UNUS PRO OMNIBUS o Sylvain Beraud και οι Λατίνοι της Κύπρου
Στοιχεία έκδοσης Εκδότης: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Έρευνα/Συνεντεύξεις/Συγγραφή κειμένων: Ιωσήφ Χατζηκυριάκος Γλωσσική επιμέλεια και συντονισμός παραγωγής: Αντωνία Σωκράτους Πεδόνε, Τμήμα Εκδόσεων Γ.Τ.Π. Φωτογραφική επιμέλεια: Χρίστος Αβρααμίδης Καλλιτεχνική επιμέλεια και σχεδιασμός: Xαράλαμπος Γεωργίου Εκτύπωση: Laser Graphics Ltd Γ.Τ.Π. 94/2021-2.000 ISBN: 978-9963-50-534-0 www.publications.gov.cy Copyright© έκδοσης 2021, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Copyright© φωτογραφιών, Aρχείο Γ.Τ.Π., προσωπικό αρχείο Sylvain Beraud Copyright© κειμένων, ο Συγγραφέας Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Απαγορεύεται αυστηρά η πώληση ή οποιαδήποτε άλλη εμπορική εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους της παρούσας έκδοσης. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση αποσπασμάτων με την προϋπόθεση της αναφοράς στην πηγή. Οι εκδόσεις του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών διατίθενται δωρεάν.
7 UNUS PRO OMNIBUS UNUS PRO OMNIBUS o Sylvain Beraud και οι Λατίνοι της Κύπρου
11 UNUS PRO OMNIBUS Περιεχόμενα Πρόλογος της Αναπληρώτριας 13 Διευθύντριας του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών Εισαγωγικό σημείωμα της 15 Αντιπροσώπου της Θρησκευτικής Ομάδας των Λατίνων στη Βουλή των Αντιπροσώπων Προλεγόμενα 16 To σκηνικό 18 Οι διάλογοι 22 Η φωνή του Sylvain, οι Beraud 24 και οι Λατίνοι της Κύπρου
13 UNUS PRO OMNIBUS Πρόλογος της Αναπληρώτριας Διευθύντριας του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών Στην Κύπρο υπάρχει για αιώνες η κοινότητα των Λατίνων, αναπόσπαστο κομμάτι της χώρας μας, η οποία εξελίσσεται και ευημερεί σε αρμονική συμβίωση με την τοπική κοινωνία. Η αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων, οι αξίες, τα ήθη και τα πιστεύω που διαπλάθονται ανάμεσά τους είναι οι παράγοντες που χαρακτηρίζουν μια κοινότητα. Πόσο καλά γνωρίζουμε όμως την ιστορία της λατινικής κοινότητας; Υπάρχουν διαθέσιμες πολλές ιστορικές πηγές για την εγκατάσταση των Λατίνων στην Κύπρο, όμως σε αυτή την έκδοση η ιστορία προσεγγίζεται από διαφορετικό πρίσμα. Επειδή τι είναι ιστορία; Η ιστορία είναι αποδεικτικό τεκμήριο για την ανθρώπινη εμπειρία στο παρελθόν. Και σε αυτή την έκδοση η εμπειρία, η ερμηνεία ιστοριών και αναμνήσεων ενός ανθρώπου εν ζωή μέσα από την προσωπική του αφήγηση, γίνεται ιστορικό τεκμήριο και η αυθεντική ζωντανή του μαρτυρία αποτελεί πρωτογενή πηγή. Οι κοινωνίες έχουν πολλούς τρόπους σήμερα να καταγράψουν τη συλλογική μνήμη και τη δημόσια ιστορία. Με αυτή την έκδοση μάς δίνεται η δυνατότητα να καταγράψουμε γεγονότα του παρελθόντος και να γνωρίσουμε καλύτερα την κοινότητα των Λατίνων μέσα από τη ζωντανή αφήγηση του Δρος Συλβαίν Μπερώ, διαπρεπούς μέλους της λατινικής κοινότητας. Στο πλαίσιο της διαρκούς δέσμευσης του Γραφείου μας για την ανάδειξη, την προαγωγή και τη διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού της χώρας μας, είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς για την παρούσα έκδοση που είμαστε σίγουροι ότι θα χαρίσει μια μοναδική αναγνωστική εμπειρία. Θα ήθελα να εκφράσω τις εγκάρδιες ευχαριστίες μου στην κ. Αντωνέλλα Μαντοβάνη, Αντιπρόσωπο της Θρησκευτικής Ομάδας των Λατίνων στη Βουλή των Αντιπροσώπων, στον κ. Ιωσήφ Χατζηκυριάκο, ερευνητή και συγγραφέα καθώς και στην ομάδα του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών για την αφοσίωση στη δημιουργία αυτής της έκδοσης. Ελέγκω Φραγκουλίδου
