Αγρότης, τεύχος 478

33 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Σάββας Σάββα Κτηνιατρικός Λειτουργός Κτηνιατρικές Υπηρεσίες Αφρικανική πανώλη των χοίρων Η Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων (ΑΠΧ) είναι μία πολύ μεταδοτική και σοβαρή ιογενής ασθένεια που προσβάλλει χοίρους και αγριόχοιρους κάθε ηλικίας. Kλινικά και νεκροτομικά μοιάζει απόλυτα με την κλασική πανώλη. Η ασθένεια δεν προσβάλλει ούτε τον άνθρωπο ούτε άλλα είδη ζώων. Η ασθένεια περιγράφηκε για πρώτη φορά στην Κένυα και ενδημεί στις περισσότερες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Η πρώτη εξάπλωσή της ΑΠΧ εκτός Αφρικής εμφανίστηκε στην Πορτογαλία το 1957, ως αποτέλεσμα διατροφής χοίρων κοντά στο αεροδρόμιο της Λισαβόνας με απορρίμματα τροφών από αεροπλάνα. Στην Ευρώπη η ασθένεια ενδημεί σε αγριόχοιρους στη Σαρδηνία. Το 2007 εμφανίστηκε σε Καυκάσιες χώρες, όπου προκάλεσε κυρίως κρούσματα στη Ρωσία, Γεωργία και Αρμενία, και το 2008 στο Αζερμπαϊτζάν. Το 2012 εντοπίστηκε στην Ουκρανία, το 2013 στη Λευκορωσία, ενώ από το 2014 έχει εξαπλωθεί σε 10 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχικά προς τις χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) και Πολωνία, ακολούθως το 2017 στη Τσεχία και Ρουμανία, το 2018 στην Ουγγαρία, το Βέλγιο και τη Βουλγαρία και το 2019 στη Σλοβακία. Η κύρια φυσική οδός μόλυνσης των χοίρων στην Ευρώπη είναι η ρινοστοματική, από άμεση ή έμμεση επαφή με προσβεβλημένους χοίρους/αγριόχοιρους ή από την παροχή μολυσμένης με τον ιό ζωοτροφής ή διατροφής με αποφάγια που περιέχουν μολυσμένο χοιρινό κρέας. Ο ιός της ΑΠΧ μπορεί να παραμείνει μολυσματικός για 3 έως 6 μήνες σε μη μαγειρεμένα προϊόντα χοιρινού κρέατος. Η ΑΠΧ μπορεί, επίσης, να εξαπλωθεί μέσω έμμεσης επαφής με μολυσμένα αντικείμενα (όπως ρούχα, οχήματα, εξοπλισμό) και μέσω βιολογικών φορέων (μαλακοί κρότωνες του γένους Ornithodoros- κυρίως στην Αφρική). Η περίοδος επώασης είναι περίπου πέντε έως δεκαπέντε ημέρες, υπήρξαν ωστόσο περιπτώσεις που κλινικά συμπτώματα εμφανίστηκαν αρκετές εβδομάδες μετά την είσοδο του ιού στο χοιροστάσιο. Ανάλογα με το λοιμογόνο στέλεχος του ιού, υπάρχουν τρεις μορφές εκδήλωσης της ΑΠΧ: οξεία, υποξεία και χρόνια. Στην οξεία μορφή ο πυρετός (άνω των 40°C) είναι συνήθως το πρώτο κλινικό σύμπτωμα και συνοδεύεται από ανορεξία και ταχεία αναπνοή. Τα ζώα στριμώχνονται μεταξύ τους, εμφανίζουν αδυναμία κίνησης και παρατηρούνται εκκρίσεις από τη μύτη και τα μάτια τους, εμφανίζονται υποδορίως αιμορραγικές περιοχές, κυρίως στα άκρα και στα αυτιά, και ασυντόνιστες κινήσεις. Οι έγκυες χοιρομητέρες μπορεί να αποβάλουν, ορισμένοι χοίροι μπορεί να εμφανίσουν εμετούς με δυσκοιλιότητα, ενώ άλλοι διάρροια με αίμα. Ο θάνατος επέρχεται εντός 1 έως 7 ημερών μετά