Αγρότης, τεύχος 478

17 A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 9 / T E Υ Χ Ο Σ 4 7 8 ΓΕΩΡΓIΑ Ευθύμιος Οδυσσέως Λειτουργός Γεωργίας Α΄ Τμήμα Γεωργίας Ποικιλίες πατάτας ανθεκτικές στους κυστογόνους νηματώδεις της πατάτας Εισαγωγή Ηπατατοκαλλιέργεια στην Κύπρο αποτελεί τη σημαντικότερη λαχανοκομική καλλιέργεια καθότι αφορά ετησίως έκταση πέραν των 45.000 δεκαρίων, με παραγωγή που υπολογίζεται πέραν των 120.000 τόνων. Το σημαντικότερο ποσοστό της παραγωγής αυτής διακινείται σε κράτη μέλη της ΕΕ, και μικρότερες ποσότητες χρησιμοποιούνται για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης ως νωπό προϊόν και της ζήτησης της ντόπιας μεταποιητικής βιομηχανίας, καθώς και για εξαγωγή σε τρίτες χώρες. Η πατάτα θεωρείται το σημαντικότερο εξαγωγικό προϊόν της κυπριακής γεωργικής παραγωγής, ακολουθούμενο από τα εσπεριδοειδή, τα φυλλώδη λαχανικά και τα φρέσκα αρωματικά φυτά. Η κυπριακή πατάτα είναι πολύ δημοφιλές προϊόν στις αγορές του εξωτερικού αλλά και στην εγχώρια αγορά, για την ξεχωριστή της ποιότητα και γεύση, χαρακτηριστικά τα οποία είναι αποτέλεσμα των συλλογικών προσπαθειών και του μόχθου των Κύπριων παραγωγών αλλά και των ιδιαίτερων εδαφοκλιματικών συνθηκών της Κύπρου. Λόγω ακριβώς της σπουδαιότητας της πατατοκαλλιέργειας για την κυπριακή γεωργία, το Τμήμα Γεωργίας παρακολουθεί συστηματικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πατατο- καλλιέργεια στην Κύπρο και καταβάλλει προσπάθειες με σκοπό την ενίσχυση των προσπαθειών των παραγωγών έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις της παραγωγής και της εμπορίας, με έμφαση στην ασφάλεια των τροφίμων, την αειφορία και την προστασία του περιβάλλοντος. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η πατατοκαλλιέργεια στην Κύπρο, αλλά και διεθνώς, είναι το πρόβλημα των κυστονηματωδών ή κυστογόνων νηματωδών ή χρυσονηματωδών, όπως επικράτησε ως ορολογία στην Κύπρο. Οι κυστογόνοι νηματώδεις της πατάτας (ΚΝΠ) είναι πολύ μικρού μεγέθους σκωληκοειδείς οργανισμοί οι οποίοι παρασιτούν τις ρίζες των πατατών αλλά και άλλων φυτών της οικογένειας των σολανοειδών, προκαλώντας από μικρή μέχρι και καθολική απώλεια της παραγωγής στις πατατοφυτείες. Ταυτόχρονα, οι ΚΝΠ κατατάσσονται ως επιβλαβείς οργανισμοί καραντίνας με βάση την κοινοτική νομοθεσία αλλά και διεθνείς συμβάσεις φυτοπροστασίας. Περισσότερες πληροφορίες που αφορούν τους ΚΝΠ υπάρχουν στο ενημερωτικό έντυπο του Τμήματος Γεωργίας, Έκδοση 18/2012 με τίτλο «Οι κυστογόνοι νηματώδεις της πατάτας (Χρυσονηματώδεις) Globodera rostochiensis και Globodera pallida », το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Τμήματος Γεωργίας, στον σύνδεσμο https://bit.ly/377Icgz . Ιστορικό της εμφάνισης ΚΝΠ στην Κύπρο Φαίνεται ότι οι ΚΝΠ εισάχθηκαν στην Κύπρο κατά τη δεκαετία του 1950 με μολυσμένο εισαγόμενο πατατόσπορο από το Ηνωμένο Βασίλειο και χώρες της Βόρειας Ευρώπης, στην περιοχή των Κοκκινοχωρίων. Λόγω της εντατικής καλλιέργειας πατατών χωρίς την εφαρμογή συστημάτων αμειψισποράς, της συνήθους