Αγρότης, τεύχος 478

38 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Κλιματική αλλαγή και γεωργία Περικλής Αθανασίου Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας Κλιματική αλλαγή είναι η μακράς διάρκειας μεταβολή των καιρικών συνθηκών που επικρατούν σε μια περιοχή και που αφορούν, κυρίως, τη μέση θερμοκρασία του αέρα, τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχόπτωση), τον άνεμο κ.λπ. Τα αίτια της κλιματικής αλλαγής μπορεί να οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες όπως οι μεταβολές στην ηλιακή ή κοσμική ακτινοβολία, στην τροχιά της Γης και σε ανθρωπογενή αίτια. Η ανθρωπογενής διάσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες που διοχετεύουν μεγάλες ποσότητες «αερίων του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα, τα οποία συμβάλλουν στην παγίδευση περισσότερης θερμότητας στη Γη. Λειτουργεί, δηλαδή, η ατμόσφαιρα όπως τα τοιχώματα ενός θερμοκηπίου. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, διατάραξη της κίνησης των βαρομετρικών συστημάτων, διατάραξη του υδρολογικού κύκλου, λιώσιμο των πάγων και αύξηση της συχνότητας των ακραίων φαινομένων. Η διεργασία του φαινομένου του θερμοκηπίου Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Οι πάγοι στις πολικές περιοχές λιώνουν και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Ορισμένες περιοχές πλήττονται συχνότερα από ακραία καιρικά φαινόμενα και βροχοπτώσεις, ενώ άλλες δοκιμάζονται από μεγάλης έντασης καύσωνες και ξηρασία. Οι επιπτώσεις αυτές αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες. Η περιοχή της Μεσογείου ανήκει στις περιοχές του πλανήτη που προβλέπεται να επηρεαστούν δυσμενώς. Η νότια Ευρώπη είναι ίσως η μοναδική περιοχή της Ευρώπης που θα αντιμετωπίσει μόνο αρνητικές επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, σε αντίθεση με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη όπου θα υπάρχουν και ευνοϊκές επιδράσεις. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη • Οι χώρες της νότιας και κεντρικής Ευρώπης θα πλήττονται όλο και πιο συχνά από κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες. • Η λειψυδρία στις περιοχές της Μεσογείου θα αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. • Η βόρεια Ευρώπη θα δέχεται μεγαλύτερες ποσότητες β ρ ο χ ο π τ ώσ εων και οι πλημμύρες θα γίνουν σύνηθες φαινόμενο τον χειμώνα. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία, στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Έχει σημειωθεί αύξηση του αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με τον καύσωνα. Αλλαγές παρατηρούνται και στην κατανομή ορισμένων ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό καθώς και φορέων νόσων. Οι υλικές ζημιές και οι ζημιές στις υποδομές, καθώς και στην ανθρώπινη υγεία, συνεπάγονται υψηλό κόστος για την κοινωνία και την οικονομία. Το διάστημα 1980-2011 οι πλημμύρες έπληξαν περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια άτομα και προκάλεσαν άμεσες οικονομικές ζημιές άνω των €90 δισ. Υπολογίζεται ότι το 90% των φυσικών καταστροφών στην Ευρώπη από το 1980 οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Τομείς που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων, μεταξύ των οποίων και η γεωργία , πλήττονται σε μεγάλο βαθμό. Η γρήγορη αλλαγή των κλιματικών συνθηκών επηρεάζει πολλά είδη φυτών και ζώων που αγωνίζονται να επιβιώσουν. Πολλά είδη που ζουν στην ξηρά ή σε γλυκά και θαλάσσια νερά μετακινούνται προς νέες περιοχές. Ορισμένα είδη φυτών και ζώων θα αντιμετωπίσουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης εάν η μέση θερμοκρασία της Γης εξακολουθήσει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο Η Κύπρος προβλέπεται να επηρεαστεί αρνητικά από την αλλαγήτουκλίματος.Εξειδικευμένεςμελέτεςκαιπροβλέψεις δείχνουν ότι, εάν δεν υπάρξουν σοβαρές μειώσεις στις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αναμένεται αύξηση της μέσης ετήσιας μέγιστης θερμοκρασίας κατά 2-3°C μέχρι τα μέσα του 21 ου αιώνα. Μεγαλύτερες αυξήσεις θερμοκρασίας αναμένονται τη θερινή παρά τη χειμερινή περίοδο, με επακόλουθο την αύξηση και των ημερών καύσωνα. Η βροχόπτωση, μεσοπρόθεσμα, αναμένεται να έχει μικρή μείωση. Όμως, προβλέπεται σημαντική μείωση μέχρι το τέλος του αιώνα. Η κλιματική αλλαγή εκφράζεται, επίσης, με την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι καύσωνες θα εμφανίζονται πιο συχνά και θα έχουν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Συχνότερη θα είναι και η πρόκληση πλημμυρών από ραγδαίες βροχοπτώσεις. Η προβλεπόμενη αύξηση των φαινομένων ξηρασίας και των παρατεταμένων περιόδων ανομβρίας αναμένεται να επιδράσει αρνητικά, ποσοτικά και ποιοτικά, στους υδροφορείς και θα οξύνει το φαινόμενο της απερήμωσης. Μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας, και ιδιαίτερα τα ενδημικά είδη, προβλέπεται να απειληθεί εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας και της πιθανής περαιτέρω ερημοποίησης. Αναμένεται εξαφάνιση ειδών, μείωση της αφθονίας των πληθυσμών των ειδών και διαταραχή της εξάπλωσής τους. Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία Οι εντεινόμενες συνθήκες ξηρασίας και η μειωμένη διαθεσιμότητα νερού αναμένεται να μειώσουν σημαντικά τόσο τη γεωργική όσο και την κτηνοτροφική παραγωγή. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης.