Αγρότης, τεύχος 478

20 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 ΓΕΩΡΓIΑ Η φουντουκιά ανήκει στην οικογένεια Betulaceae και το είδος Corylus . Η ονομασία του γένους Corylus προέκυψε από την αρχαία ελληνική λέξη «κόρυς» που σημαίνει κράνος/περικεφαλαία. Η λέξη φουντούκι έχει τούρκικες ρίζες (findik) και έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό λεξιλόγιο από τον καιρό της τουρκοκρατίας. Κύριο καλλιεργούμενο είδος είναι το Corylus avellana L., αν και πολλές καλλιεργούμενες ποικιλίες αποτελούν φυσικά υβρίδια μεταξύ του είδους αυτού και του C. Maxima . Το φυτό είναι ιθαγενές της Ευρώπης καθώς και της ανατολικής και κεντρικής Ασίας. Η γεωγραφική του εξάπλωση επεκτείνεται από την Ευρώπη και τη Νότια Αφρική μέχρι την περιοχή του Καυκάσου και την ανατολική Τουρκία (Ανατολία). Η παγκόσμια παραγωγή φουντουκιών παρουσιάζει αυξητική τάση. Το σύνολο της παγκόσμιας παραγωγής φουντουκιών με κέλυφος ανήλθε το 2018 σε 863.888 τόνους, εκ των οποίων περίπου το 60%, παράγεται στην Τουρκία. Άλλες κύριες χώρες παραγωγής φουντουκιών είναι η Ιταλία, το Αζερμπαϊτζάν, οι ΗΠΑ και η Κίνα (FAOSTAT, 2018). Η φουντουκιά καλλιεργείται για τους καρπούς της, οι οποίοι καταναλώνονται νωποί, ξηροί ή ψημένοι και χρησιμοποιούνται πολύ στη ζαχαροπλαστική και στη βιομηχανία παραγωγής προϊόντων σοκολάτας. Η καλλιέργεια της φουντουκιάς Ευθυμία Δεσποτάκη Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας Παραγωγικότητα της φουντουκιάς Η φουντουκιά αρχίζει να καρποφορεί μετά το 3° έτος φύτευσής της. Ηπαραγωγήαυξάνεται σταδιακάκαι το δέντρο μπαίνει στην πλήρη καρποφορία κατά το 10°-12° έτος, και είναι δυνατό να παραμένει σταθερή έως και τον 50° χρόνο, οπότε και ξεκινά να μειώνεται. Η απόδοση επηρεάζεται από παράγοντες όπως η ποικιλία, οι εδαφοκλιματικές συνθήκες, οι καλλιεργητικές πρακτικές και η παρενιαυτοφορία. Για τα κυπριακά δεδομένα, στην παρούσα κατάσταση, η μέση απόδοση ανέρχεται στα 120 κιλά/δεκάριο. Ακολουθώντας τις κατάλληλες πρακτικές, δυνατόν να επιτευχθούν πολύ υψηλότερες αποδόσεις. Δεδομένου ότι η φουντουκιά ανανεώνεται κανονικά, είναι δυνατόν να ζήσει μερικές εκατοντάδες χρόνια. Οργανογραφία Η φουντουκιά είναι φυλλοβόλος πολυστέλεχος θάμνος ο οποίος μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 8 μέτρα. Από τη βάση των στελεχών βλαστάνουν παραφυάδες. Τα φύλλα είναι απλά, κατ’ εναλλαγή, οδοντωτά και βραχύμισχα με την κάτω επιφάνεια να φέρει χνούδι. Το φυτό χαρακτηρίζεται μάλλον ως επιπολαιόριζο ενώ οι ρίζες διακλαδώνονται αρκετά. Οι οφθαλμοί διακρίνονται σε ξυλοφόρους, μεικτούς και απλούς ανθοφόρους ή ιουλοφόρους. Οι ξυλοφόροι βρίσκονται επάκρια ή πλάγια των βλαστών, οι μεικτοί κυρίως πλάγια και οι ιουλοφόροι συνήθως πλάγια. Όσον