Αγρότης, τεύχος 481

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 2 1 / T E Υ Χ Ο Σ 4 8 1 55 ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΝΕΑ Γυρεολογικός Άτλαντας των Μελισσοκομικών Φυτών της Κύπρου Η δημιουργία του γυρεολογικού άτλαντα των μελισσοκομι- κών φυτών της Κύπρου (πρότυπα παρασκευάσματα/ δείγματα αναφοράς) είναι πολύ χρήσιμη για τη μελισσοπαλυνολογική ανάλυση του κυπριακού μελιού αφού προάγει τη σωστή αναγνώριση των γυρεόκοκκων και τη διαπίστωση της βοτανικής και γεωγραφικής προέλευσής του, σε συνδυασμό με τα φυσικοχημικά και οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά. Η ταυτοποίηση των γυρεόκοκκων όπως και των συνδυασμών τους στο μέλι είναι σημαντική για την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του μελιού κάθε περιοχής, την αποφυγή της παραπλάνησης του καταναλωτικού κοινού, την προστασία από τον αθέμιτο ανταγωνισμό και την εξασφάλιση των οικονομικών συμφερόντων των παραγωγών. Η αλληλένδετη σχέση και η συνύπαρξη μεταξύ φυτών και μελισσών χρονολογείται εδώ και δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Η εξελικτική τους πορεία προδιάγραψε τη συνεργασία τους, με την αμοιβαία ευεργεσία και ανταμοιβή με κοινό στόχο την επιβίωση. Τα φυτά προσφέρουν στις μέλισσες νέκταρ και γύρη, την πρώτη ύλη για την παραγωγή µελιού, κεριού και βασιλικού πολτού, και οι μέλισσες συνεισφέρουν στην επικονίαση και στην παραγωγή καρπών διασφαλίζοντας τη διαιώνισή τους. Γυρεόκοκκος γαϊδουράγκαθου Οι μέλισσες συλλέγουν από τα φυτά νέκταρ, γύρη, πρόπολη ή και μελίτωμα. Τα φυτά αυτά ονομάζονται «μελισσοκομικά φυτά» και η περίοδος που δίνουν νέκταρ ή γύρη «περίοδος μελιτοφορίας ήανθοφορίας» . Υπάρχουν φυτά που παρέχουν Το Γενικό Χημείο του Κράτους (Εργαστήριο Σύστασης Ποιότητας και Θρεπτικής Αξίας Τροφίμων) σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωργίας (Κλάδος Προστασίας Φυτών και Μελισσοκομίας) προέβησαν στη συλλογή μελισσοκομικών φυτών της Κύπρου και στην προετοιμασία πρότυπων παρασκευασμάτων αναφοράς των γυρεόκοκκων των φυτών αυτών, με στόχο τη δημιουργία «Γυρεολογικού Άτλαντα των Μελισσοκομικών Φυτών της Κύπρου». Ο Άτλαντας αυτός θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την αναγνώριση της βοτανικής προέλευσης του κυπριακού μελιού. Η συλλογή των φυτών πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο Φεβρουαρίου 2015 και Φεβρουαρίου 2016, από τον Κλάδο Προστασίας Φυτών και Μελισσοκομίας του Τμήματος Γεωργίας, και συλλέχτηκαν άνθη από 120 (καλλιεργούμενα και αυτοφυή) γνωστά κυπριακά μελισσοκομικά φυτά, τα οποία και αξιοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Σύστασης Ποιότητας και Θρεπτικής Αξίας Τροφίμων του Γενικού Χημείου του Κράτους για τη δημιουργία του «Γυρεολογικού Άτλαντα». Χριστάκης Τοφαρής Τμήμα Γεωργίας Ξένια Ιακώβου Γενικό Χημείο του Κράτους είτε νέκταρ (νεκταρογόνα) είτε γύρη (γυρεοδοτικά) και φυτά που παρέχουν και τα δύο. Αυτό καθορίζει και τη «μελισσοκομική τους αξία» . Οι «προτιμήσεις» των μελισσών στα διάφορα φυτά εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι έχουν σχέση, κυρίως, με τη μορφολογία του άνθους, το χρώμα, το άρωμα, την περιεκτικότητα του νέκταρος σε σάκχαρα, τον πληθυσμό των φυτών, την απόστασή τους από την κυψέλη κ.ά. Οι μέλισσες, ανάλογα με την τροφή που συλλέγουν, νέκταρ ή γύρη, διακρίνονται σε νεκταροσυλλέκτριες ή γυρεοσυλλέκτριες αντίστοιχα. Η γύρη είναι σημαντική στη διατροφή των μελισσών καθώς αποτελεί τη μόνη πρωτεϊνική πηγή και είναι απαραίτητη για την επιβίωση της κυψέλης. Η συλλογή της γύρης γίνεται με τη βοήθεια των τριχιδίων που υπάρχουν στο σώμα τους. Υπό τη μορφή σβόλων την τοποθετούν στα πίσω τους πόδια και την εναποθέτουν τελικά σε κάποιο κελί στην κυψέλη. Το νέκταρ το συλλέγουν από τα ανθισμένα μέρη των φυτών το επεξεργάζονται, το εμπλουτίζουν με δικές τους ουσίες και το αποθηκεύουν στις κηρήθρες μέχρι να ωριμάσει. Το τελικό προϊόν που παράγεται (μέλι) αποτελεί ένα φυσικό προϊόν άριστης ποιότητας. Τα μελισσοκομικά φυτά έχουν διαφορετική αξία και χρησιμότητα για τα μελίσσια ανάλογα και με την περίοδο άνθισής τους. Στα πλείστα φυτά η έκκριση του νέκταρος αρχίζει με το άνοιγμα των ανθέων και σταματά λίγες ώρες μετά την επικονίαση και τη γονιμοποίησή τους. Η έκκριση νέκταρος, και επομένως ο βιολογικός κύκλος των φυτών - και, κατά συνέπεια, η συμπεριφορά των εντόμων - επηρεάζονται, εκτός από το φυτικό είδος, και από αρκετούς άλλους παράγοντες όπως οι κλιματολογικές συνθήκες (ηλιοφάνεια, θερμοκρασία, σχετική υγρασία κ.λπ. ). Η χημική και μηχανική σύσταση του εδάφους και το υψόμετρο είναι, επίσης, παράγοντες που έμμεσα επηρεάζουν την έκκριση νέκταρος. Το φως επιδρά θετικά στη φωτοσύνθεση με αποτέλεσμα να εκκρίνεται άφθονο νέκταρ σε ημέρες με μεγάλη ηλιοφάνεια. Ξηρός καιρός και υψηλές θερμοκρασίες παρεμποδίζουν την έκκριση νέκταρος, ενώ αντίθετα υγροί και δροσεροί άνεμοι την ευνοούν. Το σύνολο των µελισσοκοµικών φυτών ενός τόπου αποτελεί τη µελισσοκοµική του χλωρίδα. Η Κύπρος διαθέτει αρκετά μεγάλη βιοποικιλότητα σχεδόν καθόλη τη διάρκεια του έτους. Για να διασφαλιστεί, ωστόσο, η διαθεσιμότητα ανθέων, η μεταφορά των μελισσιών σε πιο όψιμες ανθοφορίες και