρόλα αυτά εξετάστηκαν 22 δείγματα γαλακτοκομικών προϊόντων για νοθεία στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος και εντοπίσθηκε ένα δείγμα αϊρανίου που έφερε σήμανση ως 100% αιγινό, με νοθεία πρόβειου γάλακτος, για την οποία ενημερώθηκε σχετικά η αρμόδια Αρχή. Η αυθεντικότητα των τροφίμων και ποτών καλύπτει ένα σημαντικό μέρος του ελέγχου της ποιότητάς τους καθώς περιλαμβάνει, εκτός από τον έλεγχο της νοθείας ενός τροφίμου και την πιστοποίηση της γεωγραφικής και βοτανικής προέλευσής του, και την επιβεβαίωση οποιασδήποτε δήλωσης στην ετικέτα του προϊόντος (Κανονισμός ΕΚ αρ.1169/11). Η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και η ελεύθερη διακίνηση των αγαθών, έδωσε πλέον επιστημονική διάσταση στη νοθεία, και για τον έλεγχο της αυθεντικότητας απαιτούνται πιο εξελιγμένες μέθοδοι όπως οι ισοτοπικές. Η δημιουργία βάσεων ισοτοπικών δεδομένων τροφίμων και ποτών γνωστής προέλευσης είναι προϋπόθεση για την πιστοποίηση της αυθεντικότητάς Σχήμα 11: Κατανομή εξετασθέντων εισαγόμενων δειγμάτων σε κατηγορίες τροφίμων για τελωνειακή κατάταξη – 2020 5% 2% 32 % 10 % 41% Γάλα και προϊόντα Εδώδιμα λίπη και έλαια Δημητριακά και προϊόντα Εμπλουτισμένα τρόφιμα και τρόφιμα για ειδικούς ιατρικούς σκοπούς Σνακς Eίδη ζαχαροπλαστικής 10 % τους. Η «Ισοτοπική χαρτογράφηση των κυπριακών τροφίμων και ποτών», που διενεργείται και εξελίσσεται συνεχώς στο ΓΧΚ, βρίσκει εφαρμογή τόσο στην κατοχύρωση παραδοσιακών και τοπικών προϊόντων με τον εμπλουτισμό του φακέλου τους όσο και στην προστασία των ίδιων των προϊόντων, των καταναλωτών κατά τον έλεγχο της αγοράς και των παραγωγών. Το ΓΧΚ εμπλουτίζει συνεχώς από το 2005 και επεκτείνει με νέες παραμέτρους την «Εθνική Βάση Δεδομένων για τους Κυπριακούς Οίνους» τις οποίες και αξιοποιεί στον έλεγχό τους. Συνεχίζει, επίσης, την ισοτοπική χαρτογράφηση οινικών και άλλων κυπριακών προϊόντων όπως τα αλκοολούχα ποτά, το ξίδι, το μέλι, οι χυμοί και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Κατά το 2020 εξετάσθηκαν συνολικά για σκοπούς αυθεντικότητας 198 δείγματα για 1.090 παραμέτρους (βλ. Σχήμα 12). Κατά τον έλεγχο της αγοράς που αφορούσε την αυθεντικότητα των ξιδιών εντοπίστηκε σε δείγμα «Ξιδιού από Λευκό Οίνο» προσθήκη οξικού οξέος και σε δείγμα «Ξιδιού από Σταφύλι» προσθήκη πρόσθετης ποσότητας νερού. Στα δείγματα των προγραμμάτων ελέγχου συμπεριλήφθηκαν οίνοι από Κύπρο και Ελλάδα στα οποία έγιναν φασματοσκοπικοί, κυρίως, προσδιορισμοί σταθερών ισοτόπων, στο πλαίσιο των παραδοτέων του ερευνητικού προγράμματος «ΑΓΡΟΤΑΥΤΟΤΗΤΑ». Όλα τα αποτελέσματα υποβλήθηκαν σε στατιστική ανάλυση με τη χρήση διαφόρων χημειομετρικών τεχνικών για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την πιστοποίηση της αυθεντικότητάς τους. Τα πιο πάνω θα συμβάλουν στην κατοχύρωση και προστασία των παραδοσιακών και τοπικών προϊόντων της Κύπρου και του Βορείου Αιγαίου. ΑΣΦΆΛΕΙΑ ΤΡΟΦΊΜΩΝ Ο έλεγχος της ασφάλειας των τροφίμων είναι μία σημαντική συνιστώσα της προστασίας της δημόσιας υγείας. Το ΓΧΚ διεξάγει ελέγχους σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, από το χωράφι ή τη φάρμα μέχρι και το πιάτο του καταναλωτή, με σκοπό την αποτελεσματική και όσο το δυνατόν προληπτική προστασία του. Ο έλεγχος περιλαμβάνει παραμέτρους που έχουν σχέση με τη χημική ασφάλεια τροφίμων (Πρόσθετα, Υπολείμματα Φυτοφαρμάκων και Κτηνιατρικών Φαρμάκων, Μυκοτοξίνες, Φυτικές Τοξίνες, Νιτρικά, Βαρέα Μέταλλα, Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες, Φουράνιο, Ακρυλαμίδιο, 3-Μονοχλωροπροπανοδιόλη, Καρβαδιμικός Αιθυλεστέρας, Υπερφθοριωμένες Ενώσεις, Διοξίνες και παρόμοια με διοξίνες πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB’s), Ουσίες οι οποίες μεταφέρονται στα τρόφιμα από τα Υλικά σε Επαφή με Τρόφιμα), τη ραδιολογική ασφάλεια (ραδιονουκλίδια) και τη μικροβιολογική/ βιολογική ασφάλειά τους (μικροβιολογικές παράμετροι, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και αλλεργιογόνες ουσίες). 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 2011 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2010 2012 2007 2009 2008 2006 Παράμετροι Δείγματα Σχήμα 12: Διαχρονικές δοκιμές για την αυθεντικότητα κυπριακών προϊόντων: Κρασιά, αλκοολούχα ποτά, μέλια, χυμοί φρούτων και ξίδια (2006-2020)