τότε πρακτικής για μεταφορά χωμάτων με σκοπό την επιχωμάτωση αγροτεμαχίων, της χρήσης μη πιστοποιημένου πατατόσπορου κυρίως για τη φύτευση πατατών χειμερινής εσοδείας και της ανεξέλεγκτης διακίνησης γεωργικών μηχανημάτων, το πρόβλημα των ΚΝΠ επεκτάθηκε σημαντικά στην περιοχή των Κοκκινοχωρίων, με αποτέλεσμα σήμερα, βάσει των των επίσημων επισκοπήσεων του Τμήματος Γεωργίας για την ανίχνευση των ΚΝΠ, μεγάλος αριθμός αγροτεμαχίων στις κοινότητες Λιοπετρίου, Αυγόρου, Ξυλοφάγου, Ορμήδειας και του Δήμου Σωτήρας που εξετάστηκαν, να είναι μολυσμένα με ΚΝΠ. Τα τελευταία χρόνια βρέθηκαν μολυσμένα αγροτεμάχια με ΚΝΠ και σε χωριά των επαρχιών Πάφου και Λευκωσίας όπου λαμβάνονται φυτοϋγειονομικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης και τη μείωση του πληθυσμού τους. Στην Κύπρο εντοπίστηκαν και τα δύο είδη των ΚΝΠ, Globodera rostochiensis και Globodera pallida . Σε σχετική μελέτη που έχει διεξαχθεί από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωργίας, διαφάνηκε ότι ο G. rostochiensis είναι επικρατέστερος του G. pallida , ενώ στα πλείστα μολυσμένα αγροτεμάχια παρατηρούνται μεικτοί πληθυσμοί και των δύο ειδών ( Christophorou et al, 2009 ). Τα αποτελέσματα μιας άλλης ερευνητικής μελέτης του ίδιου ερευνητικού προγράμματος έδειξαν ότι στην Κύπρο απαντώνται οι παθότυποι Ro1 και Ro2 και οι Pa1 και Pa2/3 του G. pallida . Διαχείριση του προβλήματος στις περιοχές που οι ΚΝΠ θεωρούνται εξαπλωμένοι Το πρόβλημα των ΚΝΠ σε μολυσμένα αγροτεμάχια αντιμετωπίζεται σήμερα με την εφαρμογή προγραμμάτων τριετούς αμειψισποράς, όπου τη χρονιά φύτευσης πατατών διαδέχονται μία χρονιά όπου το αγροτεμάχιο μπαίνει σε αγρανάπαυσηκαι τηνεπόμενηχρονιάκαλλιεργούνταισιτηρά. Κατά τη χρονιά φύτευσης πατατών, για την αντιμετώπιση των ΚΝΠ σε μολυσμένα αγροτεμάχια χρησιμοποιούνται αδειοδοτημένα σκευάσματα νηματωδοκτόνων. Η φύτευση ανθεκτικών ποικιλιών πατατών συνήθως αποτελεί τυχαία επιλογή από τους παραγωγούς, αφού προτεραιότητα στην επιλογή ποικιλίας που θα καλλιεργήσουν αποτελούν η απόδοση και η εμπορευσιμότητά τους. Μέτρα καταπολέμησης των ΚΝΠ σε περιοχές όπου εντοπίστηκε πρόσφατα πληθυσμός Σε περιοχές όπου οι ΚΝΠ εμφανίστηκαν πρόσφατα, το Τμήμα Γεωργίας έχει ως στόχο την εφαρμογή των μέτρων τα οποία προνοούνται από τη νομοθεσία για τους ΚΝΠ. Αυτά περιλαμβάνουν: • Αμειψισπορά και απαγόρευση φύτευσης πατατών για τουλάχιστον τρία χρόνια. Στην περίπτωση φύτευσης των πατατών η ποικιλία θα πρέπει να είναι ανθεκτική στους ΚΝΠ. • Βαθιά καλλιέργεια των τεμαχίων κατά τους θερινούς μήνες. • Απαγόρευση μετακίνησης χώματος από το εν λόγω τεμάχιο. • Πλύσιμο με υψηλή πίεση νερού και απολύμανση με 1% υποχλωριούχο νάτριο όλων των γεωργικών εργαλείων, μηχανημάτων και άλλων υλικών που χρησιμοποιούνται σε μολυσμένα και αμόλυντα αγροτεμάχια. Το πλύσιμο θα πρέπει να γίνεται εντός των μολυσμένων αγροτεμαχίων. • Το ανθρώπινο δυναμικό δεν εισέρχεται άσκοπα εντός φυτείας και πάντα φορεί υποδήματα μιας χρήσης, για αποφυγή της διασποράς των ΚΝΠ σε άλλα αγροτεμάχια.