Αγρότης, τεύχος 482

36 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 2 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ από δινομαστιγωτά που ανήκουν στο γένος Alexandrium, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις τροπικές όσο και στις μέτριες κλιματικές ζώνες. Τα οστρακοειδή που βόσκουν σε αυτά τα φύκη μπορούν να συσσωρεύσουν τις τοξίνες, αλλά τα ίδια τα οστρακοειδή είναι ανθεκτικά στις βλαβερές συνέπειες αυτών των τοξινών. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών παρατηρείται αύξηση των δηλητηριάσεων που προκαλούνται από τις παραλυτικές τοξίνες. Διαρροϊκή δηλητηρίαση από οστρακοειδή (Diarrhoeic Shellfish Poisoning-DSP) Η διαρροϊκή δηλητηρίαση οστρακοειδών στον άνθρωπο προκαλείται από την κατανάλωση μολυσμένων διθύρων μαλακίων όπως μύδια, χτένια, στρείδια ή αχιβάδες, με διαρροϊκές τοξίνες. Αυτές είναι λιποδιαλυτές και συσσωρεύονται στον λιπώδη ιστό των διθύρων μαλακίων. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 30 λεπτά μέχρι μερικές ώρες μετά από την κατανάλωση μολυσμένων διθύρων μαλακίων. Σε αυτά περιλαμβάνονται η διάρροια, η ναυτία, ο έμετος και ο κοιλιακός πόνος. Η πλήρης ανάρρωση εμφανίζεται εντός τριών ημερών. Οι διαρροϊκές τοξίνες μπορούν να χωριστούν σε διαφορετικές ομάδες ανάλογα με τη χημική τους δομή. Στην πρώτη ομάδα, των όξινων τοξινών, περιλαμβάνεται το οκαδαϊκό οξύ (ΟΑ) και τα παράγωγά του που ονομάζονται δυνοφυσιστοξίνες (DTXs). Στη δεύτερη ομάδα, των ουδέτερων τοξινών, περιλαμβάνονται οι πολυαιθερικές- λακτόνες της ομάδας πεκτενοτοξίνης (PTXs). Η τρίτη ομάδα περιλαμβάνει ένα θειικό πολυαιθέρα και τα παράγωγά του, τις γεσσοτοξίνες (ΥΤΧ). Οι διαρροϊκές τοξίνες παράγονται συνήθως από δινομαστιγωτά που ανήκουν στο γένος Dinophysis spp. Ωστόσο, το γένος dinoflagellate Prorocentrum παράγει διαρροϊκές τοξίνες. Η παραγωγή διαρροϊκών τοξινών μπορεί να ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των ειδών δινομαστιγωτών και μεταξύ των περιφερειακών και εποχιακών μορφοτύπων σε ένα είδος. Ο αριθμός των δινομαστιγωτών κυττάρων ανά λίτρο νερού που απαιτείται για τη μόλυνση των οστρακοειδών ποικίλλει. Οι περιοχές που πλήττονται περισσότερο είναι η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Τα περιστατικά με διαρροϊκή δηλητηρίαση από οστρακοειδή ή τουλάχιστον παρουσία διαρροϊκών τοξινών φαίνεται να αυξάνονται. Αμνησιακή δηλητηρίαση από οστρακοειδή (Amnesic shellfish poisoning-ASP) Η αμνησιακή δηλητηρίαση από οστρακοειδή είναι επίσης γνωστή ως δηλητηρίαση από δομοϊκό οξύ (DAP). Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1987 στο νησί του Πρίγκιπα Εδουάρδου του Καναδά όπου παρατηρήθηκαν τρεις θάνατοι και 105 περιπτώσεις οξείας ανθρώπινης δηλητηρίασης μετά την κατανάλωση μπλε μυδιών. Τα συμπτώματα περιλάμβαναν κοιλιακές κράμπες, έμετο, αποπροσανατολισμό και απώλεια μνήμης (αμνησία). Η υπεύθυνη τοξίνη (δομοϊκό οξύ) παρήχθη από το διάτομο Pseudo-nitzschiapungens f. multiseries (= Nitzschia pun- gens f. multiseries). Τον Σεπτέμβριο του 1991 οι ανεξήγητοι θάνατοι πελεκάνων και κορμοράνων στο Monterey Bay της Καλιφόρνιας αποδόθηκαν σε δηλητηρίαση από δομοϊκό οξύ που παράχθηκε από το διάτομο Pseudo-nitzschia australis . Αυτό το διάτομο καταναλώθηκε από αντσούγιες που με τη σειρά τους καταναλώθηκαν από τα πουλιά. Τον Οκτώβριο του 1991 βρέθηκαν εκχυλίσματα σωλήνων στην ακτή του Όρεγκον που προκαλούσαν συμπτώματα τύπου δομοϊκού οξέως σε ποντίκια. Αυτά τα περιστατικά ώθησαν τις κανονιστικές Αρχές στις Ηνωμένες Πολιτείες να διεξαγάγουν μια μαζική έρευνα σε πολλά θαλάσσια είδη για την παρουσία δομοϊκού οξέος. Η τοξίνη βρέθηκε και σε καβούρια. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που επιβεβαιώθηκε η παρουσία της τοξίνης σε καρκινοειδή. Μετά από αυτά τα περιστατικά, αυξήθηκε η παγκόσμια ευαισθητοποίηση για το δομοϊκό οξύ και τις πηγές παραγωγής του. Νευροτοξική δηλητηρίαση από οστρακοειδή (Neurologic Shellfish Poisoning-NSP) Η νευρολογική ή νευροτοξική δηλητηρίαση από οστρακοειδή προκαλείται από πολυαιθερικές μπρεβετοξίνες που παράγονται από το δινομαστιγωτό Kare- nia brevis . Οι μπρεβετοξίνες είναι λιποδιαλυτές και τοξικές κατά τη διάρκεια των λεγόμενων ερυθρών παλιρροιών. Αυτό οδηγεί, κυρίως, σε φλεγμονή των βλεννογόνων της αναπνευστικής οδού. Έχουν, επίσης, παρατηρηθεί και νευρολογικά συμπτώματα όπως ζάλη και διαταραχές της όρασης. Τα συμπτώματα αυτής της δηλητηρίασης αφορούν στο πεπτικό και το νευρικό σύστημα και, ανάλογα με τον βαθμό δηλητηρίασης, περιλαμβάνουν διάρροια, μυαλγίες, κεφαλαλγίες, δύσπνοια και διπλωπία. Δηλητηρίαση αζασπειροξέων από οστρακοειδή (Azaspi- racid Shellfish Poisoning-AZP) Τα αζασπειροξέα είναι λιπόφιλες πολυαιθερικές τοξίνες. Παράγονται από τα είδη Protoperidinium crassipes και Azadinium spinosum . Στον άνθρωπο τα συμπτώματα από την κατανάλωση θαλασσινών με βιοσυσσωρευμένα αζασπειροξέα αφορούν στο γαστρεντερικό σύστημα (παρόμοια με εκείνα της διαρροϊκής δηλητηρίασης από οστρακοειδή) και το νευρικό σύστημα. Η δηλητηρίαση αζασπειροξέων από οστρακοειδή καταγράφηκε για πρώτη φορά στην Ολλανδία το 1995 όπου τουλάχιστον οκτώ άτομα νόσησαν μετά από την κατανάλωση μυδιών (Mytilus edulis) που καλλιεργήθηκαν στο λιμάνι Killary της Ιρλανδίας. Ιχθυοτοξίνωση Σιγκουατέρα (Ciguatera Fish Poisoning- CFP) Η Ιχθυοτοξίνωση Ciguatera είναι γνωστή εδώ και αιώνες. Το όνομα ciguatera δόθηκε από τον Don Antonio Parra στην Κούβα το 1787 σε δηλητηρίαση μετά την κατανάλωση του μαλακίου Turbo pica («cigua» στα ισπανικά). Υπεύθυνες τοξίνες για την ιχθυοτοξίνωση σιγκουατέρα είναι η σιγκουατοξίνη και η μαϊτοτοξίνη οι οποίες παράγονται από το δινομαστιγωτό μικροφύκος Gambierdiscus toxi- cus που συνήθως βρίσκεται σε κοραλλιογενείς υφάλους. Έτσι οι τοξίνες συσσωρεύονται μέσω της τροφικής αλυσίδας, από μικρά φυτοφάγα ψάρια που βόσκουν στους κοραλλιογενείς υφάλους σε όργανα μεγαλύτερων σαρκοφάγων ψαριών που τα καταναλώνουν. Στα μολυσμένα ψάρια δεν παρατηρείται οποιαδήποτε αλλαγή στη γεύση ή στην οσμή για αυτό πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αυτών των ψαριών (μπαρακούντα, τροπικά λαβράκια, σμέρνες, σφυρίδες κ.λπ. ). Σημειώνεται ότι στο ήπαρ, στα αυγά και στο κεφάλι αυτών των ψαριών συγκεντρώνονται μεγαλύτερες ποσότητες τοξινών από ό,τι στη σάρκα. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης καθώς και η διάρκειά τους