Αγρότης, τεύχος 478

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 61 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Εκθέματα από το Μουσείο Κυπριακής Υπαίθρου Τα εκθέματα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αγροτικής ζωής της Κύπρου από παλαιότερες εποχές. Η ανάδειξή τους μπορεί να ρίξει φως σε κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές και άλλες πτυχές της αγροτικής δραστηριότητας του τόπου μας. Με την παρούσα στήλη του περιοδικού «Αγρότης» δίνεται η ευκαιρία να παρουσιαστούν ορισμένα από τα αντικείμενα του Μουσείου Κυπριακής Υπαίθρου. Η βούρνα Οι βούρνες ήταν λίθινες λεκάνες με κάθετες παρειές που, σύμφωνα με τις αναφορές, χρησιμοποιούνταν για το πλύσιμο ρούχων αλλά και για την προσωπική καθαριότητα των ενοίκων. Στο κάτω μέρος, σε μία από τις πλευρές τους, φέρουν οπή που κλείνει με μικρό κομμάτι υφάσματος, αναδιπλωμένο. Οι επιφάνειές τους είναι συνήθως αδρά δουλεμένες, με έντονες οπές και ίχνη εργαλείων. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η εξαγωγή μαλακών πετρωμάτων από λατομεία γινόταν με τη χρήση λοστού (τοπικό: λιβέρι) και οι γούρνες λαξεύονταν με γλυφίδα (τοπικό: σμιλάρι), ύστερα από αλλεπάλληλα χτυπήματα με μικρή βαριοπούλα (τοπικό: ματσί). Η συγκεκριμένη τετράγωνη, λίθινη γούρνα βρισκόταν τοποθετημένη στο «μαειρκό», σε χτιστή ή ξύλινη βάση. Η οπή που φέρει στο κάτω μέρος στο μέσο της μίας πλευράς, έκλεινε κατά την πλύση με κομμάτια καρό υφάσματος, λευκού και γαλάζιου χρώματος, αναδιπλωμένου. Τα υφάσματα αφαιρούνταν για να απομακρυνθεί στη συνέχεια το νερό. Οι επιφάνειες της γούρνας τουΜουσείουΚυπριακής Υπαίθρου είναι τραχιές, καθώς αυτή είναι φτιαγμένη από πορώδες υλικό που φέρει οπές και ίχνη εργαλείων, ενώ το σχήμα της δεν παρουσιάζει κανονικότητα. Αυλακωτής ή αυλακωτήρας Οι αυλακωτήρες χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση γεωργικών εργασιών όπως η διάνοιξη αυλακιών για τη φύτευση πατάτας ή για πότισμα. Ελλείψει ειδικού εργαλείου χρησιμοποιήθηκαν και για την εκρίζωση πατατών. Πρόκειται για μεταλλικά τροχοφόρα εργαλεία με υνιά. Ο αυλακωτήρας που βρίσκεται στο Μουσείο Κυπριακής Υπαίθρου αποτελείται από ένα βασικό μεταλλικό πλαίσιο, πάνω στο οποίο προσαρτώνται τα επιμέρους τμήματα. Είναι κατασκευασμένο ως εξής: Δύο επιμήκεις, κοιλόκυρτες δοκοί, διάτρητες σε όλο τους το μήκος, στερεώνονται πάνω σε μία τρίτη κεντρική μέσω ενός συνδέσμου. Ο σύνδεσμος περιλαμβάνει δύο ορθογώνια ελάσματα με στρογγυλεμένες άκρες, που εξέχουν στην περιφέρειά τους σχηματίζοντας πλαίσιο. Στο πάνω έλασμα εντοπίζονται τα στοιχεία «R166» που προέρχονται από μήτρα. Στο κέντρο των εσωτερικών επιφανειών δημιουργούνται υποδοχές για τη ράβδο, τοποθετούνται