Αγρότης, τεύχος 482

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 2 62 ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΦΥΤΑ Αραβίς η κεννέντεια - Arabis kennedyae Η Αραβίς η κεννέντεια (Arabis kennedyae) ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών (Brassicaceae). Πρόκειται για μονοετή ή διετή πόα, όρθια και λεπτή, ύψους 5-15 cm ή σπανιότερα μέχρι 30 cm. Κατά τα έτη που παρατηρούνται υψηλότερα ποσοστά βροχής, τα φυτά δύναται να επιβιώσουν της ξηράς καλοκαιρινής περιόδου, εξ ου και ο διετής κύκλος ζωής*. Περιγραφή: Η Αραβίς έχει διακλαδιζόμενους βλαστούς, ιδιαίτερα στη βάση. Τα φύλλα φέρουν αραιό αστεροειδές τρίχωμα και στη βάση του φυτού σχηματίζουν ρόδακα. Το σχήμα τους είναι γενικά αντιθέτως ωοειδές ή επίμηκες, με μήκος 6 cm και πλάτος 2 cm και φέρουν ακανόνιστη οδόντωση. Τα φύλλα του βλαστού είναι κοντύτερα, και συνήθως περίβλαστα, περιβάλλουν δηλαδή τον βλαστό. Τα άνθη είναι πολύ μικρά, με 4 σέπαλα και 4 λευκά πέταλα, σε επάκριες και μασχαλιαίες ταξιανθίες. Η άνθιση παρατηρείται κατά τους μήνες Απρίλιο - Μάιο και καρποφορεί τον Ιούνιο - Ιούλιο. Ο καρπός είναι γραμμοειδές κέρας, μήκους 25-40 mm και πλάτους 1,5 mm. Κατά την ωρίμανση το κέρας διαρρηγνύεται και τα σπέρματα διασπείρονται, με πιθανότερους μηχανισμούς διασποράς τον άνεμο και το νερό. Η διασπορά των σπερμάτων λαμβάνει χώρα κατά τον Ιούλιο - Αύγουστο. Εξάπλωση - Ενδιαίτημα: Το είδος είναι ενδημικό της Κύπρου, με μόνο 3 θέσεις μέχρι σήμερα γνωστές: τις νοτιοδυτικές πλαγιές της Χιονίστρας, την περιοχή Τριπύλου στο Δάσος Πάφου και τον Κρυό Ποταμό. Ο μικρός υποπληθυσμός του Ξεροκόλυμπου, από όπου αναφέρθηκε το 1938 και το 1994, φαίνεται ότι καταστράφηκε από έργα οδοποιίας το 2004. Ενδιαίτημα του φυτού αποτελούν πετρώδεις θέσεις, με πυριγενή πετρώματα, σε ανοίγματα και πρανή δρόμων σε δάσος κέδρου (Cedrus brevifolia) και κοντά σε ρυάκια, στα όρια παρόχθιας βλάστησης και μικτού δάσους τραχείας πεύκης (Pinus brutia) και λατζιάς (Quercus alnifolia) , σε υψόμετρο 1.200-1.870 m. Κατάσταση διατήρησης και απειλές: Όλοι οι υποπληθυσμοί (1.430 φυτά, μετρήσεις 2004-2006) βρίσκονται σε περιοχές με περιορισμένες και ελεγχόμενες δραστηριότητες. Μεγαλύτερος είναι ο υποπληθυσμός στη Χιονίστρα (1.130 άτομα, 2006), ενώ οι άλλοι υποπληθυσμοί είναι μικροί (Τρίπυλος: 280 άτομα, 2005 και Κρυός Ποταμός: 20 άτομα, 2004). Οι υποπληθυσμοί στη Χιονίστρα και τον Τρίπυλο φαίνεται να είναι ασφαλείς, ενώ ο μικρός υποπληθυσμός στον Κρυό Ποταμό απειλείται σοβαρά από ποδοπάτημα. Ο υποπληθυσμός στον Ξεροκόλυμπο καταστράφηκε πρόσφατα από έργα οδοποιίας. Νεότερα στοιχεία (Απογραφή 2011) κάνουν αναφορά σε πληθυσμούς περίπου 10.000 ατόμων. Επιπλέον, τα δεδομένα πληθυσμού και διαθεσιμότητας ενδιαιτημάτων υποδεικνύουν ότι υφίσταται κίνδυνος αφανισμού λόγω του συνδυασμούμικρώνπληθυσμώνπουπαρουσιάζουνμεγάλες διακυμάνσεις και της μικρής γενετικής παραλλακτικότητας. Η κατασκευή ή βελτίωση οδικού δικτύου, οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, χαμηλή με μέση απειλή από φωτιές λόγω της εγγύτητας σε πευκοδάση και η υψηλή επισκεψιμότητα των οικοτόπων απειλούν τους υφιστάμενους πληθυσμούς*. Υφιστάμενα μέτρα προστασίας: Όλοι οι υποπληθυσμοί βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές κρατικών δασών (Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους και Κοιλάδα των Κέδρων - Κάμπος) που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Υλοποιούνται σχέδιο παρακολούθησης και δράσεις επέκτασης και εμπλουτισμού των υποπληθυσμών του στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους. Ο υποπληθυσμός της Περιοχής Προστασίας της Φύσης Τριπύλου του Κρατικού Δάσους Πάφου έχει κηρυχθεί σε Φυσικό Μικρο-Απόθεμα με Υπουργικό Διάταγμα το 2013, σύμφωνα με τον περί δασών Νόμο. Σπόροι από όλους τους υποπληθυσμούς φυλάσσονται στην Τράπεζα Σπόρων του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών και τη Μονάδα Διατήρησης της Φύσης του Πανεπιστημίου Frederick*. Προτεινόμενα μέτρα προστασίας: Περαιτέρω μελέτη της εξάπλωσής του και της φυσιολογίας της φύτρωσης. Δημιουργία τράπεζας γονιδίων πεδίου στον βοτανικό κήπο Τροόδους. Προστασία από απειλές, όπως κατά τη δημιουργία ή βελτίωση οδικού δικτύου και τυχαία καταπάτηση, μπορεί να γίνει με την ενημέρωση των τοπικών Αρχών και τοποθέτηση πινακίδων για το κοινό. Αύξηση του μεγέθους των πληθυσμών in situ και ενδυνάμωσή τους με την εγκατάσταση νέων φυτών στα πλέον κατάλληλα μικροενδιαιτήματα των δύο μικρότερων υποπληθυσμών*. Κατηγορία κινδύνου (σύμφωνα με IUCN): Κινδυνεύον (Endangered). Στη στήλη αυτή το Τμήμα Δασών παρουσιάζει φυτά που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, δίνοντάς μας την ευκαιρία να τα γνωρίσουμε. Το παρόν άρθρο βασίζεται σε κείμενο των Χ. Σ. Χριστοδούλου, Θ. Κυριάκου & Κ. Καδή . Οι φωτογραφίες είναι του Θ. Κυριάκου. * Πηγή: Mediterranean Plant Specialist Group: The Top 50 Mediterranean Island Plants UPDATE 2017, http://top50. iucn-mpsg.org/ .