15 UNUS PRO OMNIBUS Εισαγωγικό σημείωμα της Αντιπροσώπου της Θρησκευτικής Ομάδας των Λατίνων στη Βουλή των Αντιπροσώπων Η παρούσα έκδοση ετοιμάστηκε για να απαντήσει σε διάφορες ερωτήσεις που δεχόμαστε συχνά εμείς οι Λατίνοι της Κύπρου. Ποιοι είναι οι Λατίνοι και από πού προέρχονται; Τι είναι η Λατινική Κοινότητα και γιατί έχει συνταγματική αναγνώριση; Νιώθετε Κύπριοι; Ποιες είναι οι σχέσεις σας με την τοπική κοινωνία; Ο Δρ Συλβαίν Μπερώ είναι διαπρεπής Καθηγητής, Ερευνητής και Ιστορικός με πλούσιο προσωπικό αρχείο. Μέσα από την προσωπική ιστορία του ιδίου και της οικογένειάς του δίνονται απαντήσεις σε αυτά αλλά και σε άλλα ερωτήματα. Η οικογένεια Μπερώ αποτελεί μέρος ενός ιστορικού ρεύματος Ευρωπαίων στην Κύπρο και, γενικότερα, στην Ανατολική Μεσόγειο. Από τα προσωπικά τους βιώματα διακρίνονται κοινωνικές και ιστορικές πραγματικότητες με έναν πιο προσιτό και ενδιαφέροντα τρόπο. Η συμμετοχή τού Δρος Συλβαίν Μπερώ σε αυτή την έκδοση είναι ένας τρόπος να διαφυλαχθεί η ιστορία της οικογένειάς του άλλα και οι γνώσεις του για την ιστορία της κοινότητας. Αποτελεί κομμάτι της κληρονομιάς της Λατινικής Κοινότητας αλλά και όλων μας. Ο αναγνώστης μέσα από τις οικογενειακές ιστορίες που περιγράφονται δημιουργεί μια εικόνα της κοινωνίας της τότε εποχής που αποτελεί μέρος της ιστορίας του νησιού, αφού και οι Λατίνοι της Κύπρου ήταν πάντα αναπόσπαστο μέρος της κυπριακής κοινωνίας. Η κοινωνία εξελίσσεται συνεχώς και η Λατινική Κοινότητα εξελίσσεται μαζί της. Το μέλλον, η παρουσία και η προσφορά της Λατινικής Κοινότητας στην κυπριακή κοινωνία ανήκουν στη νέα γενεά. Ευχαριστώ την κα Ελέγκω Φραγκουλίδου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών, για τη στήριξη αυτής της πρωτοβουλίας όσο και την ομάδα της που δούλεψε για την προετοιμασία της έκδοσης. Επίσης, ευχαριστώ θερμά τον Δρ Ιωσήφ Χατζηκυριάκο για την έρευνα και τη συγγραφή των κειμένων. Αντωνέλλα Μαντοβάνη
Όπως ξεκινάμε από το ηλιοτρόπιο και την αχιβάδα για να καταλήξουμε στο ηλιακό σύστημα και το σύμπαν, έτσι κι εδώ καταγράφουμε την εμπειρία μας με τον Sylvain Beraud (Συλβαίν Μπερώ) για να κατανοήσουμε τη λατινική κοινότητα στην Κύπρο. Επιλέγουμε να καταγράψουμε τις διηγήσεις, τις ιδέες και τις αντιλήψεις ενός ανθρώπου που προέρχεται από μια οικογένεια που κινείται στην περιοχή τής Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία τριακόσια χρόνια και ο οποίος έζησε από μέσα τη θρησκευτική ομάδα των Λατίνων. H εμβληματική προσωπικότητα του Sylvain Beraud μάς δίνει την ευκαιρία να ανιχνεύσουμε σε σπάνια βάθη τις νοοτροπίες και τις συνειδήσεις ενός κόσμου που δεν υπάρχει πια. Παρουσιάζεται o άνθρωπος, όχι μόνο για αυτά που πρόσφερε στην κυπριακή κοινωνία μέσα από το πολύχρονο και πολύμορφο έργο του, αλλά και ως ένα ζωντανό κομμάτι μιας παράδοσης που μετρά αιώνες παρουσίας στη χώρα μας. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1933, η μητέρα του ήταν Ιταλίδα, ο πατέρας του γαλλικής υπηκοότητας Λεβαντίνος. Η οικογένεια Beraud εμφανίζεται στα αρχειακά έγγραφα των Προξενείων από το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Πολλά από τα μέλη της διακρίθηκαν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, σε πολλούς τομείς και σε όλες τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Ο πρωταγωνιστής της εικονογραφημένης διήγησης γεγονότων και ανθρώπινων καταστάσεων που μαρτυρείται σε αυτή την έκδοση, φοίτησε στο Κολέγιο του Αγίου Μάρκου της Αλεξάνδρειας και σπούδασε στη Σορβόννη Φιλολογία, Κοινωνιολογία και Πολιτική Οικονομία. Στη συνέχεια επικεντρώθηκε στη μελέτη της συμβολής τής γαλλικής κουλτούρας στον κυπριακό χώρο από τον Μεσαίωνα μέχρι τις μέρες μας. Η έρευνά του αυτή, σε μορφή διδακτορικής διατριβής υποστηρίχθηκε το 1974 στο πανεπιστήμιο της Λιλ και εκδόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού τόσο στα Γαλλικά όσο και στα Ελληνικά. Όπως διηγείται ο Beraud στη συνέχεια, o ίδιος συνέβαλε τα μέγιστα στη διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας και στην προώθηση του γαλλικού πολιτισμού στην Κύπρο. Εκπροσώπησε από διαφορετικές θέσεις τη θρησκευτική ομάδα των Λατίνων και σε συνεργασία με τους Κοινοβουλευτικούς Αντιπροσώπους της, προώθησε τη μελέτη της ιστορίας των Ευρωπαίων στο νησί. Συνεργάστηκε