200 Χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Η συμβολή των Ελλήνων της Κύπρου

75 Κύπριοι Αγωνιστές στις Πολιορκίες της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου τον προήγαγε, το 1825, στον βαθμό της αντιστρατηγίας 13 . Eίναι μάλιστα από τους ελάχιστους K ύπριους κληρικούς της εποχής, και ένας από τους δύο αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης, του οποίου σώζεται προσωπογραφία. Αυτή απεικονίζεται σε μινιατούρα που σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο Μπενάκη 14 . Ας σημειωθεί ότι ο δεύτερος αγωνιστής, του οποίου σώζεται προσωπογραφία, είναι ο Ιωάννης Σταυριανός (1804-1887) από τη Λόφου, ο οποίος είναι και ο μόνος από τους K ύπριους αγωνιστές που άφησε απομνημονεύματα. Σε αυτά αναφέρει, ανάμεσα σε άλλα, ότι μυήθηκε στηΦιλική Εταιρεία στην A λεξανδρέττα της Συρίας και ακολούθως μετέβη το 1822 στην επαναστατημένη Eλλάδα από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αφού τέθηκε επικεφαλής τεσσάρων K υπρίων και τριών Κρητικών, τους οποίους εξόπλισε ο ίδιος, ενώ δίνει και πολλές άλλες πληροφορίες για τη συμβολή του στην Επανάσταση 15 . Στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, εκτός από τους ανωτέρω αγωνιστές, πιθανόν να συμμετείχε ακόμα ένας Κύπριος, ο υπαξιωματικός Νικόλαος Χατζησάββας , αν ταυτιστεί με τον αναφερόμενο στα απομνημονεύματα του Νικόλαου Κασομούλη, αλλά χωρίς δήλωση τόπου καταγωγής και αναγραφή του μικρού του ονόματος, επίσης «υπαξιωματικού Χατζησάββα», ο οποίος «επτά πληγιαίς είχεν λάβει ... και μ᾽ έλεγεν (ακόμη) ο δυστυχής ότι «θά βαστάξω» 16 . Ο Νικόλαος Χατζησάββας επέστρεψε ύστερα από τη λήξη του Αγώνα στην Κύπρο, όπου δημιούργησε οικογένεια και απέκτησε δέκα παιδιά. Αντιμετωπίζοντας πολλές οικονομικές δυσκολίες, όταν πληροφορήθηκε την έκδοση εγκυκλίου από την Ελληνική Κυβέρνηση, στις 22 Φεβρουαρίου 1865, για την παροχή 13. Λοΐζου Φιλίππου, «Δύο Kύπριοι αγωνισταί. Eπτά ανέκδοτα έγγραφα», Kυπριακαί Σπουδαί 2 (1938) 61-63· Εμμανουήλ Πρωτοψάλτη, Η Κύπρος εις τον Αγώνα του 1821 , Αθήνα 1971, σ. 44- 45· Δημήτριου Πανόπουλου, Ο κλήρος στην Εθνεγερσία του 1821 . Από ανέκδοτα έγγραφα της Εθνικής Βιβλιοθήκης , Πάτρα 2001, σσ. 144-147. 14. Aριστείδη Kουδουνάρη, «H προσωπογραφία του Aρχιμανδρίτου Θεοφυλάκτου Θησέως», Kυπριακαί Σπουδαί 44 (1980) 119-130. 15. Βλ. Eλένης Aγγελομάτη-Tσουγκαράκη (επιμ.), Iωάννου Σταυριανού (1804-1887). Πραγματεία των περιπετειών του βίου μου και συλλογή διαφόρων αντικειμένων αγνώστων έτι εν τη ελληνική ιστορία , Aθήνα 1982, σ. 153 (για τη μύησή του στη Φιλική Εταιρεία και την κάθοδό του στην Ελ- λάδα), σ. 53-210 (για τη δράση του), σ. 209 (για τη δολοφονία του Καραϊσκάκη). Eπίσης βλ. Άκη Θεοδώρου, Iωάννης Σταυρινού Σταυριανός, Ένας Kύπριος στην Eλληνική Eπανάσταση του 1821 , Kύπρος 2018, σσ. 52-234. 16. Ιωάννη Βλαχογιάννη (επιμ.), Αρχεία της Νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας. Δ´. Νικολάου Κασομούλη, Eνθυμήματα Στρατιωτικά της Eπαναστάσεως των Eλλήνων, 1821-1833. Προτάσσεται ιστορία του Αρματωλισμού , τ. Β´, Αθήνα 1941, σ. 272. Επίσης, για τον ίδιο αγωνιστή βλ. Ό.π ., σσ. 229-230, 232, 432, 460.