αφορά τα άνθη , η φουντουκιά φέρει αρσενικά και θηλυκά άνθη στο ίδιο φυτό (μόνοικο δίκλινο). Τα αρσενικά άνθη εμφανίζονται ως ίουλοι, 2-4 ανά θέση, και είναι εμφανείς από το καλοκαίρι ή φθινόπωρο του προηγούμενου έτους και απολύουν τη γύρη τους από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου όταν τα θηλυκά άνθη είναι δεκτικά προς επικονίαση. Τα θηλυκά άνθη σχηματίζονται επάκρια σε τρέχουσα βλάστηση που προέρχεται από μεικτούς οφθαλμούς και φέρονται σε συμπαγή βοτρυώδη ταξιανθία. Είναι πολύ μικρά, απέταλα και περικλείονται σε λεπιδωτό οφθαλμό απ’ όπου προεξέχουν μόνον κόκκινοι στύλοι. Η φουντουκιά καρποφορεί επάκρια σε βλαστό τρέχουσας εποχής από μεικτούς οφθαλμούς. Ο καρπός είναι κάρυο, έχει σχήμα επίμηκες ή ημισφαιρικό ή ωοειδείς και περικάρπιο ξυλοποιημένο και περικλείεται από φυλλώδες περίβλημα. Επικονίαση - Γονιμοποίηση - Ανάπτυξη καρπού Ηφουντουκιά χαρακτηρίζεται, όσον αφορά τις περισσότερες ποικιλίες, από το φαινόμενο της διχογαμίας, δηλαδή τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη δεν ανθίζουν συγχρόνως. Επιπλέον, οι πιο πολλές ποικιλίες είναι αυτόστειρες. Έτσι, για την επίτευξη ικανοποιητικής παραγωγής και καλής ανάπτυξης του σπέρματος απαιτείται η εξασφάλιση σταυρεπικονίασης στη φυτεία. Αυτή είναι δυνατή με τη συγκαλλιέργεια περισσοτέρων από μια ποικιλίες. Η επικονίαση συμβαίνει κατά τα μέσα του χειμώνα και είναι μακράς διαρκείας. Οι κόκκοι της γύρης μεταφέρονται σε μεγάλη απόσταση με τον άνεμο. Στην αρχή τα θηλυκά άνθη στερούνται ωοθηκών. Η ωοθήκη αναπτύσσεται με ερεθισμό που προκαλείται από τη γύρη. Όταν ο γυρεόκοκκος, κατά τους μήνες Ιανουάριο-Φεβρουάριο, επικαθίσει πάνω στο στίγμα, η εκβλάστησή του εισέρχεται στον στύλο και μένει αδρανής μέχρι περίπου τον Ιούνιο οπότε αναπτύσσεται η ωοθήκη και γίνεται η γονιμοποίηση. Πολλαπλασιασμός Η πιο διαδεδομένη μέθοδος πολλαπλασιασμού είναι με παραφυάδες και πολλαπλή καταβολάδα, λόγω της φυσικής ευκολίας δημιουργίας παραφυάδων. Πρόβλημα των παραπάνω μεθόδων πολλαπλασιασμού μπορεί να είναι η μετάδοση ασθενειών. Επίσης, εάν αφαιρούνται παραφυάδες από μητρικό φυτό που καρποφορεί τότε υπάρχει ο κίνδυνος η καταβολάδα να προέρχεται από σπορόφυτο και να μην έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το μητρικό φυτό. Η φουντουκιά πολλαπλασιάζεται, επίσης, και με μοσχεύματα σκληρού ξύλου, καθώς και με εμβολιασμό σε υποκείμενα που δεν σχηματίζουν παραφυάδες. Εδαφοκλιματικές απαιτήσεις Η φουντουκιά, φυτό των εύκρατων περιοχών, απαιτεί ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Προτιμά κυρίως δροσερές τοποθεσίες με σχετικά υψηλή υγρασία. Εάν η θερμοκρασία του χειμώνα πέσει κάτω από -7°C μπορεί να καταστραφούν τα άνθη. Το δέντρο, όμως, αντέχει σε