στενά τόσο με το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών όσο και με το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. Δίδαξε στην Οξφόρδη και εκπροσώπησε την Κύπρο σε πολλά συνέδρια ιστορίας. Για την προσφορά του στον πολιτισμό και τις επιστήμες η Γαλλική Κυβέρνηση του απένειμε το 1977 τον τίτλο του Ιππότη και το 1989 του Αξιωματικού Εθνικού Τάγματος της Αξίας (Ordre national du Mérite). Για την προσφορά του στην προστασία και την προώθηση του λατινικού δόγματος στην Κύπρο, παρασημοφορήθηκε με το Παπικό μετάλλιο το 1991, ενώ η Αγία Έδρα τον τίμησε με τον τίτλο του Ιππότη του Τάγματος του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου. Μέσα από τις διηγήσεις και το φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό του αρχείο, καθώς και από το φωτογραφικό αρχείο τού Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών (ΓΤΠ), προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε τις λεπτές γραμμές που συνδέουν τα άτομα με τις κοινωνικές ομάδες στον χώρο και τον χρόνο και βασιζόμαστε στις λεπτομέρειες της καθημερινότητας των ανθρώπων ώστε να μπορέσουμε να διαγράψουμε την κοινή πορεία των Λατίνων και της Κύπρου. Η συγγραφή της ιστορίας μιας θρησκευτικής ομάδας, ενός κοινωνικού συνόλου, περικλείει τις πολυδιάστατες σχέσεις που διεισδύουν στα βάθη και τα ύψη των κοινωνικών δομών και της ιστορίας τους. Αν το υπό μελέτη κοινωνικό σύνολο είναι ακόμη ένα ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας, τότε η ανάλυσή του λαμβάνει υπόψη τις προσλαμβάνουσες των εννοιών και των δεδομένων έτσι όπως εκφράζονται από τα μέλη της. Στην περίπτωση που η κοινότητα ορίζεται ως θρησκευτική (ομάδα), τότε τα δεδομένα τίθενται μέσα από ακόμη ένα πρίσμα, αυτό της θρησκευτικής ταυτότητας, που διαφέρει ποιοτικά από τις άλλες κατηγορίες ταυτοποίησης ομάδων ή μειονοτήτων. Στο σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, πέρα από τις δύο κοινότητες, ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή, αναγνωρίζονται ως θρησκευτικές ομάδες με δικαίωμα αντιπροσώπευσης στη Βουλή,
17 UNUS PRO OMNIBUS οι Μαρωνίτες, οι Αρμένιοι και οι Λατίνοι. Αν και στα συνθετικά των ονομάτων των δύο κοινοτήτων περιλαμβάνεται το εθνικό μόριο ως διαφοροποιό στοιχείο (ελληνο-, τουρκο-), οι θρησκευτικές ομάδες που αναφέρονται πιο πάνω, οροθετούνται με μόνο γνώμονα το θρησκευτικό (χριστιανικό) δόγμα. Στις περιπτώσεις των Μαρωνιτών και των Αρμενίων, η γλωσσική ομοιομορφία προσδίδει ένα έντονο στοιχείο ταυτοποίησης των ομάδων, το οποίο ενισχύεται από την κοινοτική συμβίωση σε χωριά και σε αστικές συνοικίες. Στην περίπτωση, ωστόσο, των Λατίνων, δεν υπάρχουν έντονοι συνδετικοί δεσμοί πέρα από τη θρησκεία και τις διαπροσωπικές σχέσεις, αφού δεν υπάρχει μία κοινή γλώσσα και δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένα σημεία στον αστικό ιστό. ο συγγραφέας Ιωσήφ Χατζηκυριάκος Joseph Roux, Principaux Plans des Ports et Rades de la Mer Mediterranee, Ernica, 1764, Ιστορικό Αρχείο Δήμου Λάρνακας
Για τη λατινική κοινότητα και την ιστορία της έχουν γραφτεί κατά καιρούς πολλά συγγράμματα, άρθρα και μονογραφίες που διαγράφουν την ιστορική πορεία και τη σημασία της στην τοπική κοινωνία, τόσο του παρελθόντος όσο και στη σύγχρονη. Αν και συχνά η παρουσία των Λατίνων της Κύπρου συνδέεται με την περίοδο του Βασιλείου των Λουζινιανών και τη διακυβέρνηση των Βενετών της Γαληνοτάτης, ως μία εξελικτική πορεία του καθολικού πληθυσμού του νησιού, η σημερινή Κοινότητα απορρέει βασικά από τις μετακινήσεις και τις μετοικίσεις ατόμων και μικρών ομάδων από τα τέλη του 17ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας. Ο μεσογειακός οικονομικός χάρτης του 16ου αιώνα αναδιαρθρώθηκε και εξελίχθηκε κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Τα μέτρα ενίσχυσης της παρουσίας Γάλλων εμπόρων στην Ανατολική Μεσόγειο που σχεδίασε ο Jean-Baptiste Colbert κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα για λογαριασμό της Γαλλικής Κυβέρνησης, οι συμφωνίες και τα προνόμια για τους ευρωπαίους εμπόρους που παραχωρούνταν κατά καιρούς από την Υψηλή Πύλη καθώς και η σταθεροποίηση των εμπορικών οίκων στην ευρύτερη Ανατολή, σκιαγραφούν την πολυσύνθετη πολιτική και οικονομική κατάσταση της εποχής. Στο πλαίσιο αυτό, η Λάρνακα, το σκηνικό στην ιστορία της οικογένειας Beraud, αποκτά τον ρόλο τού εμπορικού σταθμού και του οικονομικού κέντρου για την περιοχή και το νησί. Χαρακτικό, “Landing-place at Larnaca”, από την εβδομαδιαία αγγλική εφημερίδα Illustrated Sporting and Dramatic News, 14.09.1878. Ίδρυμα Φοίβου Σταυρίδη - Αρχεία Λάρνακας
19 UNUS PRO OMNIBUS Η εμπορική σημασία της πόλης παρέμεινε αμετάβλητη, καθόλη τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας και κατάφερε να προσαρμοστεί στις νέες εμπορικές ανάγκες. Όσοι έζησαν και έγραψαν την εποχή αυτή, αναφέρονται στην πόλη της Λάρνακας, ως το σημαντικότερο λιμάνι του νησιού, στο οποίο σταθμεύουν πλοία από την Ευρώπη αλλά και την Ανατολή και στην οποία διεξάγονται όλες οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Κυπρίων και ξένων. To επίνειο της πόλης, η Σκάλα, καλούμενο και Σαλίνες, εκτεινόταν τρία μίλια κατά μήκος της ακτής. Το μεσαιωνικό φρούριο, τοποθετημένο στην ακτή, βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας φιλοξενούσε ένα σώμα γενίτσαρων και ήταν εξοπλισμένο με κανόνια, τα οποία χρησιμοποιούνταν όχι για την άμυνα, αλλά για την επικοινωνία με άλλα στρατόπεδα και πλοία, όπως και για τον χαιρετισμό των τελευταίων όταν μετέφεραν σημαντικές προσωπικότητες. Στην ακτή βρίσκονταν, επίσης, κτίρια που φιλοξενούσαν προξενικά γραφεία και εμπορικούς οίκους που ανήκαν σε Ευρωπαίους. Διακόσια μέτρα από την ακτή, πίσω και γύρω από το χάνι της πόλης βρισκόταν το παζάρι, το εμπορικό κέντρο που θεωρούνταν το μεγαλύτερο του νησιού σε μέγεθος και σε όγκο συναλλαγών. Στο παζάρι αυτό, αναφέρει ο Giovanni Mariti, στα μέσα του 18ου αιώνα μπορούσε κανείς να βρει όλων των ειδών φαγώσιμα σε καλές τιμές και, στα καταστήματα, όλα τα εμπορικά είδη από την Ευρώπη. Δίπλα από το παζάρι βρισκόταν το τελωνείο και, πιο πίσω, οι αποθήκες, τα μαγκαζένα, με τα προϊόντα προς εξαγωγή: βαμβάκι, μετάξι, κρασί κ.ο.κ. Η πόλη της Λάρνακας βρισκόταν ενάμισι μίλι βορειοδυτικά από τη Σκάλα, στις δυτικές άκρες του αρχαίου Κιτίου και κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στο εσωτερικό του νησιού. Ήταν μεγαλύτερη από τη Σκάλα κατά τον 18ο αιώνα και φιλοξενούσε μεγάλο αριθμό κατοίκων, μέρος των οποίων ήταν Ευρωπαίοι. Κατά τον 19ο αιώνα η κατάσταση αντιστράφηκε, τα προξενεία μεταφέρθηκαν στη Σκάλα και μαζί τους μεγάλο μέρος των ευρωπαίων κατοίκων. Στη Λάρνακα βρίσκεται και το μοναστήρι της Παναγίας της Λάρνακας, Santa Maria di Larnaca, ή Παναγία των Χαρίτων, Santa Maria delle Grazie, που ανήκει στους Φραγκισκανούς μοναχούς των Αγίων Τόπων, εξού και το όνομα του μοναστικού συμπλέγματος ως Terra Santa. Το μοναστήρι είναι τοποθετημένο στην κεντρική πλατεία της πόλης, που τον 18ο αιώνα ονομαζόταν Piazza del Mercato (Πλατεία Εμπορίου) και έναντι του αγγλικού προξενείου. Το πρώτο κτίσμα του ναού χρονολογείται από το 1596, ενώ το 1724 με την άνθηση της καθολικής κοινότητας, ο παλαιός ναός θα κατεδαφιστεί και στη θέση του θα ανεγερθεί νέος κατά πολύ μεγαλύτερος. Ο ναός του μοναστηριού λειτουργεί μέχρι σήμερα ως ενοριακός ναός για όλη τη ρωμαιοκαθολική και μαρωνίτικη κοινότητα της Λάρνακας και της Σκάλας. Το μοναστήρι χρηματοδοτούνταν από την ευκατάστατη καθολική κοινότητα και, ιδιαίτερα, από τους προξένους και τους μεγαλεμπόρους, αλλά και από τις προσφορές των προσκυνητών, των περαστικών πλοίων, που το θεωρούσαν το τελευταίο προσκύνημα πριν από το ταξίδι για τους Αγίους Τόπους. Το μοναστήρι ήταν γνωστό για το καλό φαρμακείο του, τον βοτανικό κήπο του και την πλούσια βιβλιοθήκη του.
Το δεύτερο καθολικό μοναστήρι απείχε μισό μίλι από το πρώτο και ήταν κτισμένο απέναντι από την εκκλησία τής Χρυσοπολίτισσας. Το μοναστήρι ανήκε στο τάγμα των Καπουκίνων και σε αυτό διατηρούσε προσωπικό παρεκκλήσιο (cappella) ο Γάλλος πρόξενος που συχνά εκκλησιαζόταν εκεί, χωριστά από τους άλλους Ευρωπαίους, με ομοεθνείς του. Στο μοναστήρι λειτουργούσε ospitio, δηλαδή ξενοδοχείο για πιστούς, και σχολείο για τα παιδιά των Ευρωπαίων. Οι ξένοι υπήκοοι ευρωπαϊκών κρατών που διέμεναν στην πόλη τον 18ο αιώνα, πάντα κατά τις περιγραφές των σύγχρονών τους αλλά και σύμφωνα με όσα διαφαίνονται από τα αρχειακά έγγραφα, ήταν Γάλλοι, Άγγλοι, Ναπολιτάνοι, Βενετοί και Ραγουζαίοι, Τοσκάνοι, Γενουάτες, Δανοί, Σουηδοί και Ολλανδοί. Οι περιγραφές των σπιτιών τους είναι συχνές στα γραπτά των περιηγητών, όπου υπογραμμίζεται η μεγάλη διαφορά τους σε σχέση με τις κατοικίες των ντόπιων σε τεχνική, μέγεθος και αισθητική. Τα σπίτια των Προξένων των Άγγλων και των Γάλλων αναφέρονται ως τα μεγαλύτερα και τα σημαντικότερα, μαζί με αυτά των Γάλλων εμπόρων Pory, Saint Amand και Montagne, του Βενετού Ταχυδρομικό δελτάριο, ‘Άποψις Λάρνακος’, άγνωστος φωτογράφος, τέλος 19ου αιώνα. Εκδότης Γ.Μ.Ι. Ευθύβουλος. Ημερομηνία αποστολής 30/13.07.1903. Ίδρυμα Φοίβου Σταυρίδη - Αρχεία Λάρνακας
21 UNUS PRO OMNIBUS Προξένου και του έμπορα Zambelli. Οι προξενικές κατοικίες, αναφέρει ο Mariti, έχουν όλες ιστούς όπου αναρτάται η σημαία του κράτους που πρεσβεύουν. Οι σημαίες, κατά τον Φλωρεντινό συγγραφέα, υψώνονται «κατά τις θρησκευτικές εορτές, κατά τη γέννηση ενός πρίγκιπα του βασιλείου τους και κατά την αγκυροβόληση πλοίων του βασιλείου τους. Ακόμη, με την είσοδο στο λιμάνι πολεμικών πλοίων του Σουλτάνου και των άλλων ηγεμόνων καθώς και κατά τις επίσημες επισκέψεις αξιωματούχων του κράτους τους και άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Το ίδιο συμβαίνει και με τον θάνατο ενός προξένου, αξιωματούχου ή έμπορα, υψώνοντάς την μεσίστια. Τέλος, σε περιόδους ταραχών για να προφυλάξουν τις περιοχές όπου διαμένουν». Έτσι, όπως διαφαίνεται από τα στοιχεία, τα σχετικά με τις κατοικίες και τους κατοίκους τους, μπορούμε να βεβαιωθούμε πως δεν υπάρχει καμιά συνοικία αποκλειστικά κατοικημένη από Ευρωπαίους. Σε καμιά συνοικία της Λάρνακας ή της Σκάλας δεν συναντούμε μόνο ξένους ή μόνο ομόθρησκους. Ακόμη και στον καλούμενο Φραγκομαχαλά, τη συνοικία γύρω από την καθολική εκκλησία της Σκάλας, δεν κατοικούν μόνο Λατίνοι. Πιθανόν να είναι ακριβώς αυτό το κλειδί για την ανάγνωση της πόλης και των κατοίκων της. Είναι η κοινωνική θέση, η εργασία και το οικονομικό εύρος που καθορίζουν τη γειτονιά που κατοικούν οι πολίτες και όχι τόσο η θρησκεία και η εθνικότητα.
