Αγρότης, τεύχος 482

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 2 50 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Αειφορική διαχείριση της άρδευσης σε ξηρές και ημίξηρες περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής δρ Γεώργιος Νικολάου Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας δρ Δαμιανός Νεοκλέους Ανώτερος Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2 δις μέχρι το 2050, οι πρόσθετες ποσότητες τροφίμων που θα χρειαστούν για τη σίτισή του αναμένεται να ασκήσουν περαιτέρω πίεση στους υδάτινους πόρους. Σήμερα, η αρδευόμενη γεωργία καταναλώνει περίπου 70-75% του διαθέσιμου νερού, το οποίο πολλές φορές είναι ποιοτικά υποβαθμισμένο και περιορισμένο. Η λεκάνη της Μεσογείου θεωρείται από τις πλέον ευπαθείς περιφέρειες στην Ευρώπη στην κλιματική αλλαγή, ενώ η Κύπρος αναμένεται να επηρεαστεί πολύ περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες. Η μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και η υποβάθμιση των εδαφών επιβάλλει την προσαρμογή της γεωργίας σε ένα νέο καθεστώς όπου θα πρέπει να παράγει περισσότερα με λιγότερο νερό σε περιορισμένη επιφάνεια γόνιμης γεωργικής γης. Η μελέτη που πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του Τμήματος Γεωργίας και του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών αναφέρεται στην ανάγκη προσαρμογής της αρδευόμενης γεωργίας στην κλιματική αλλαγή, με ιδιαίτερη έμφαση στις ξηρές και ημίξηρες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου. Περιγράφει τις κυριότερες πρακτικές και μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αποδοτικότερη χρήση του νερού άρδευσης, την προστασία των καλλιεργειών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, την εφαρμογή ελλειμματικής/ στοχευμένης άρδευσης, τη χρήση υφάλμυρων νερών και την ανάγκη επιλογής καλλιεργειών με βάση τον συντελεστή αποδοτικότητας χρήσης του νερού άρδευσης. Καταληκτικά, αναφέρονται συμπεράσματα και εισηγήσεις που αφορούν στην αειφορική χρήση του νερού, καθώς και τη διαφαινόμενη ανάγκη πλήρους αξιοποίησης της τεχνολογίας στον τομέα των αρδεύσεων. Σημεία αναφοράς Ι. Η γεωργία ακριβείας, η εφαρμογή απλών μεθόδων ελέγχου της άρδευσης και τα σύνθετα συστήματα καταγραφής και επεξεργασίας κλιματικών δεδομένων μέσω της τεχνητής νοημοσύνης στοχεύουν στην ορθολογική διαχείριση της άρδευσης αλλά και στην αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Ο προγραμματισμός της άρδευσης θα πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάθε περιοχής (κλίμα, έδαφος) και τις ανάγκες σε νερό της καλλιέργειας. Αυτόματη καταγραφή μετεωρολογικών δεδομένων. Για έλεγχο του μικροκλίματος εντός του θερμοκηπίου (Α), για καταγραφή δεδομένων θερμοκρασίας, υγρασίας, ηλιακής ακτινοβολίας για εφαρμογή προγράμματος άρδευσης σε χαμηλό τούνελ (Β) και σε καλλιέργεια αγρού (C). ΙΙ. Η εγκατάσταση σύγχρονων, βοηθητικών συστημάτων καταγραφής παραμέτρων της εδαφικής υγρασίας, όπως αισθητήρων μέτρησης των μεταβολών της υγρασίας σε συνθήκες πραγματικού χρόνου, αναμένεται να αυξήσει την αποτελεσματικότητα χρήσης του νερού σε επίπεδο τεμαχίου. Όργανα και αισθητήρες μέτρησης/καταγραφής της περιεκτικότητας σε υγρασία στο έδαφος και σε υπόστρωμα. Ζεύγος τενσιομέτρων σε καλλιέργεια πατάτας (Α), αναλογικό τενσιόμετρο σε αμπέλι (Β), ασύρματο ανακλασίμετρο πεδίου χρόνου σε υπόστρωμα πετροβάμβακα (C). ΙΙΙ. Η χρήση μέσων και τεχνικών που αυξάνουν τον δείκτη αποδοτικότητας χρήσης του νερού, με στόχο την αύξηση της παραγωγής με λιγότερο νερό ανά μονάδα επιφάνειας είναι επιτακτική ανάγκη. Ο δείκτης αποδοτικότητας χρήσης του νερού (Water Use Efficiency, WUE; Kg m −3 ) αναφέρεται στην ποσότητα του νερού που απαιτείται για την παραγωγή ενός κιλού προϊόντος. Όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα, για την περίπτωση της ντομάτας οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες παρουσιάζουν πολύ υψηλό συντελεστή σε σύγκριση με την αντίστοιχη καλλιέργεια αγρού. Ο δείκτης, άλλωστε, επηρεάζεται από τον τύπο του θερμοκηπίου, τον εξοπλισμό και το σύστημα καλλιέργειας. A B C A B C