την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων και το ποσοστό θνησιμότητας μπορεί να φτάσει το 100%. Τα μεταθανάτια ευρήματα δηλώνουν τυπικό αιμορραγικό σύνδρομο με διογκωμένη σπλήνα και αιμορραγικούς λεμφαδένες. Η υποξεία μορφή απαντάται στις περιοχές όπου η ασθένεια ενδημεί. Χαρακτηρίζεται από κυμαινόμενο πυρετό, καχεξία, πνευμονία, ενώ οι έγκυες χοιρομητέρες μπορεί να αποβάλουν. Οι αλλοιώσεις στην υποξεία μορφή είναι παρόμοιες με της οξείας, αλλά σε ηπιότερη μορφή. Η χρόνια μορφή είναι σπάνια και εμφανίζεται με ποικίλη συμπτωματολογία, όπως απώλεια βάρους, αναπνευστικά προβλήματα και νεκρωτικές περιοχές στο δέρμα που οδηγούν σε έλκη και αρθρίτιδα. Η θνησιμότητα είναι χαμηλή. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης ή ο οποιοσδήποτε ασχολείται με ζώα διαπιστώσει την ύπαρξη ανησυχητικών συμπτωμάτων πρέπει να ειδοποιήσει αμέσως τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλονται περιορισμοί τόσο στο ύποπτο χοιροστάσιο όσο και σε γειτονικά χοιροστάσια. Συγκεκριμένα, απαγορεύονται οι μετακινήσεις ζώων, πτωμάτων ζώων και ζωικών απόβλητων και περιορίζονται οι μετακινήσεις ανθρώπων και οχημάτων προς και από τα χοιροστάσια. Σε περίπτωση επιβεβαίωσης κρούσματος ΑΠΧ εγκαθιδρύονται η ζώνη προστασίας και η ζώνη επιτήρησης που έχουν ακτίνα τουλάχιστον 3 και 10 χιλιομέτρων, αντίστοιχα, από το μολυσμένο χοιροστάσιο. Όλα τα ζώα του μολυσμένου χοιροστασίου θανατώνονται και καταστρέφονται, έχοντας στόχο την παρεμπόδιση της διάδοσης της ασθένειας, και γενικά εφαρμόζονται τα μέτρα που προβλέπονται στην Οδηγία 2002/60/ΕΚ για τη θέσπιση ειδικών διατάξεων για την καταπολέμηση της ΑΠΧ. Λόγω του ότι η ασθένεια αποτελεί σημαντική απειλή για τη χοιροτροφία, τονίζεται ότι ζώα που μεταφέρονται από το εξωτερικό στην Κύπρο πρέπει να προέρχονται από περιοχές που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την ασθένεια. Επιπρόσθετα, συστήνεται αυτά τα ζώα με την άφιξή τους στην Κύπρο να παραμένουν σε χώρο απομόνωσης για τουλάχιστον τρεις εβδομάδες πριν αναμειχθούν με άλλα ζώα του χοιροστασίου. Οι χοιροτρόφοι οφείλουν να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα βιοασφάλειας στα χοιροστάσιά τους και να περιορίζουν τις επισκέψεις στις απολύτως απαραίτητες, να προβαίνουν σε απολυμάνσεις όλων των ατόμων και οχημάτων που εισέρχονται και εξέρχονται από τα χοιροστάσια και να μην μεταφέρουν εξοπλισμό από άλλες μονάδες. Επίσης, οι χοιροτρόφοι που απασχολούν άτομα από τρίτες χώρες οφείλουν να τους εφιστούν την προσοχή στο ότι απαγορεύεται η μεταφορά στο χοιροστάσιο κρέατος και προϊόντων κρέατος για προσωπική χρήση από τις χώρες τους. Σημειώνεται ότι για την ασθένεια δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο αντιμετώπισής της. Μέχρι στιγμής στην Κύπρο δεν έχει εντοπιστεί κρούσμα.