Τα πρωινά στο γραφείο του Sylvain Beraud δεν μπαίνει ο ήλιος. Γι’ αυτό προτιμά οι συναντήσεις μας να γίνονται το πρωί. Το μεγάλο κυπαρίσσι έξω από το παράθυρο του νότου αφήνει να περάσουν δέσμες φωτός μόνο μετά το μεσημέρι. Το δωμάτιο είναι γεμάτο αντικείμενα, παντού, δεν μπορείς να τα δεις όλα, τα μάτια σου πνίγονται από το πλήθος τους και από τις πληροφορίες που κουβαλούν. Τα βιβλία και οι δέσμες χαρτιού είναι οι απόλυτοι πρωταγωνιστές. Στο πάτωμα, στις καρέκλες, μέσα και πάνω από τις βιβλιοθήκες, στοίβες από βιβλία, εφημερίδες, φωτοτυπίες και χειρόγραφα στηρίζουν τον ναό της σκέψης ενός ανθρώπου που συμβολίζει μια θρησκευτική κοινότητα και μια μερίδα των ανθρώπων της Κύπρου. Στο μικρό καφέ έπιπλο, πίσω από το γραφείο, βρίσκονται τοποθετημένα με τάξη λίγα φωτογραφικά λευκώματα. Συνηθισμένα, ταπεινά λευκώματα, όπου o Beraud φυλάσσει την ιστορία της οικογένειάς του και μαζί με αυτήν, την νεότερη ιστορία της θρησκευτικής ομάδας των Λατίνων της Κύπρου. Μέσα από τις προσεκτικά τοποθετημένες φωτογραφίες και μέσα από τις καθαρογραμμένες σημειώσεις στα γαλλικά που τις πλαισιώνουν, ξαναγεννιούνται οι δεσμοί, οι σχέσεις, οι νοοτροπίες, οι ιστορίες και η κουλτούρα ενός ολόκληρου κόσμου. Τα πρόσωπα αποτελούν την αφορμή για να βγουν στην επιφάνεια οι μνήμες και οι εμπειρίες. Οι εικόνες γίνονται λόγια και καταγράφονται παρακάτω έτσι όπως διατυπώθηκαν από τον φύλακά τους. Το πιστοποιητικό και τα μετάλλια του παππού Florio όταν παρασημοφορήθηκε ως Ιππότης του Τάγματος του Vittorio Veneto αφού είχε πολεμήσει στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
23 UNUS PRO OMNIBUS Όλες οι συζητήσεις έγιναν στο γραφείο του. Ξεκίνησαν δειλά τον Μάιο του 2019 και ολοκλήρωθηκαν τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, με εξαίρεση τον Αύγουστο που έπρεπε να διακόψουμε λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Οι συζητήσεις μας γίνονταν πάντα σε ανεπίσημο ύφος, σχεδόν φιλικό, όπου τα λεγόμενα και τα συμφραζόμενα ακύρωναν σε μεγάλο βαθμό την πίεση της ηχογράφησης. Ο Sylvain Beraud ήταν πάντα αυθόρμητος και έτσι αυθόρμητα κι εγώ υπέβαλλα τις ερωτήσεις μου που ήταν περισσότερο προσωπικές απορίες παρά εργαλεία εκμαίευσης πληροφοριών. Οι απαντήσεις ήταν συχνά περιφραστικές, πλούσιες σε πληροφορίες και συνδεδεμένες άμεσα με την οπτική τού Beraud και οι οποίες αποδίδονταν, Το οκτάγωνο τραπεζάκι είναι τουρκικό, τα κεραμικά είναι ιζνίκ, φτιαγμένα μάλλον στην Κιουτάχεια. Το πορσελάνινο πιατάκι είναι κινεζικό, τίποτα το ιδιαίτερο. Το πήλινο πρόσωπο, είναι αντιπροσωπευτικό μιας φυλής της Αιγύπτου που οι άντρες έχουν μακριά μουστάκια και φοράνε χρωματιστά καλύμματα κεφαλής. Είναι φτιαγμένο από ψημένο πηλό και βαμμένο στο χέρι. Η αγάπη μου για την ισλαμική τέχνη πηγάζει βέβαια από τις εμπειρίες μου στην Αλεξάνδρεια. Εντούτοις, βρίσκω ότι η Κύπρος έχει πολλά ανατολικά στοιχεία και είναι βαθιά επηρεασμένη από τον τρόπο ζωής της ευρύτερης περιοχής στην οποία ανήκουμε γεωγραφικά. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι αυτά τα στοιχεία που αποτελούνται από συμπεριφορές, συνείδησης, τρόπους έκφρασης και αισθητικής δεν ανήκουν σε ένα έθνος, σε μια φυλή ή σε μία θρησκεία. Πιστεύω ότι η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτει έναν δικό της πολιτισμό, πολύμορφο και πολυδιάστατο με πολλές θρησκείες και πολλές ιδιαιτερότητες που εκφράζονται με πολλούς τρόπους, ανάλογα με τον τόπο και τον χρόνο. ταυτόχρονα, σε τρεις γλώσσες, Ελληνικά, Γαλλικά και Ιταλικά. Στο κείμενο που ακολουθεί προσπάθησα να μείνω όσο το δυνατόν πιο πιστός στη γλώσσα και τον τρόπο έκφρασής του. Το ίδιο συνέβη και με τις περιγραφές των φωτογραφιών από τα οικογενειακά φωτογραφικά λευκώματα. Οι περιγραφές τους αποτελούν ένα έργο συλλογής πληροφοριών που θα μπορούσαμε να αναγνώσουμε ως ένα παράλληλο κείμενο.
