Κυπριακές ποικιλίες ελιάς (Olea europea L.)

Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Ε Σ Π Ο Ι Κ Ι Λ Ι Ε Σ Ε Λ Ι Α Σ 6 2. Εισαγωγή 2.1. Γενετικό υλικό ελιάς Η καλλιεργούμενη ελιά ( Olea europaea L. subsp. europaea var. europaea ) ανήκει στη βοτανική οικογένεια των Oleaceae και αποτελεί βοτανική ποικιλία του είδους Olea europaea L. subsp. europaea . Στο πιο πάνω είδος ανήκει και μια δεύτερη βοτανική ποικιλία ονομαζόμενη αγριελιά ( Olea europaea L. subsp. europaea var. sylvestris ) (Green, 2002; Besnard et al., 2009). Η καλλιεργούμενη ελιά και η αγριελιά συνυπάρχουν σε ολόκληρη τη Μεσογειακή Λεκάνη. Έχουν παρόμοιες αγροοικολογικές απαιτήσεις και παρουσιάζουν αρκετές μορφολογικές ομοιότητες αλλά και διαφορές (Besnard and Rubio de Casas, 2016). Ο διαχωρισμός τους βασίζεται κυρίως στο μέγεθος του ελαιοκάρπου και ιδιαίτερα του μεσοκαρπίου ή σάρκας, αφού έχει φανεί ότι άλλα μορφολογικά χαρακτηριστικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για σκοπούς διάκρισης, όπως το μέγεθος και σχήμα του φύλλου, η αρχιτεκτονική του φυτού και η παρουσία αγκαθιών, ρυθμίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό από το περιβάλλον από ό,τι γενετικά και έχουν περιορισμένη διακριτική ικανότητα (Besnard and Rubio de Casas, 2016). Η καλλιεργούμενη ελιά και η αγριελιά είναι μεταξύ τους γόνιμες και παρουσιάζουν ανεμοφιλία καθιστώντας ιδιαίτερα εύκολη τη μεταξύ τους διασταύρωση και αναπαραγωγή. Η αγριελιά προϋπήρχε της καλλιεργούμενης ελιάς, με την τελευταία να έχει προκύψει από την αγριελιά μέσω της δυναμικής διαδικασίας εξημέρωσης (μέσω επιλογής) από τον άνθρωπο (Zohary and Spiegel-Roy, 1975). 2.2. Η ελιά στη Μεσογειακή Λεκάνη Η ελιά είναι το εμβληματικότερο δένδρο της Μεσογειακής Λεκάνης και παρουσιάζει διαχρονικά μεγάλη οικολογική, οικονομική, πολιτισμική και ιστορική αξία για τους λαούς της Μεσογείου. Σήμερα η ελιά καλλιεργείται κυρίως για την παραγωγή τροφίμων (ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς) υψηλής θρεπτικό-οργανοληπτικής αξίας, ενώ η αρχική χρήση του ελαιολάδου στην αρχαιότητα φαίνεται να περιορίζονταν για παραγωγή φωτός και καλλωπιστική χρήση τελετουργικής σημασίας (Besnard and Rubio de Casas, 2016). Η αλληλεπίδραση των λαών της Μέσης Ανατολής με το φυσικό τους περιβάλλον έχει αποτυπωθεί σε πληθώρα γραπτών. Σε αυτά, η ελιά μαζί με το αμπέλι ( Vitis vinifera L.) και το σύκο ( Ficus carica L.) αναφέρονται με μεγαλύτερη