Αγρότης, τεύχος 478

A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 46 Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ Σύγχρονες μέθοδοι γενετικής αξιολόγησης και βελτίωσης αιγοπροβάτων δρ Γεωργία Χατζηπαύλου Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Α’ Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Η γενετική μελέτη και η αξιολόγηση των ζώων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση των παραγωγικών και αναπαραγωγικών χαρακτηριστικών τους καθώς και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους σε ασθένειες. Έχει ως αποτέλεσμα την επιλογή για αναπαραγωγή των γενετικά ανώτερων ζώων. Όμως, απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει γενετική αξιολόγηση είναι η γνώση κάποιων στοιχείων για το γενετικό υπόβαθρο του κάθε ζώου. Η γενετική ταυτότητα ενός ζώου αφορά το τι έχει κληρονομήσει από τους γονείς και τους προγόνους του και τυχόν ευνοϊκές (ή μη) γενετικές μεταλλαγές που έγιναν στο ίδιο από τη φύση. Η γενετική ταυτότητα κατευθύνει σε μεγάλο βαθμό τις δραστηριότητες ενός ζώου και, μαζί με τις περιβαλλοντικές και διαχειριστικές επιδράσεις, καθορίζει την απόδοσή του. Με βάση, λοιπόν, τις διαφορές στη γενετική ταυτότητα των ζώων, δίνεται η ευκαιρία να αξιολογηθούν και να επιλεγούν τα καλύτερα ώστε, με φυσικό τρόπο, να επιτευχθεί γενετική βελτίωση στην επόμενη γενιά. Εδώ και δεκαετίες, επιστήμονες ανά το παγκόσμιο, αλλά και στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (ΙΓΕ) στην Κύπρο, διεξάγουν μελέτες στις οποίες χρησιμοποιούνται γενετικές μέθοδοι για τη βελτίωση των αγροτικών ζώων. Μέχρι και τη δεκαετία του ’90, η έρευνα αποσκοπούσε στη συνολική αξιολόγηση της γενετικής ταυτότητας ενός ζώου με μεθόδους ποσοτικής γενετικής. Οι σύγχρονες ερευνητικές δραστηριότητες στοχεύουν στην ανίχνευση και περιγραφή τμημάτων του γενετικού υλικού (DNA) ή γονιδίων που επηρεάζουν συγκεκριμένες λειτουργίες των ζώων, όπως για παράδειγμα η γαλακτοπαραγωγή. Όσον αφορά τα αιγοπρόβατα βρίσκονται σε εξέλιξη ανά το παγκόσμιο διάφορες γενετικές και γονιδιωματικές μελέτες που αφορούν τη γαλακτοπαραγωγή, την αναπαραγωγή, την προσαρμοστικότητα στην κλιματική αλλαγή και άλλες παραμέτρους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διεξαγωγή γονιδιωματικών αναλύσεων και γενετικής βελτίωσης σε ζώα, όπως και σε φυτά, δεν έχει καμία σχέση με τη γενετική τροποποίηση οργανισμών που καταναλώνονται ως τρόφιμα. Η γενετική τροποποίηση είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται κυρίως στα φυτά και στην οποία γίνονται αλλαγές, επεμβάσεις δηλαδή στο DNA των φυτών που μελετώνται, συνήθως με αλλαγή ενός γονιδίου, με στόχο τη δημιουργία οργανισμών με αντοχή σε ασθένειες ή το να προσδώσουν κάποια άλλα επιθυμητά χαρακτηριστικά σε αυτούς. Οι γενετικές ή γονιδιωματικές αναλύσεις αλλά και η γενετική βελτίωση χωρίς επεμβατικές μεθόδους στα ζώα και τα φυτά δεν περιλαμβάνουν γενετική τροποποίηση των οργανισμών αυτών. Στο ΙΓΕ, στο πλαίσιο των διαφόρων ερευνητικών δραστηριοτήτων, δεν γίνεται καμία επέμβαση στο γονιδίωμα, το DNA δηλαδή των ζώων ή φυτών που μελετώνται αλλά ούτε και σε πειράματα που θα διεξαχθούν στο εγγύς μέλλον προβλέπεται κάτι τέτοιο. Οι γενετικές αναλύσεις έχουν ως στόχο να αποκαλύψουν τις υφιστάμενες διαφορές που έχουν μεταξύ τους οι οργανισμοί με βάση το γενετικό τους υπόβαθρο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τόσο οι αγρότες όσο και οι κτηνοτρόφοι σε όλο τον κόσμο, εν αγνοία τους, κάνουν γενετική βελτίωση εδώ και χιλιάδες χρόνια σε φυτά και ζώα, με το να επιλέγουν χωρίς επιστημονικές μεθόδους τα καλύτερα, κατά τη γνώμη τους, φυτά για να καλλιεργήσουν ή ζώα για να αναπαράγουν. Η αποτελεσματικότητα της επιλογής με βάση τα χαρακτηριστικά των ζώων που προτιμώνται από τους κτηνοτρόφους διαφέρει ανάλογα με το χαρακτηριστικό και με βάση: α) τον συσχετισμό του φαινότυπου με τον γενότυπο του ζώου, και β) την κληρονομικότητα του εκάστοτε χαρακτηριστικού. Συγκεκριμένα, όταν ο φαινότυπος που καταγράφει ο κτηνοτρόφος αποδίδει απόλυτα τον γενότυπο που κουβαλά το ζώο, και όσο μεγαλύτερη είναι η κληρονομικότητα του εν λόγω χαρακτηριστικού, τόσο πιο εύκολοκαι άμεσοείναι ναεπιλεγούναπόγονοι μεβελτιωμένα χαρακτηριστικά. Όμως, αυτό δεν είναι εφικτό για πλείστα από τα επιθυμητά παραγωγικά και άλλα χαρακτηριστικά των ζώων, λόγω του ότι ρυθμίζονται συνήθως από πολλά γονίδια, η κληρονομικότητα των οποίων χρειάζεται αρκετή ερευνητική εργασία για να υπολογιστεί. Για τον σκοπό αυτό, οι σύγχρονες μέθοδοι γενετικής αξιολόγησης και βελτίωσης λαμβάνουν υπόψη και συγκεκριμένες γενετικές πληροφορίες για τα ζώα υπό αξιολόγηση.