Η μελέτη της ιστορίας των Λατίνων της Κύπρου σήμερα, είναι σημαντική επειδή οι Λατίνοι είχαν και έχουν άμεσες σχέσεις με την ιστορία του τόπου. Από τον Μεσαίωνα μέχρι και σήμερα η παρουσία των Λατίνων είναι σταθερή και συνεχής, ίσως με εξαίρεση 60-70 χρόνια μετά από την κατάληψη της Κύπρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1571. Βεβαίως, δεν έφυγαν όλοι οι Λατίνοι από το νησί μετά την οθωμανική κατάληψη. Κάποιοι Βενετσιάνοι είχαν παραμείνει στην Κύπρο όπως και ορισμένοι μοναχοί στη Λάρνακα που διατηρούσαν τόσο τη θρησκεία όσο και το εμπόριο ανοιχτό προς την Ευρώπη. Ειδικά μετά από τα εμπορικά προνόμια που δόθηκαν από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή στον Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας, η παρουσία των Γάλλων στο νησί είναι αδιάκοπη. Θα ήθελα να αναφέρω ότι η αναγνώριση της σημασίας της λατινικής κοινότητας στην Κύπρο δεν βασίζεται μόνο στο εμπόριο και τις διπλωματικές σχέσεις με την Ευρώπη, αλλά και στους ανθρώπους που έζησαν εδώ. Πάντοτε, είναι οι άνθρωποι που δημιουργούν την ιστορία, όχι τα μεγάλα γεγονότα. Πολλοί Ευρωπαίοι, λοιπόν, ήρθαν από τις χώρες τους μετά από τις εμπορικές συμφωνίες με τον Σουλτάνο στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι Γάλλοι, πρέπει να σημειωθεί, είχαν έρθει πιο πριν, μετά Ξεκίνησα να συλλέγω από μικρή ηλικία. Ο πατέρας μου ήταν κι αυτός συλλέκτης, κινεζικής τέχνης περισσότερο, ενώ εγώ συλλέγω πολλά πράγματα, οικογενειακά κειμήλια, ανατολική τέχνη, ισλαμική τέχνη, χαλιά, μινιατούρες από κάστρα, μολυβένιους στρατιώτες. Μάζευα πάντα πράγματα που μου άρεσαν ή που συνδέονταν με τα προσκοπικά μου βιώματα. Χαζεύω τις συλλογές μου, είναι το παιγνίδι μου. Μαζεύω τα μολυβένια στρατιωτάκια του Ναπολέοντα και τους αξιωματικούς όλων των αποστολών, ιδιαίτερα αυτών της εκστρατείας της Αιγύπτου. Έχω και τους αντίστοιχους Άγγλους αξιωματικούς αλλά τους έχω στο τελευταίο ράφι για ευνόητους λόγους. Οι δυναμικές μεταξύ των δύο καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την ιστορική εξέλιξη της Ανατολικής Μεσογείου και ήταν και οι δύο λαοί συνδεδεμένοι άμεσα με την Κύπρο.
τη συμφωνία του Σουλεϊμάν με τον Φραγκίσκο και αφού τους δόθηκαν προνόμια από τον υπουργό του Λουδοβίκου του 14ου Jean-Baptiste Colbert [1619-1683]. Κάποιοι από αυτούς ήταν ήδη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, στο Χαλέπι και στην Αλεξάνδρεια για παράδειγμα, και από εκεί ήρθαν στην Κύπρο για να ασκήσουν εμπόριο. Έτσι γεννήθηκαν και τα προξενεία, για να προστατεύουν τα εμπορικά δικαιώματα των πολιτών της κάθε χώρας. Οι πρόξενοι είχαν τη δυνατότητα να δικάζουν τους υπηκόους της χώρας τους για θέματα που αφορούσαν τις σχέσεις μεταξύ τους και το εμπόριο. 25 UNUS PRO OMNIBUS
Αυτό προφύλαξε τους Ευρωπαίους από πολλά προβλήματα με τον Οθωμανικό Νόμο και τους Τούρκους δικαστές. Έτσι, Βενετοί, Γάλλοι, Δαλματοί, Φλωρεντίνοι, Άγγλοι εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο. Οι Άγγλοι ήταν βέβαια πάντα μόνοι τους, είχαν περισσότερο πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις με τους Οθωμανούς, αν ανατρέξουμε και στο τι έγινε μετά με τον Ναπολέοντα. Ήταν πάντα διαφορετικοί από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και είναι γι’ αυτό ίσως που ακόμη και σήμερα προσπαθούν να διαφοροποιηθούν. Η λατινική κοινότητα ήταν πάντα το κλειδί της Κύπρου προς την Ευρώπη και η Κύπρος, κατ’ επέκταση, η πόρτα της Ευρώπης προς την Ανατολή. Από τότε που ο Γκυ Ντε Λουζινιάν αγόρασε το νησί από τον Ριχάρδο της Αγγλίας, μετά από την αποτυχημένη πώληση στους Ναΐτες, οι ορθόδοξοι μητροπολίτες εκθρονίστηκαν και τη θέση τους πήραν οι καθολικοί· στο νησί υιοθετήθηκε το φεουδαρχικό σύστημα της Ευρώπης και παραχωρήθηκαν σημαντικά εμπορικά προνόμια στους Βενετούς, στους Γενουάτες, στους Πιζανούς και σε πολλούς άλλους. Οι Σύνοδοι της Λεμεσού και της Αμμοχώστου, μαζί και με τη Βούλα του 1260 που εξέδωσε ο Πάπας Αλέξανδρος Δ’, τοποθέτησαν την ορθόδοξη εκκλησία της Κύπρου κάτω από τους καθολικούς, τον Πάπα. Οι ντόπιοι ευγενείς τοποθετήθηκαν στην κοινωνική θέση του αστού, θέση που εμπλουτίστηκε με νέα μέλη, τόσο ντόπιους όσο και ξένους. Οι ευγενείς ήταν βέβαια Γάλλοι. Ένα πολύτιμο κληροδότημα της εποχής, είναι οι Ασσίζες, κατά τη δική μου άποψη. Στην Κύπρο είχαμε τις Ασσίζες της Υψηλής Αυλής και τις Ασσίζες της Χαμηλής Αυλής. Οι πρώτες ήταν γραμμένες στα Γαλλικά και αφορούσαν τους ευγενείς, οι δεύτερες αφορούσαν τους αστούς και ήταν γραμμένες στην κυπριακή διάλεκτο. Σκεφτείτε πόσο σημαντική ήταν η παρουσία του ντόπιου πληθυσμού στο βασίλειο του Λουζινιανών. Οι Ασσίζες ήταν ένα πρότυπο νομικό έργο που ενέπνευσε πολλούς ξένους. Η παράδοση λέει ότι φυλάσσονταν στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία.
