Η Κύπρος μας #18

6 ΝΈΕΣ ΣΕΙΡΈΣ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΏΝ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΉΜΩΝ Τρία αναμνηστικά γραμματόσημα τέθηκαν σε κυκλοφορία από το Τμήμα Ταχυδρομείων, στις 6 Μαΐου. Τα δύο γραμματόσημα, αξίας €0,64 και €0,34, εντάσσονται στη σειρά Ευρώπη 2021 – Απειλούμενη Εθνική Άγρια Ζωή και παρουσιάζουν τη μεσογειακή φώκια Monachus monachus και την κυπριακή μέλισσα Apis mellifera cypria. To τρίτο γραμματόσημο, αξίας €0,34, είναι αφιερωμένο στην ηρωική μορφή της κατεχόμενης Λαπήθου, την Κυρά της Λαπήθου, Ευφροσύνη Προεστού. Η μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) είναι το πιο απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός της ανέρχεται μόλις στις 700, από τις οποίες οι 19 ζουν στην Κύπρο. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα είδη φώκιας στον κόσμο, με μήκος που ανέρχεται στα 2,5 μέτρα και βάρος 300 κιλά και μπορεί να ζήσει μέχρι τα 40 χρόνια. Η μεσογειακή φώκια, πάντα αποτελούσε στοιχείο της βιοποικιλότητας της Κύπρου. Από τη δεκαετία, όμως, του 1960 μέχρι και το 2010, οι εμφανίσεις του είδους ήταν σπάνιες, ενώ δεν υπήρχε καμία ένδειξη για αναπαραγωγική δραστηριότητα. Από το 2011 και μετά, φαίνεται ότι το είδος ανακάμπτει στις κυπριακές θάλασσες και έχει πλέον δημιουργήσει έναν τοπικό, μικρό μεν, αλλά αναπαραγόμενο πληθυσμό. Apis mellifera cypria είναι η επιστημονική ονομασία της κυπριακής μέλισσας, η οποία ανήκει στις ευρωπαϊκές φυλές μελισσών και αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου. Επικονιάζοντας πάνω από το 70% των καλλιεργούμενων από τον άνθρωπο φυτών, η μέλισσα αποτελεί, ίσως, τον σημαντικότερο επικονιαστή για το ανθρώπινο είδος και το περιβάλλον του. Η χαμηλή βροχόπτωση, οι λιγοστές και σύντομες ανθοφορίες, οι ψεκασμοί των άγριων λουλουδιών και καλλιεργειών, η οικοδόμηση δασικών εκτάσεων και η ρύπανση του περιβάλλοντος απειλούν την επιβίωση της κυπριακής μέλισσας και γι’ αυτό οφείλουμε να την προστατεύσουμε. Ηρωική μορφή της κατεχόμενης Λαπήθου ήταν η Ευφροσύνη Προεστού, η επονομαζόμενη Κυρά της Λαπήθου. Ήταν μαία στη Λάπηθο και στα γύρω χωριά, ελληνοκυπριακά και τουρκοκυπριακά. Υπήρξε χαρισματική προσωπικότητα με ευγενικό παρουσιαστικό, αποφασιστικότητα, αγωνιστικότητα, θέληση, ανθρωπισμό και μεγάλο πατριωτισμό. Η εθνική της προσφορά οφείλεται στο γεγονός ότι, μετά την κατάληψη της Λαπήθου από τους Τούρκους εισβολείς, στις 6 Αυγούστου 1974, ως πραγματική μάνα με αυτοθυσία, τροφοδοτούσε και προστάτευε, με κίνδυνο της ζωής της, επί ένα μήνα, ομάδα δώδεκα στρατιωτών, οι οποίοι είχαν εγκλωβιστεί στη Λάπηθο, μέσα σε μια σπηλιά (λαγούμι) κοντά στο σπίτι της. Οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν τη δράση της και την συνέλαβαν. Την βασάνισαν φρικτά και την εξευτέλισαν, σέρνοντάς την ημίγυμνη στους δρόμους της Λαπήθου. Αυτή, όμως, με απαράμιλλη γενναιότητα και με τη μεγάλη ελληνική της ψυχή, υπέμεινε όλα τα μαρτύρια, στάθηκε όρθια και δεν πρόδωσε τα δώδεκα παλικάρια. Οι Τούρκοι την έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά την τελευταία στιγμή την αναγνώρισε κάποιος Τουρκοκύπριος αξιωματικός, τον οποίο είχε ξεγεννήσει και την έσωσε! Την φυλάκισαν στο κάστρο