πάνω και κάτω από αυτή και συνδέονται μεταξύ τους με βίδες στις οποίες αγκιστρώνει το ένα άκρο των κοιλόκυρτων δοκών. Από το άλλο άκρο τους, σε άξονα που έχει τοποθετηθεί σε πρόσθετη βάση με τα στοιχεία «R190», πάνω και κάτω, ξεκινούν δύο ζεύγη ελασμάτων που καταλήγουν σε ωοειδή σύνδεσμο, όμοιο με τον προηγούμενο, συρόμενο στο πίσω τμήμα της δοκού. Από τη μικρή ελασματοειδή βάση του συνδέσμου, με δύο σκέλη, ξεκινά ένα σύστημα από μία οδοντωτή δοκό και μία ακόμη, συνδετική, που πατά σε άλλη κινητή, προσαρτημένη στην κεντρική δοκό. Από ελασματοειδή χειρολαβή στο ελεύθερο άκρο του κινητού τμήματος, προσαρτάται σύρμα, με ελατήριο στο κάτω μέρος του, που συνδέεται με ορθογώνιο μεταλλικό πλαίσιο, με ενσφράγιστα τα στοιχεία «R279», και εξυπηρετεί για τη σύνδεση του κινητού τμήματος με το οδοντωτό. Το σύστημα αυτό ρυθμίζει την κίνηση των ελασμάτων, μειώνοντας ή αυξάνοντας το πλάτος του πλαισίου. Όμοιο σύστημα σύνδεσης και κίνησης παρατηρείται και στο μπροστινό άκρο της κεντρικής δοκού με μικρές διαφορές. Η ράβδος που φέρει τη χειρολαβή δεν πατά απευθείας στη δοκό, αλλά σε ένα χυτό τμήμα, στερεωμένο στη δοκό. Επίσης, στη δοκό έχει τοποθετηθεί τόξο αντί της ράβδου με οδόντες, ενώ το μεταλλικό εξάρτημα που συνδέει τα δύο τμήματα, είναι συμπαγές, φέρει τα στοιχεία «R272» και συγκρατείται με πίρο που κλείνει με καρφί στο διάτρητο άκρο του. Στην αρχή του πλαισίου, δύο κυρτά μεταλλικά στοιχεία που στενεύουν στο κάτω μέρος τους, όμοια με τα σταβάρια 1 του ξύλινου αρότρου, συγκρατούν τα δύο υνιά. Τα υνιά είναι επιμήκη, κυρτά ελάσματα που κάμπτονται και απολήγουν σε αιχμές. Ακολουθεί ένα δεύτερο ζεύγος πλατύτερων «σταβαριών», δεξιά και αριστερά, με δύο ακόμη φυλλόσχημα ελάσματα. Τα τμήματα αυτά δεν πατούν απευθείας πάνω στο πλαίσιο, αλλά σε άξονα που Το Τμήμα Γεωργίας διατηρεί στο Μουσείο Κυπριακής Υπαίθρου συλλογή παλαιών αγροτικών εργαλείων, μηχανημάτων και άλλων αντικειμένων της καθημερινής ζωής στην ύπαιθρο. Τα αντικείμενα αυτά, που προέρχονται από τη λειτουργία του Τμήματος Γεωργίας από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα ή αποτελούν αντικείμενο προσφοράς προς αυτό από ιδιώτες, τοπικούς, ιδιωτικούς ή δημόσιους φορείς, διατηρούνται σε χώρο του Μουσείου Κυπριακής Υπαίθρου, ενώ σχεδιάζεται μελλοντικά η δημιουργία επισκέψιμου μουσείου. Στο παρόν στάδιο τηρείται από το Τμήμα Γεωργίας και επικαιροποιείται με νέα δεδομένα ή αντικείμενα, κατάλογος εργαλείων και αντικειμένων του Μουσείου. Παράλληλα, σε συνεργασία με τις Τεχνικές Σχολές του τόπου, γίνεται συντήρηση παλαιών μηχανημάτων του Μουσείου. Η τετράγωνη βούρνα ή γούρνα στο Μουσείο Κυπριακής Υπαίθρου (Ταυτοποίηση αντικειμένου: Δόξα Αποστόλου)