27 UNUS PRO OMNIBUS
Ο Λεόντιος Μαχαιράς και ο Γεώργιος Βουστρώνιος στα χρονικά τους περιγράφουν την οικονομική πνευματική και κοινωνική ζωή στο βασίλειο. Οικοδομήθηκαν έργα γοτθικής αρχιτεκτονικής, έγιναν σημαντικά οχυρωματικά έργα τόσο στις πόλεις όσο και στα βουνά του Πενταδακτύλου, γεννήθηκε ένα νέο ζωγραφικό στυλ, η μουσική ήταν ένα συνονθύλευμα Ανατολής και Δύσης, η ποίηση ήταν εμπνευσμένη από την Ιταλία και τη Γαλλία. Όλα αυτά επηρέασαν άμεσα τον τοπικό πληθυσμό, τον έφεραν πιο κοντά στην Ευρώπη. Οι σημερινοί Λατίνοι της Κύπρου έχουν την ίδια σχέση με το βασίλειο των Λουζινιανών που έχουν όλοι οι Κύπριοι με το παρελθόν τους. Βέβαια, οι περισσότεροι από μας ήρθαμε κάποιους αιώνες αργότερα. Η δική μου οικογένεια, οι Beraud, κατάγεται από τη μικρή πόλη Λα Σιοτά (La Ciotat), κοντά στη Μασσαλία από όπου προήλθαν πολλοί Γάλλοι της Κύπρου μετά το τέλος του 17ου αιώνα. Κατ’ ακρίβεια, η οικογένεια έχει τις ρίζες της στην πόλη της Ωβέρνης, στην Κεντρική Γαλλία από όπου μετακινήθηκε γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα. Εκείνη την εποχή τα μέλη της οικογένειας κατεβήκαν τον ποταμό Ροδανό και έφτασαν στη Λα Σιοτά, όπου από σιδηρουργοί έγιναν έμποροι. Το όνομα της οικογένειας το βρίσκει κανείς σήμερα σε δρόμους και σε τοπωνύμια γύρω από την παραλιακή πόλη. Το όνομα είναι γερμανικής προέλευσης, σημαίνει φρουρός-αρκούδα. Ίσως οι πρόγονοί μου να κατέβηκαν από τη Γερμανία κατά τον Μεσαίωνα. Στην Κύπρο ήρθαν ως έμποροι από τον 17ο αιώνα και αργότερα ως στρατιώτες του γαλλικού στρατού. Πρόγονοί μου υπήρξαν, επίσης, και μέλη της στρατιάς του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Ανατολή.
Αυτά είναι μετάλλια των προγόνων μου. Δεσπόζει το αστέρι του Τάγματος του Νείλου. Απονεμείθηκε στον πρόγονό μου που έλαβε μέρος στην κατασκευή του έργου της Διώρυγας του Σουέζ, στα μέσα του 19ου αιώνα. 29 UNUS PRO OMNIBUS
Με τις επιδρομές του Ναπολέοντα το 1801 ήρθε στην Ανατολή ο γιατρός Beraud, αυτός στον οποίο απονεμήθηκε το παράσημο. Ο αδερφός μου έχει το παράσημο που ήταν χρυσό και το οποίο του απονεμήθηκε ως η μόνη ανταμοιβή για την προσφορά του στους πολέμους. Αρχικά οι έμποροι εγκαταστάθηκαν στις περιοχές της σημερινής Συρίας και Λιβάνου. Επισκέπτονταν την Κύπρο και την Αλεξάνδρεια για τις οικονομικές συναλλαγές και το εμπόριο. Αργότερα εγκαταστάθηκαν μόνιμα εδώ μεταφέροντας παραρτήματα και μετά την έδρα των εμπορικών τους οίκων. Ο Louis Beraud, ο οποίος ήταν έμπορος γαλλικών υφασμάτων ήταν ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα. Λίγο καιρό μετά την εγκατάστασή του έγραψε στα αδέλφια του πως το προξενείο τούς παρέχει βοήθεια και ασφάλεια, ο κόσμος είναι φιλικός και οι αυτόχθονες κάτοικοι δεν είναι φανατικοί ορθόδοξοι ή μουσουλμάνοι. Με λίγα λόγια ήταν ένα περιβάλλον όπου μπορούσαν να ασκήσουν το επάγγελμά τους χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Αργότερα ήρθαν και τα αδέλφια του.
Το μεγάλο ασημένιο πιστόλι ανήκε στην οικογένεια, ομοίως και το μεγαλύτερο από τα δύο μαχαίρια. Τα κοσμήματα είναι περίτεχνα. Αυτό που είναι κάτω από το πιστόλι είναι κόσμημα κεφαλής για νύφη. Άλλα είναι νομαδικά και άλλα των αστικών κέντρων. Τα βραχιόλια είναι πολύ βαριά και τα φορούσαν στα χέρια αλλά και στα πόδια. Κάποτε υπήρχε η συνήθεια να κουβαλά ο κόσμος πάνω του την προίκα του και την κληρονομιά του. Άλλαξαν οι καιροί, τώρα ξοδεύονται τα λεφτά σε πράγματα που χάνουν την αξία τους. 31 UNUS PRO OMNIBUS
flippingbook.comRkJQdWJsaXNoZXIy MzU4MTg0