της Κερύνειας και ύστερα την πήραν πίσω στη Λάπηθο, απ' όπου, τελικά, την έδιωξαν μετά από οκτώ μήνες. Έζησε στην προσφυγιά, στη Λευκωσία, μαζί με τα παιδιά της και φιλοξενούμενη από τα δώδεκα παλικάρια που προστάτευσε, μέχρι την ημέρα του θανάτου της, στις 17 Απριλίου 1993. ΚΑΛΉ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΆ ΜΕ ΤΗΝ «ΟΡΟΒΆΝΧΗ ΤΗ ΧΙΟΝΊΣΤΡΑ» Ένα είδος μοναδικό στον κόσμο, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο Τρόοδος Στις ψηλότερες κορυφές της Χιονίστρας, στο κεντρικό μέρος του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους, ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια ένα νέο είδος φυτού, το οποίο ονομάστηκε «Οροβάνχη η χιονίστρα» ( Orobanche chionistrae ). Ο εντοπισμός του νέου είδους αποδεικνύει ότι η κυπριακή φύση αποτελεί μιαν ανεξάντλητη πηγή πλούτου και ζωής, που συνεχίζει ανά τους αιώνες να προσφέρει μοναδικά δείγματα χλωρίδας και ένα εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον. Με την παρουσίαση, για πρώτη φορά, αυτού του μοναδικού φυτού στον κόσμο, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος υποδέχτηκε τον φετινό Μάη. Το είδος περιορίζεται στις ψηλότερες κορυφές της Χιονίστρας, κυρίως σε σερπεντινικά πετρώματα, σε υψόμετρο 1.500-1.900 μέτρα. Ευδοκιμεί, κυρίως, σε ανοίγματα συστάδων μαύρης πεύκης, σε βραχώδες υπόστρωμα με αραιή βλάστηση. Ανθοφορεί από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο. Το γένος Orobanche περιλαμβάνει 170-200 είδη παρασιτικών ποωδών φυτών, με κύρια εξάπλωση τις εύκρατες περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου. Πρόκειται για φυτά χωρίς χλωροφύλλη, που εξαρτώνται πλήρως από άλλα φυτά (ξενιστές) για την πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Το γένος στην Κύπρο αντιπροσωπεύεται από 14 είδη και υποείδη, από τα οποία δύο είναι ενδημικά. Η κλιματική αλλαγή, η κύρια απειλή του φυτού Από το 2009 μέχρι σήμερα, το νέο είδος έχει εντοπιστεί σε οκτώ θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Χιονίστρας, από ένα έως είκοσι φυτά σε κάθε θέση. Η εξάπλωσή του περιορίζεται σε έκταση μόλις 10 km 2 εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους, με ελεγχόμενες δραστηριότητες, το οποίο περιλαμβάνεται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Λόγω της πολύ περιορισμένης εξάπλωσής της και της παρουσίας της αποκλειστικά σε μεγάλα υψόμετρα, η Οροβάνχη η χιονίστρα απειλείται, κυρίως, από την κλιματική αλλαγή. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, προκαταρκτικά το είδος μπορεί να χαρακτηριστεί ως Εγγύς Απειλούμενο. Περιγραφή Η Οροβάνχη η χιονίστρα είναι όρθια πολυετής πόα, ύψους συνήθως 6,5-8 εκ. και σπάνια μέχρι 12 εκ. Οι βλαστοί της έχουν σκούρο καφέ, μοβ έως κοκκινοκαφέ χρώμα, με πυκνό τρίχωμα μήκους 0,1-0,2 mm. Τα βράκτια είναι τριγωνικά, με πλατιά βάση και αδενώδες τρίχωμα. Ο κάλυκας είναι σχετικά εύρωστος, μήκους 6-7 mm, ενώ το περιάνθιο, μήκους 10-13 mm, είναι στενό, σωληνωτό και ελαφρώς καμπυλωτό, με έντονο μοβ ή βιολετί χρώμα. Οι ανθήρες είναι επιμήκεις, με άσπρο χρώμα. Η ωοθήκη είναι ωοειδής, με στενούμενη κορυφή στη βάση του στύλου, με σπέρματα σκούρα καφέ, συνήθως ωοειδή, πιο σπάνια αποστρογγυλεμένα ή ακανόνιστου σχήματος.